Οι επτά δρόμοι της φοροδιαφυγής

Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται πλέον ο πρόσφορος χώρος της ενέργειας, τα δικαιώματα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, τα μέταλλα, το φυσικό αέριο κ.ά., όπως αποκαλύπτει υπηρεσιακό έγγραφο του υπουργείου Οικονομικών, στο οποίο καταγράφονται οι επτά πιο διαδομένες τεχνικές με τις οποίες δρα συνολικά η φοροδιαφυγή στη χώρα μας.

Το έγγραφο, το οποίο αποστέλλεται σε όλες τις ελεγκτικές μονάδες του υπουργείου, έχει ως στόχο με την κωδικοποίηση των πιο χαρακτηριστικών περιπτώσεων να είναι ενήμερες οι αρμόδιες αρχές στους ελέγχους που γίνονται για την καταπολέμηση του «βρόμικου χρήματος» και των εσόδων που προέρχονται από παράνομες δραστηριότητες.

Μεταξύ των μεθόδων που χρησιμοποιούν οι επιτήδειοι (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) είναι οι διαδοχικές αγοραπωλησίες ακινήτων σε ασυνήθιστα υψηλό τίμημα, οι εικονικές τριγωνικές συναλλαγές με τη χρήση θυγατρικών και υπεράκτιων εταιριών για τη διασφάλιση ρευστότητας μέσω τραπεζικού δανεισμού και την εξαγωγή των αντληθέντων δανειακών κεφαλαίων σε offshore του εξωτερικού.

Μία ακόμη μέθοδος, η οποία αποτελεί προϊόν της οικονομικής κρίσης, είναι οι αιτήσεις για πτώχευση τις οποίες υποβάλλουν προβληματικές εταιρίες, δηλαδή με μεγάλα χρέη προς το Δημόσιο και τα πιστωτικά ιδρύματα.

Πού έγκειται η απάτη: Οι εν λόγω εταιρίες έχουν φροντίσει προηγουμένως να εξαγάγουν τα εταιρικά τους κεφάλαια σε λογαριασμούς θυγατρικών ή εξωχώριων εταιριών που έχουν σε φορολογικούς παραδείσους ανά την υφήλιο.

Άλλη χαρακτηριστική μορφή απάτης είναι αυτή όπου εταιρίες υψηλής φοροδιαφυγής προκειμένου να αποφύγουν τις νομικές συνέπειες που προκύπτουν από την παραβατική τους συμπεριφορά προβαίνουν στην εικονική τους μεταβίβαση σε νέες εταιρίες με μετοχικό κεφάλαιο πολύ μικρότερο από το σύνολο των υποχρεώσεων των παλαιών επιχειρήσεων.

Με αυτόν τον τρόπο, οι πιστωτές αυτών των εταιριών εξαναγκάζονται να αποδεχτούν σημαντικές μειώσεις ή ακόμα και ακυρώσεις των οικονομικών τους απαιτήσεων από τις εν λόγω εταιρίες.

Αναλυτικότερα, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής:

Στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούνται από τον τελικό αγοραστή ενός ακινήτου ενδιάμεσοι αγοραστές με σκοπό τη μεγιστοποίηση της αξίας του τιμήματος αγοραπωλησίας του ακινήτου και τη δημιουργία μαύρου χρήματος. Συγκεκριμένα, αγοράζεται ακίνητο από τον πραγματικό πωλητή σε τιμή συμβολαίου που είναι υψηλότερη της αντικειμενικής.

Για την αγορά του χρησιμοποιείται μεσάζοντας (1ος αγοραστής), ο οποίος ενεργεί για λογαριασμό του δεύτερου (2ου) αγοραστή. Ο μεσάζων (1ος) μεταπωλεί το ακίνητο σχεδόν αμέσως μετά την αγορά στον 2ο αγοραστή έναντι πολλαπλάσιου τιμήματος. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται ότι ο 2ος αγοραστής έχει κάνει μεγάλη εκταμίευση, ενώ στην πραγματικότητα έχει μόνο το τίμημα της 1ης αγοραπωλησίας.

