Fast Track: Τα 12 έργα και τα δισ. που έγιναν... στραγάλια

Το 2012 ελάχιστες μέρες πριν αποχωρήσει από την κυβέρνηση Παπαδήμου ο τότε αν. υπουργός Ανάπτυξης Χάρης Παμπούκης είχε εντάξει στο fast track επενδύσεις ύψους 7 δισ. ευρώ που θα δημιουργούσαν μερικές δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας. Οι επενδύσεις αυτές όχι μόνο δεν έγιναν, αλλά στη συνέχεια απεντάχθηκαν από το fast track.

Εχθές η Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων με εισήγηση των υπουργών Ανάπτυξης και ΠΕΚΑ ενέκρινε για ένταξη «12 μεγάλες ενεργειακές επενδύσεις, προϋπολογισμού άνω των 7 δισ. ευρώ, που δημιουργούν περισσότερες από 17.000 νέες θέσεις εργασίας στη χώρα τα επόμενα χρόνια», σύμφωνα με τις δηλώσεις των αρμόδιων υπουργών.

Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί, αλλά, όπως φαίνεται και από την ανάλυση που ακολουθεί, για αρκετά από τα έργα αυτά η απόσταση από το σχέδιο ως την υλοποίηση δεν καλύπτεται με… fast track. Και αυτό γιατί ακόμα και μετά την ένταξή τους σε αυτό το καθεστώς ορισμένα κομβικά θέματα παραμένουν άλυτα: υπάρχουν επενδύσεις που δεν έχουν χρηματοδότηση και εγείρονται σοβαρά ερωτήματα για το εάν θα την αποκτήσουν. Άλλα εξαρτώνται από τη βούληση γειτονικών κρατών. Ορισμένα είναι αμφίβολο αν συμφέρουν, δεδομένου ότι υλοποιούνται παράλληλα εναλλακτικές προς αυτά επενδύσεις. Υπό αυτό το πρίσμα οι ανακοινώσεις των πολλών δισ. απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν δεδομένες. 

* Να ξεκινήσουμε από τις διασυνδέσεις και τα έργα φυσικού αερίου. Από τα έργα που ανακοινώθηκαν, το ένα, δηλαδή η αναβάθμιση του μετρητικού σταθμού φυσικού αερίου του ΔΕΣΦΑ στο Σιδηρόκαστρο, προϋπολογισμού περίπου 3 εκατ. ευρώ, ολοκληρώθηκε με δαπάνες του ίδιου του ΔΕΣΦΑ και άρχισε να λειτουργεί. Μάλιστα η αναβάθμιση της διασύνδεσης είναι υποχρέωση της χώρας έναντι κοινοτικής οδηγίας που επιβάλλει τη λειτουργία όλων των διασυνοριακών διασυνδέσεων φυσικού αερίου ως αμφίδρομης ροής.

* Ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός, που έχει προταθεί εδώ και δέκα χρόνια από το μικτό σχήμα ΔΕΠΑ-Edison, είναι έργο αρκετά προχωρημένο όσον αφορά τις αδειοδοτήσεις (περιβαλλοντικές κ.λπ.) και από τις δύο πλευρές των συνόρων. Επίσης καλύπτεται και από διακρατικές συμφωνίες. Ωστόσο μένει να ληφθεί η επενδυτική απόφαση από τη μικτή εταιρεία ΙGB EAD που είναι ο κύριος του έργου και όπου με 50% συμμετέχει η κρατική βουλγαρική εταιρεία Bulgaria Energy Holding. Θεωρητικά η έναρξη των εργασιών τοποθετείται για το τέλος του 2014. Μέχρι στιγμής όμως αρκετές φορές μετατέθηκε η έναρξη των εργασιών. Σε κάθε περίπτωση, η λειτουργία του αγωγού μήκους 182 χιλιομέτρων και κόστους 250 εκατομμυρίων (με κοινοτική επιδότηση 45 εκατ.), συνδέεται με τη λειτουργία του αγωγού TAP.

