Τεστ κοπώσεως για τις ελληνικές εξαγωγές

Έντονο προβληματισμό στην αγορά έχει προκαλέσει η ανακοπή της ανοδικής πορείας των ελληνικών εξαγωγών τους τελευταίους μήνες. Αποκορύφωμα τα στοιχεία Ιουνίου οπότε σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις κατεγράφη πτώση 7,2%, η μεγαλύτερη των τελευταίων τριών ετών (κάμψη 9,1%, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα πετρελαιοειδή).

Υποχώρηση η οποία είναι εν τέλει πολύ μεγαλύτερη. Σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε νωρίτερα το μεσημέρι της Δευτέρας ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων, οι συνολικές ελληνικές εξαγωγές μειώθηκαν τον Ιούνιο κατά 8,7%, έναντι εκτίμησης για μείωση 7,2%, ενώ εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών η πτώση άγγιξε το -11,4%.

Αυτή η εξέλιξη, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, επιβεβαιώνει ότι το εξαγωγικό ράλι των τριών τελευταίων ετών στηρίχτηκε στις «εξαγωγές ανάγκης», λόγω υποχώρησης της εσωτερικής κατανάλωσης, και όχι στις «εξαγωγές προοπτικής». Αυτό, με βάση τους ίδιους, θα παραμείνει ως πρόβλημα καθώς μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν έχει διαμορφωθεί ένα συγκεκριμένο εξαγωγικό μοντέλο, το οποίο θα μπορέσει να αποτελέσει σανίδα σωτηρίας,όχι μόνο για τις ίδιες τις εξαγωγικές επιχειρήσεις, αλλά και για τον παραγωγικό ιστό της χώρας και κατ’ επέκταση για την απασχόληση.

Και όλα αυτά τη στιγμή που η οικονομία της ευρωζώνης (εκ των παραδοσιακών πελατών των ελληνικών προϊόντων) φαίνεται ότι ανακάμπτει βγαίνοντας, έστω και οριακά, από την ύφεση.

Ακόμη πιο ανησυχητικά είναι τα μηνύματα για την πορεία των εξαγωγών προς τις λεγόμενες «τρίτες χώρες», όπου η κάμψη τον Ιούνιο άγγιξε το 15,8% και διαμορφώθηκε στο -19,4%, εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών (ανάλυση του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων [ΠΣΕ] και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών [ΚΕΕΜ], επί των εκτιμήσεων της ΕΛΣΤΑΤ).

Οι δυσκολίες

Η πορεία των ελληνικών εξαγωγών το πρώτο εξάμηνο του έτους, και ειδικότερα του Ιουνίου, αποτυπώνει, σύμφωνα με παράγοντες του εξαγωγικού κλάδου, την κόπωση των επιχειρήσεων, και δη των μικρομεσαίων, οι οποίες μην έχοντας ρευστό αδυνατούν πλέον να στηρίξουν την εξωστρέφειά τους.

Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι οι «νεόκοποι» κυρίως εξαγωγείς που αποφάσισαν να δοκιμάσουν την τύχη τους σε νέες αγορές, και ειδικότερα προς τρίτες χώρες, όταν η κατανάλωση στην εσωτερική αγορά άρχισε να συρρικνώνεται, όχι μόνο κουράστηκαν, αλλά κι αντιλήφθηκαν ότι το συγκεκριμένο... σπορ δεν είναι ένας αγώνας ταχύτητας, αλλά αγώνας αντοχής.

Μόνο που οι αντοχές για κάποιον επιχειρηματία, κυρίως μικρομεσαίας παραγωγικής δυναμικότητας, είναι πεπερασμένες, αν σκεφτεί κανείς ότι και η δυνατότητά πρόσβασης στη χρηματοδότηση είναι σίγουρα ακριβή - αν όχι αδύνατη.

Το πρόβλημα της ρευστότητας δεν προέρχεται μόνο από τις τράπεζες. Επιτείνεται κι από τις σημαντικές καθυστερήσεις που σημειώνονται στην επιστροφή του ΦΠΑ.

Επίσης έχει να κάνει και με τους χρόνους στους οποίους πληρώνονται οι εξαγωγικές επιχειρήσεις από τους πελάτες τους. Στελέχη του κλάδου κάνουν λόγο για μεγάλες καθυστερήσεις στις πληρωμές, κυρίως σε ό,τι αφορά εξαγωγές προς τρίτες χώρες. Επιπλέον, αρκετές επιχειρήσεις που βρήκαν διέξοδο στις εξαγωγές με το ξέσπασμα της κρίσης τρία χρόνια πριν αδυνατούν πλέον να στηρίξουν την χαμηλή τιμολογιακή πολιτική -την οποία χρησιμοποίησαν για να μπουν στις διεθνείς αγορές- με στόχο να παραμείνουν σε αυτές.