Το ποσό αυτό της χρηματικής διαφοράς του τιμήματος κτήσης του ακινήτου αποτελεί μαύρο χρήμα, το οποίο ο 2ος αγοραστής, που είναι νομικό πρόσωπο, μπορεί να το χρησιμοποιήσει για διάφορους νόμιμους ή και παράνομους σκοπούς. Η ίδια περίπτωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον μεσάζοντα για να ξεπλύνει ο ίδιος χρήματα που έχουν προέλθει από παράνομη δραστηριότητα. Βασική προϋπόθεση είναι ο μεσάζων να μπορεί να δικαιολογήσει το τεκμήριο αγοράς του ακινήτου. Συνεπώς, το υπουργείο Οικονομικών εφιστά την προσοχή. Όταν κατά τον έλεγχο διαπιστώσει περιπτώσεις διαδοχικών αγοραπωλησιών ακινήτων θα πρέπει να ελέγξει εάν είναι πραγματικές οι συγκεκριμένες συναλλαγές, ιδίως αν τελούνται σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα, και επιπλέον να διαπιστώσει την πραγματική ροή του χρήματος.

2. Εικονικές τριγωνικές συναλλαγές με τη χρήση θυγατρικών και υπεράκτιων εταιριών για τη διασφάλιση ρευστότητας μέσω τραπεζικού δανεισμού, με σκοπό την εξαγωγή των αντληθέντων δανειακών κεφαλαίων σε offshore του εξωτερικού και την αγορά ακινήτων σε αυξημένα τιμήματα μέσω διπλών μεταβιβάσεων.

Επιχειρηματίας - ιδιοκτήτης ομίλου παροχής υπηρεσιών δημιούργησε μια σειρά μικρών θυγατρικών, δορυφορικών εταιριών, οι οποίες ήταν ιδιοκτησίας συγγενικών του προσώπων ή εργαζομένων των επιχειρήσεών του. Μέσω εικονικών τριγωνικών συναλλαγών μεταξύ των εταιριών του ομίλου του επιχειρηματία και των δορυφορικών εταιριών δημιούργησε ένα πλασματικό οικονομικό προφίλ κατά το οποίο εμφάνιζε ως εύρωστες και δυναμικά αναπτυσσόμενες τόσο τις εταιρίες του ομίλου όσο και τις δορυφορικές.

Οι τελευταίες εμφανίζονταν να λαμβάνουν υπηρεσίες των εταιριών του ομίλου και στη συνέχεια να παρέχουν υπηρεσίες σε άλλες επιχειρήσεις του ίδιου ομίλου, οι οποίες τιμολογούνταν σε ασυνήθιστα υψηλές τιμές ή σπανιότερα αγόραζαν υπερτιμολογημένα προϊόντα από τις εταιρίες του ομίλου και εξοφλούσαν τις υποχρεώσεις τους με την έκδοση τραπεζικών επιταγών.

Στη συνέχεια, οι επιταγές κατατίθεντο από τις εταιρίες του ομίλου σε πιστωτικά ιδρύματα ώστε να εξασφαλιστεί ρευστότητα μέσω τραπεζικού ή και ομολογιακού δανεισμού. Συμπερασματικά, ο επιχειρηματίας μέσω του δικτύου των εταιριών και των συνεργατών του κατάφερε με τη δημιουργία μεγάλου, αλλά πλασματικού τζίρου να αυξήσει την πιστοληπτική ικανότητα των επιχειρήσεών του και κατ΄ επέκταση να εμφανίζεται ο όμιλός του στα πιστωτικά ιδρύματα ως δυναμικός και αναπτυσσόμενος. Με τον τρόπο αυτό αντλεί ρευστότητα μέσω τραπεζικών δανείων τόσο για τις εταιρίες του ομίλου όσο και για τις δορυφορικές. Έχοντας εξασφαλίσει αυτήν τη ρευστότητα, ο επιχειρηματίας μπορεί να προβεί στις εξής δύο κινήσεις:

* Είτε να πραγματοποιήσει αγοραπωλησίες ακινήτων μέσω διπλών μεταβιβάσεων (αυθημερόν ή εντός ολίγων ημερών) με τη χρήση ενδιάμεσων προσώπων, με σκοπό την εμφάνιση αυξημένου κόστους κτήσεως για την εξασφάλιση υψηλών δανείων. Τα δάνεια μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την κάλυψη προηγούμενων δανειακών υποχρεώσεων.