* Ο αγωγός φυσικού αερίου Trans Adriatic Pipeline (ΤΑΡ) είναι το μόνο έργο μεγάλης σημασίας του οποίου η υλοποίηση έχει ξεκινήσει, έστω και με δυσκολίες λόγω αντιδράσεων τοπικών φορέων. Αποτελεί τον αποκαλούμενο Νότιο Διάδρομο για τη μεταφορά του αερίου του Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη. Για την υλοποίησή του η εταιρεία του αγωγού έχει υπογράψει ειδική συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση που περιγράφει τις εκατέρωθεν υποχρεώσεις (Host Government Agreement). Ως εκ τούτου η ένταξη ενός έργου που δεν έχει πρόβλημα χρηματοδότησης ή επιδότησης, με μετόχους οικονομικούς κολοσσούς όπως η BR, η Statoil, ή η Socar, δεν κατανοούμε για ποιον λόγο αποφασίστηκε και ποιους εξυπηρετεί. Τα προβλήματα που έχει το έργο είναι υπαρκτά, αλλά έχουν σχέση περισσότερο με τον σχεδιασμό της όδευσής του παρά με οτιδήποτε άλλο και προς τα εκεί πρέπει να συνδράμει επικουρικά και μεσολαβητικά η κυβέρνηση.

* Ο ελληνοϊταλικός αγωγός φυσικού αερίου ΙGI προτάθηκε από τη ΔΕΠΑ και την Edison και στηρίχθηκε από τις κυβερνήσεις της Ιταλίας και της Ελλάδας ως ο αγωγός του Νότιου Διαδρόμου. Ωστόσο οι παραγωγοί του αερίου στο Αζερμπαϊτζάν επέλεξαν τον ΤΑΡ, κυρίως για το γεγονός ότι είναι πιο οικονομικός. Έτσι η τεχνητή διατήρηση του σχεδίου στη ζωή μέσω του fast track αποσκοπεί περισσότερο στο να αποτελέσει συμπλήρωμα άλλων μεγαλύτερων φαραωνικών έργων, όπως του αγωγού Κύπρου-Ελλάδας. Σε κάθε περίπτωση το έργο θεωρείται ότι είναι εν υπνώσει. Με αυτό είναι συνδδεεμένη και η κατασκευή του σταθμού συμπίεσης στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Η προοπτική κατασκευής του εξαρτάται άμεσα από τις πραγματικές ανάγκες του δικτύου μεταφοράς τα επόμενα χρόνια, οι οποίες είναι άγνωστες ακόμη. Επίσης, και εδώ δεν υπάρχει επενδυτική απόφαση.

* Πλωτοί σταθμοί αποθήκευσης υγροποιημένου αερίου Αλεξανδρούπολης και Καβάλας, υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου στον κόλπο της Καβάλας. Φορέας του πρώτου είναι η Gastrade του ομίλου Κοπελούζου και έχει εξαγωγικό χαρακτήρα. Το ίδιο ισχύει και για το δεύτερο, φορέας του οποίου είναι η ΔΕΠΑ. Επενδυτική απόφαση δεν έχει ληφθεί για κανένα από τα δύο, ενώ το έργο της ΔΕΠΑ βρίσκεται πιο πίσω σε ό,τι αφορά τις αδειοδοτήσεις.

Όσο για την υπόγεια αποθήκη της Καβάλας, παρότι υπάρχει ενδιαφέρον από την Energean (την εταιρεία που εκμεταλλεύεται τα πετρέλαια του Πρίνου), μετά την παραχώρησή της στο ΤΑΙΠΕΔ, η μπάλα χάθηκε. Ήδη η Βουλγαρία προχωρά στην αναβάθμιση της δικής της υπόγειας αποθήκης στο Τσίρεν στα ΒΔ. της χώρας, με κόστος το μισό από αυτό της Καβάλας και έχει ήδη προχωρήσει σε έρευνα αγοράς για δυνητικούς χρήστες.

Στην Καβάλα δεν έχει γίνει ούτε καν αυτό. Το θέμα είναι κατά πόσον η εγχώρια αγορά φυσικού αερίου, αλλά και των γειτονικών χωρών μπορεί να σηκώσει όλες τις παραπάνω επενδύσεις, ιδίως όταν ο ΔΕΣΦΑ ξεκίνησε την αναβάθμιση των αποθηκευτικών χώρων της Ρεβυθούσας ως υποδομή απαραίτητη για την ασφάλεια εφοδιασμού της Ελλάδας, αλλά και των γειτονικών χωρών.

* Τέλος για τον αγωγό φυσικού αερίου Κύπρου - Ελλάδας μήκους 1.200 χιλιομέτρων με πόντιση σε μεγάλα βάθη και με έντονη σεισμική δραστηριότητα, το μόνο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι αν βρεθούν τράπεζες να τον χρηματοδοτήσουν... χαλάλι τους. Αρκεί να μη φορτωθούν το κόστος οι Έλληνες καταναλωτές (και φορολογούμενοι).