Θέλουν να... σταματήσουν

Η κόπωση αποτυπώνεται και στην απροθυμία αρκετών εξ αυτών να συνεχίσουν την εξαγωγική τους προσπάθεια τους επόμενους μήνες. Σε πρόσφατη έρευνα του ΟΠΑ (Οικονομικό Πανεπιστήμιο) επισημαίνεται ότι σημαντικό ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων, από όλους τους κλάδους, φαίνεται να έχει φθάσει στα όρια της εξωστρέφειάς του. Συγκεκριμένα, 1 στις 3 επιχειρήσεις, από αυτές που πραγματοποιούν εξαγωγές, βλέπει μείωση των εξαγωγών της το δεύτερο εξάμηνο του έτους από 1 στις 4 που ήταν το πρώτο εξάμηνο. Την ίδια στιγμή, μόνο το 26% έδωσε το πρώτο εξάμηνο έμφαση στη διεύρυνση των εξαγωγών. 

Αυτά επιβεβαιώνουν τους φόβους στελεχών της αγοράς ότι η μετάβαση από την «εξωστρέφεια ανάγκης» στην «εξωστρέφεια προοπτικής» ενδέχεται να μείνει ημιτελής και να μην ολοκληρωθεί ποτέ.

Σήμερα, στην Ελλάδα εξαγωγική δραστηριότητα έστω και συγκυριακή ασκεί μόλις το 1,57% του συνόλου των ενεργών επιχειρήσεων (έρευνα ΠΣΕ), ενώ πάνω από το 70% του συνόλου των εξαγωγών προέρχεται από 200 μεγάλες εταιρείες, οι οποίες έχουν τη δύναμη, την πείρα και το know how.

Τα προσκόμματα και οι προσπάθειες

Την ίδια ώρα, οι χρονοβόρες διαδικασίες και το υψηλό διοικητικό κόστος εξακολουθούν να αποτελούν τροχοπέδη για τον κλάδο και σημαντικό κόστος σε χρήμα και χρόνο για τους εξαγωγείς. Σήμερα η Ελλάδα στους Δείκτες Ανταγωνιστικότητας της Παγκόσμιας Τράπεζας για το Διασυνοριακό Εμπόριο (Trading Across Borders - ΤΑΒ) καταλαμβάνει την 62η θέση, όταν η Σλοβενία βρίσκεται στην 57η, η Ιταλία στην 55η, η Πορτογαλία στη 17η, η Εσθονία στην 7η και η Δανία στην 4η.

Αυτά τα προβλήματα φιλοδοξεί να λύσει η ελληνική πολιτεία σε βάθος χρόνου, προκειμένου να πετύχει και τον στόχο οι εξαγωγές να αποτελούν το 16% του ΑΕΠ. Το πρώτο μέρος της εθνικής εξαγωγικής στρατηγικής έχει ανακοινωθεί ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο και περιλαμβάνει 25 δράσεις, ενώ έπεται και συνέχεια.

Μεταξύ των πρώτων δράσεων είναι η μείωση του αριθμού των ημερών που χρειάζονται για τη διεκπεραίωση μιας εξαγωγής κατά 50% έως το 2015. Δηλαδή από τις 19 ημέρες να μειωθούν στις 15 μέχρι το τέταρτο τρίμηνο του 2013 και στις 10 μέχρι το τέταρτο τρίμηνο του 2014.

Ο δεύτερος στόχος είναι η μείωση του διοικητικού κόστους εξαγωγής κατά 20% έως το 2015. Δηλαδή από τα 1.115 δολάρια, -ο μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 1.009 δολάρια ΗΠΑ- να μειωθεί 10% εντός του τέταρτου τριμήνου του 2013 και 20% εντός του τέταρτου τριμήνου του 2014, ώστε να υποχωρήσει στα 892 δολάρια ανά μονάδα.

Τρίτος στόχος είναι η καθιέρωση της Εθνικής Ενιαίας Θυρίδας, δηλαδή του one-stop-shop για τις εξαγωγές, με έναρξη το πρώτο τρίμηνο του 2015.

Εν τω μεταξύ, σε επίπεδο χρηματοδότησης η αγορά αναμένει την ενεργοποίηση της πρόσφατα υπογραφείσας συμφωνίας μεταξύ της ΕΤΕπ και των ελληνικών και ξένων τραπεζών: Εθνικής, Πειραιώς, Eurobank, Citi, HSBC και Commerzbank.

Η ΕΤΕπ χορηγεί 500 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση του εξωτερικού εμπορίου προκειμένου να στηρίξει τις ελληνικές ΜμΕ που έχουν διεθνή εμπορικό προσανατολισμό. Οι εγγυήσεις αυτές θα χρησιμοποιούνται σε ανακυκλούμενη βάση με σκοπό να στηρίζουν όγκο συναλλαγών της τάξεως του 1,5 δισ. ευρώ ετησίως.