* Είτε να εξαγάγει τα αντληθέντα δανειακά κεφάλαια και τα λοιπά ρευστά διαθέσιμα εκτός Ελλάδος και δη στις υπεράκτιες εταιρίες που είναι συνδεδεμένες με τις εταιρίες του, για συμμετοχή σε εικονικές αυξήσεις του μετοχικού τους κεφαλαίου. Δεν αποκλείεται μέρος των χρημάτων αυτών να επιστραφεί στην Ελλάδα με τη μορφή της επένδυσης στην ελληνική αγορά ακινήτων από τις υπεράκτιες εταιρίες.

Σε αυτό το πλαίσιο, το υπουργείο Οικονομικών ενημερώνει τους ελεγκτές να έχουν τα μάτια τους ανοικτά αν διαπιστώνουν περιπτώσεις ομίλων επιχειρήσεων με σημαντικό αριθμό θυγατρικών, οι οποίες πραγματοποιούν υπερτιμολογημένες αγοραπωλησίες με τη μητρική του ομίλου και παράλληλα εμφανίζουν αυξημένο τραπεζικό ή ομολογιακό δανεισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να ελέγχεται όλο το κύκλωμα των εσωτερικών εταιρικών συναλλαγών καθώς και η πραγματική πιστοληπτική ικανότητα των εταιριών του ομίλου.

3. Αγορά υπερπολυτελών σκαφών αναψυχής ως επαγγελματικών

Η αγορά υπερπολυτελών σκαφών αναψυχής, τα οποία εμφανίζονται ως επαγγελματικά, σε συνδυασμό με την έκδοση αποδείξεων ενοικίασής τους μεγάλης αξίας προς ιδιώτες για ταξίδια και κρουαζιέρες, μπορεί να δικαιολογήσει τεράστια ποσά που προέρχονται από μη εμφανείς πηγές, δεδομένου ότι τα επαγγελματικά σκάφη φορολογούνται με ειδικό τρόπο.

Οι επιτήδειοι (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) όπως έχει διαπιστωθεί εμφανίζουν εικονικά τιμολόγια και αποδείξεις μεγάλης αξίας για την ενοικίαση των υπερπολυτελών σκαφών αναψυχής από ιδιώτες. Στην πραγματικότητα όμως τα σκάφη αναψυχής δεν απέπλεαν ποτέ από το λιμάνι και όλες οι ενοικιάσεις προς ιδιώτες ήταν εικονικές. Στους ελέγχους που θα κάνει το υπουργείο Οικονομικών θα ερευνά αν όντως πρόκειται για επαγγελματικό σκάφος, και αν ο ιδιοκτήτης διάγει κεκαλυμμένα πολυτελή βίο εξαιτίας της χρήσης του εν λόγω τεχνάσματος. Επίσης, εάν μέσω αυτής της πρακτικής τελείται νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.

4. Αιτήσεις προβληματικών εταιριών για πτώχευση αφού προηγουμένως έχουν προβεί σε εξαγωγή των εταιρικών τους κεφαλαίων σε λογαριασμούς θυγατρικών ή εξωχώριων εταιριών του εξωτερικού.

Επιχειρήσεις με μεγάλα χρέη προς το δημόσιο και τα πιστωτικά ιδρύματα υποβάλλουν στις αρμόδιες αρχές επίσημη αίτηση ένταξης σε πτωχευτική διαδικασία. Με τον τρόπο αυτό, οι πιστωτές πιεζόμενοι από τον κίνδυνο ολικής απώλειας των κεφαλαίων τους προβαίνουν σε συμφωνίες διακανονισμού με τις υπό πτώχευση εταιρίες και συμφωνούν αφενός στη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους των κεφαλαιακών τους απαιτήσεων και αφετέρου στη διευθέτηση του υπολοίπου με τρόπο που να ανταποκρίνεται στη δυνατότητα των προβληματικών εταιριών να αποπληρώσουν τις οφειλές τους προς αυτούς.