* Στα έργα ηλεκτρισμού, η διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ με υποβρύχιο καλώδιο 1.518 χιλιομέτρων, μελετάται τα τελευταία χρόνια ως λύση για τη διάθεση του φυσικού αερίου της κυπριακής και της ισραηλινής ΑΟΖ. Το αέριο θα μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια σε κυπριακά ή ισραηλινά εργοστάσια και θα μεταφέρεται στην κατανάλωση με το καλώδιο 2.000 μεγαβάτ (ισχύς τετραπλάσια από αυτήν του καλωδίου Ελλάδας - Ιταλίας και αντίστοιχη δύο μεγάλων λιγνιτικών σταθμών της ΔΕΗ). Μόνο που η ηλεκτρική ενέργεια δεν αποθηκεύεται ως τέτοια, ενώ το μέγεθος και κόστος του έργου επιβάλλουν να έχει υψηλό βαθμό φόρτισης, γύρω στο 80% σύμφωνα με τις πρώτες προσεγγίσεις. Και εδώ ισχύει ό,τι και για τον αγωγό φυσικού αερίου.

Αν δεσμευτούν κάποιοι με εγγυήσεις ότι θα αγοράζουν ηλεκτρικό παραγόμενο από φυσικό αέριο που στην άκρη του καλωδίου θα έχει τιμή ανταγωνιστική, τότε θα βρεθεί και χρηματοδότηση. Άνθρωποι της αγοράς πάντως λένε ότι καλύτερα θα ήταν να ενταχθεί στο fast track η καλωδιακή διασύνδεση με την Κρήτη για την οποία οι μελέτες του ΑΔΜΗΕ είναι προχωρημένες και θα απαλλάξουν τους Έλληνες καταναλωτές από επιβαρύνσεις περίπου 400 εκατομμυρίων τον χρόνο, τις οποίες πληρώνουν μέσω των χρεώσεων για Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ). Αυτή η διασύνδεση, όπως και της Κρήτης με τη Ρόδο, που λόγω των ΥΚΩ δικαιολογούνται απολύτως, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση και για μεγαλύτερες διασυνδέσεις.

* Η δεύτερη διασύνδεση των ηλεκτρικών συστημάτων μεταφοράς Ελλάδας - Βουλγαρίας, με τη γραμμή 400 ΚV Νέα Σάντα - Maritsa East 1, αποτελεί έργο απόλυτα εφικτό και χαμηλού κόστους, που είναι ενταγμένο στο πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ. Η κατασκευή του θα βοηθήσει πολύ τις ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας με παραγωγούς στα βόρεια της χώρας (Βουλγαρία - Ρουμανία) που προσφέρουν χαμηλές τιμές κιλοβατώρας.

Για τις όποιες καθυστερήσεις δεν ευθύνεται πάντα η ελληνική πλευρά, καθώς από τα 144 χιλιόμετρα της γραμμής τα 115 είναι επί βουλγαρικού εδάφους, και το συντριπτικά μεγαλύτερο κόστος επιβαρύνει τη γειτονική χώρα. Έτσι μπορεί μεν να εντάχθηκε στο fast track, ωστόσο η ολοκλήρωσή του προσδιορίζεται για το 2020.

* Τέλος, το υδροηλεκτρικό αντλησιοταμίευσης της Αμφιλοχίας αποτελεί επενδυτική πρόταση της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακής. Παρόμοια έργα είναι πολύ χρήσιμα για την οικονομική λειτουργία των ηλεκτρικών συστημάτων. Αποθηκεύουν ηλεκτρική ενέργεια με τη μορφή νερού σε υδατοδεξαμενή, όταν στο σύστημα υπάρχει περίσσεια και άρα χαμηλή τιμή (νυχτερινές ώρες, αργίες), και την αποδίδουν - πουλούν όταν στο σύστημα διαμορφώνονται υψηλότερες τιμές (αιχμές ζήτησης). Επίσης αξιοποιούν πλήρως την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ΑΠΕ σε ώρες που δεν μπορεί να τις απορροφήσει το σύστημα και τις απορρίπτει.

Για να προχωρήσει ωστόσο μια παρόμοια επένδυση, θα πρέπει πρώτον να λειτουργεί η αγορά, δηλαδή να διαμορφώνονται πραγματικές τιμές και δεύτερον να προβλέπονται ρυθμίσεις για την απορρόφηση ενέργειας από ΑΠΕ. Μέχρι στιγμής οι προϋποθέσεις αυτές δεν υφίστανται.