Ωστόσο, πριν από την υποβολή της αίτησης υπαγωγής στην πτωχευτική διαδικασία, οι εταιρίες στέλνουν μεγάλα ποσά ρευστών διαθεσίμων στο εξωτερικό. Συνήθως, τα κεφάλαια μεταβιβάζονται μέσω εικονικών τιμολογίων παροχής υπηρεσιών σε λογαριασμούς θυγατρικών εξωτερικού ή offshore ελεγχόμενων από τις ίδιες.

Το αποτέλεσμα είναι οι ιδιοκτήτες των εταιριών να υποβάλλουν αρνητικές φορολογικές δηλώσεις και συνεπώς να δηλώνουν αδυναμία εξόφλησης των πιστωτών τους και να επιχειρούν διαγραφή χρεών τους, ενώ οι ίδιοι έχουν χρήματα στο εξωτερικό. Το υπουργείο Οικονομικών θα ελέγχει αν τα τελευταία χρόνια υπάρχουν εικονικές συναλλαγές με εξωχώριες ή θυγατρικές με σκοπό την απομείωση των κεφαλαίων.

5. Εταιρίες πίεσης (stress companies)

Εταιρίες υψηλής φοροδιαφυγής προκειμένου να αποφύγουν τις νομικές συνέπειες που προκύπτουν από την παραβατική τους συμπεριφορά προβαίνουν στην «εικονική» τους μεταβίβαση σε νέες εταιρίες με μετοχικό κεφάλαιο πολύ μικρότερο από το σύνολο των υποχρεώσεων των παλαιών εταιριών. Εναλλακτικά, προβαίνουν σε αλλαγή της επωνυμίας τους αλλά και των νόμιμων εκπροσώπων τους (συνήθως με άτομα χωρίς προσωπική περιουσία).

Με αυτόν τον τρόπο, οι πιστωτές αυτών των εταιριών εξαναγκάζονται να αποδεχτούν σημαντικές μειώσεις ή ακόμα και ακυρώσεις των οικονομικών τους απαιτήσεων από τις εν λόγω επιχειρήσεις.

6. Απάτη στον ενδοκοινοτικό ΦΠΑ

Έχουν αναπτυχθεί διάφορες μορφές απάτης στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές με σκοπό τη μη απόδοση του ΦΠΑ ή την παράνομη επιστροφή του. Οι μορφές αυτές απάτης στον ΦΠΑ είναι γνωστές και καταγεγραμμένες από τις φορολογικές ελεγκτικές αρχές. Οι κυριότερες από αυτές είναι οι εικονικές ενδοκοινοτικές παραδόσεις, η απλή απάτη εξαφανισμένου έμπορου, η κυκλική απάτη τύπου Carousel κ.ά.

Οι νέες τάσεις που εμφανίζονται εντοπίζονται κυρίως στον χώρο της ενέργειας, όπως στα δικαιώματα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, στα μέταλλα και στο φυσικό αέριο.

7. Αγορά κερδισμένων τυχερών παιχνιδιών ΟΠΑΠ και λαχείων

Είναι αρκετά συνήθεις οι περιπτώσεις φορολογούμενων φυσικών προσώπων που προμηθεύονται μέσω υπαλλήλων του ΟΠΑΠ, ιδιοκτητών πρακτορείων ΠΡΟΠΟ και με τη βοήθεια διαφόρων μεσαζόντων κερδισμένα λαχεία ή δελτία από διάφορα παιχνίδια του ΟΠΑΠ (Στοίχημα, ΚΙΝΟ, Τζόκερ, Λόττο) από πραγματικούς τυχερούς με σκοπό τη χρήση τους για δικαιολόγηση των τεκμηρίων στις φορολογικές τους δηλώσεις, αλλά και εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες.