Τη συνταγή για νέο κούρεμα του ελληνικού δημοσίου χρέους προκειμένου αυτό να υποχωρήσει σημαντικά κάτω από το 110% του ΑΕΠ το 2022 περιγράφει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην έκθεση αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος που δόθηκε στη δημοσιότητα.

Ο δρόμος για την απαλλαγή από το βραχνά του χρέους είναι δύσβατος τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά. Η κυβέρνηση βρίσκεται για μία ακόμη φορά μπροστά στο αίτημα προσδιορισμού συγκεκριμένου αριθμού απολύσεων δημοσίων υπαλλήλων έως το καλοκαίρι, θα κληθεί να ανοίξει και πάλι το κουτί της Πανδώρας με τον κατώτατο μισθό και όπως όλα δείχνουν θα πρέπει να πει στους φορολογούμενους ότι θα συνεχίσουν να πληρώνουν την έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης η οποία θεωρητικά τελειώνει το 2014, έως και το 2016.

Τα μέτρα αυτά προδιαγράφονται στην έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, στην οποία επίσης βγαίνουν οι κλασικές κίτρινες κάρτες για την αποτυχία των τελευταίων κυβερνήσεων να πατάξουν τη φοροδιαφυγή, να προωθήσουν δραστικά τις διαρθρωτικές αλλαγές και τις ιδιωτικοποιήσεις. Για τις ιδιωτικοποιήσεις μάλιστα, ίσως για πρώτη φορά, γίνονται σαφείς προειδοποιήσεις και προς τη Διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ: πιάστε τους στόχους εξαμήνου ή προετοιμαστείτε για αντικατάσταση από ξένους ειδικούς.

Σαφέστατο μήνυμα και προς την κυβέρνηση: Αν δεν θέλετε να κόψετε άλλο μισθούς και συντάξεις μαζέψτε έσοδα από τη φοροδιαφυγή. Περιθώρια υπάρχουν τεράστια. Η παραοικονομία εκτιμάται στο 25% του ΑΕΠ ενώ η φοροδιαφυγή στους κόλπους των ελευθέρων επαγγελματιών- γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί και λογιστές- είναι τόσο εκτεταμένη ώστε υπολογίζεται πως οι παραπάνω επαγγελματικές ομάδες έχουν πραγματικά εισοδήματα τα οποία υπερβαίνουν κατά 1,25 έως και 2,5 φορές τα δηλωθέντα εισοδήματα. Έτσι τα αδήλωτα εισοδήματα φτάνουν το 6% του ΑΕΠ (εκτιμάται στα 183 δισ. ευρώ) και οι φοροδιαφυγή από αυτή την παραβατική συμπεριφορά αγγίζει το 1% έως 1,75% του ΑΕΠ το 2012.

Σε απόλυτα μεγέθη, οι παραπάνω εκτιμήσεις μεταφράζονται ως εξής:

• Στα 45,75 δισ. ευρώ η παραοικονομία
• Στα 11 δισ. ευρώ τα αδήλωτα εισοδήματα με διαφυγόντες φόρους από 1,83 έως 3,2 δισ. ευρώ


Μας κλείνουν το μάτι για το χρέος

Υπό την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της, το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι της χώρας μας έχουν κάνει σαφές ότι:

• Θα προχωρήσουν σε ελάφρυνση του χρέους κατά 1,4% του ΑΕΠ στις αρχές του 2014 υπό την προϋπόθεση ότι θα επιτευχθεί ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος το 2013.

• Θα λάβουν μέτρα το 2015 ώστε να διασφαλίσουν ότι το δημόσιο χρέος θα υποχωρήσει στο 124% του ΑΕΠ το 2020 και σημαντικά κάτω από το 110% του ΑΕΠ το 2022, υπό την προϋπόθεση ότι θα επιτευχθεί πρωτογενές πλεόνασμα το 2014.

«Ο χρόνος θα δείξει τι θα απαιτήσει η ‘πλήρης δέσμευση’ αλλά οι παραδοχές συντείνουν σε ένα συνδυασμό «κουρέματος» στα υφιστάμενα δάνεια του δημοσίου τομέα, μείωση επιτοκίων κοντά στο μηδέν για τα συγκεκριμένα δάνεια και ακόμα χαμηλότερα επιτόκια για τα δάνεια του EFSF», αναφέρεται στην έκθεση.


Για να «κουρευτείτε» πρέπει να συμμορφωθείτε

Πέρα από την υλοποίηση των ήδη συμφωνηθέντων μέτρων, από την έκθεση προκύπτει ότι μένουν ακόμα πολλά να γίνουν και θα αρχίσουν να ξετυλίγονται από τις επόμενες αξιολογήσεις.

Κατ’ αρχήν απομένει να προσδιοριστούν μέτρα 2-4 δισ. ευρώ για την περίοδο 2015-16. Όπως αναφέρεται στην έκθεση «τα έσοδα αυτά, οι ελληνικές αρχές σκοπεύουν να τα βρουν από την επέκταση υφισταμένων μέτρων, όπως για παράδειγμα, η έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης. Παράλληλα θεωρείται πιθανή η συνέχιση της "μεταρρύθμισης" των επιδομάτων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης τα οποία "παραμένουν αναποτελεσματικά".

Τα μέτρα, όπως προκύπτει από την έκθεση θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν στη διάρκεια της πέμπτης αξιολόγησης, η οποία ταυτίζεται χρονικά με την προετοιμασία του νέου Μεσοπρόθεσμου και του προϋπολογισμού του 2014, στα μέσα του τρέχοντος έτους.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι αν δεν είχε επιμηκυνθεί το πρόγραμμα κατά δύο χρόνια, τότε την περίοδο 2013-14 θα απαιτούνταν μέτρα 11,5% του ΑΕΠ ή περισσότερα από 20 δισ. ευρώ και όχι 13,5 δισ. ευρώ που ελήφθησαν. Παράλληλα το ΔΝΤ ζητά:

• Να τεθούν συγκεκριμένοι στόχοι για απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές θα τεθούν στη διάρκεια της επόμενης αξιολόγησης, αναφέρεται στην έκθεση. Νωρίτερα άλλωστε βγαίνει κίτρινη κάρτα στις προσπάθειες συρρίκνωσης του δημοσίου τομέα. Κάποιες πολιτικές συγκράτησης των δαπανών έχουν μείνει πίσω, αναφέρεται, όπως για παράδειγμα η εφεδρεία, όπου μόλις 200 δημόσιοι υπάλληλοι εντάχθηκαν το 2012, μακράν του στόχου των 15.000 υπαλλήλων.

• Να μετουσιωθεί σε ημιαυτόνομη υπηρεσία η φορολογική διοίκηση από τις αρχές του 2014. Σχετικός νόμος θα πρέπει να περάσει το Φεβρουάριο του 2013. Θα μπουν κριτήρια για την πρόσληψη, απόλυση και τις εναλλαγές των ελεγκτών, θα τεθούν συγκεκριμένοι στόχοι.

Παράλληλα με τη φορολογική μεταρρύθμιση στα μέσα του 2013, θα απλοποιηθεί ο κώδικας φορολογίας εισοδήματος, θα καθιερωθεί το νέο ποινολόγιο της εφορίας, θα καθιερωθούν σύγχρονες ελεγκτικές και εισπρακτικές μέθοδοι, ενώ με το περιουσιολόγιο θα αξιοποιούνται πληροφορίες από τους τραπεζικούς λογαριασμούς, τους λογαριασμούς ΔΕΚΟ και τα ασφαλιστικά ταμεία.


Δώστε βάρος σε φορο-έσοδα και ιδιωτικοποιήσεις

Οι μεγάλες πληγές εφαρμογής του προγράμματος κρίνεται πως είναι οι αστοχίες σε έσοδα αποκρατικοποιήσεων και στην πάταξη της φοροδιαφυγής.

Οι στόχοι για έσοδα αποκρατικοποιήσεων χάθηκαν. Το 2012 υπήρξε απόλυτη στασιμότητα αντί για έσοδα 3,2 δισ. ευρώ ενώ παραμένουν πολιτικές αντιστάσεις σημειώνεται στην έκθεση. Παρ’ όλα αυτά γίνεται αναφορά στην προετοιμασία πώλησης περιουσιακών στοιχείων από το ΤΑΙΠΕΔ και ειδικότερα στη δημιουργία μιας «δεξαμενής» 3.150 ακινήτων με εκτιμώμενη αξία 10 δισ. ευρώ που θα αποτελέσει τη βάση των ιδιωτικοποιήσεων για τα επόμενα δύο τρία χρόνια αλλά και επιπλέον 10.000 περιουσιακών στοιχείων με αξία επιπλέον 8 δισ. ευρώ τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση των μελλοντικών ιδιωτικοποιήσεων.

Συνολικά προβλέπονται έσοδα ιδιωτικοποιήσεων 6 δισ. ευρώ έως το 2014, 10 δισ. ευρώ έως το 2016, 23,5 δισ. ευρώ έως το 2020 συμπεριλαμβανομένων των 1,6 δισ. ευρώ που έχουν εισπραχθεί έως σήμερα.

Για τη διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ, το ΔΝΤ επισημαίνει ότι αν δεν επιτευχθούν οι στόχοι εξαμήνου, η διοίκηση θα πρέπει να αντικατασταθεί από ξένους ειδικούς.

Στα φορολογικά, η έκθεση μοιάζει σχεδόν να είναι επανάληψη προηγουμένων. Η φορολογική διοικητική μεταρρύθμιση, βάλτωσε, σημειώνεται και έγιναν ελάχιστες προσπάθειες τους τελευταίους δέκα μήνες, για την αντιμετώπιση των ανεπαρκών ελέγχων και της υποστελέχωσης των μηχανισμών, μέρος των οποίων εξηγείται από το «κενό» στη θέση του Γενικού Γραμματέα Εσόδων, αλλά και στις βαθιά ριζωμένες γραφειοκρατικές αντιστάσεις.
 
Η συλλογή εσόδων και η φορολογική συμμόρφωση «υποφέρουν», οι αριθμητικοί στόχοι για τους ελέγχους σε μεγάλους φορολογούμενους χάθηκαν, τονίζεται και φαίνεται πως το ΔΝΤ θα επιμείνει πάρα πολύ κατά την επόμενη αξιολόγηση ακριβώς στο στοίχημα της φοροδιαφυγής και της ουσιαστικής φορολογικής μεταρρύθμισης.


Οι διαρθρωτικές αλλαγές

Επιτάχυνση ζητείται και στις μεταρρυθμίσεις:
• Οι μειώσεις στους μισθούς πρέπει να μετουσιωθούν σε μειώσεις τιμών, για την προώθηση των εξαγωγών αλλά και για την προστασία του διαθέσιμου εισοδήματος.
• Παραμένει ακόμα αρκετή απόσταση να καλυφθεί για την πλήρη απελευθέρωση των περίπου 500 κλειστών επαγγελμάτων στην Ελλάδα τα οποία αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των απασχολούμενων.
• Στις αγορές προϊόντων, διαπιστώνονται σημαντικές καθυστερήσεις και επισημαίνεται η ανάγκη στο άνοιγμα του λιανεμπορίου.
• Καθυστερήσεις διαπιστώνονται και στη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και την ταχύτερη απονομή Δικαιοσύνης
• Αγορά εργασίας. Παραμένουν εκκρεμότητες στο θέμα του ελάχιστου μισθού. Δεν έχουν ακόμα καταργηθεί οι ωριμάνσεις για τους ήδη εργαζόμενους. Οι αποφάσεις θα ληφθούν στις αρχές του 2014.


Τα ρίσκα

*Πολιτική κατάρρευση: Ένας βασικός κίνδυνος για το πρόγραμμα προσαρμογής είναι η αύξηση των αντιδράσεων στις μεταρρυθμίσεις, ειδικά από τη στιγμή που η Ελλάδα βιώνει ένα ακόμα χρόνο ύφεσης. Όπως επισημαίνει η έκθεση, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η  στήριξη προς τον κυβερνητικό μηχανισμό συρρικνώνεται και ανεβαίνει η δημοτικότητα του ΣΥΡΙΖΑ (σ.σ. πρόκειται για ετεροχρονισμένη θέση δεδομένου ότι οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν άνοδο της ΝΔ). Η εξέλιξη αυτή μπορεί να οδηγήσει σύμφωνα με το Ταμείο ακόμα και σε μια πολιτική κρίση που θα επιφέρει την χρεοκοπία και την έξοδο από το ευρώ.
*Καθυστερημένη ανάκτηση της εμπιστοσύνης: Ακόμα και αν δεν υπάρξει πλήρης πολιτική κατάρρευση, η πολιτική αστάθεια και ο κίνδυνος μιας άτακτης χρεοκοπίας ενδέχεται να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη και στις επενδύσεις από ότι προβλέπεται σήμερα.
*Μηχανισμός μετάδοσης: Το πρόγραμμα υιοθετεί μια πιο συντηρητική στάση όσον αφορά τους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές, αλλά δεν αποκλείεται να είναι τελικά υψηλότεροι από όσο εκτιμάται σήμερα, ειδικά αν το εξωτερικό περιβάλλον επιδεινωθεί περισσότερο και η απομόχλευση των τραπεζών συντελεστεί με πιο γρήγορους ρυθμούς.


Τόμσεν: Σε σωστό δρόμο η Ελλάδα

H Ελλάδα έχει κάνει σημαντική πρόοδο υπογράμμισε ο Πωλ Τόμσεν σε τηλεδιάσκεψη μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης αξιολόγησης από το ΔΝΤ.

Ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα σημείωσε ότι το ελληνικό πρόγραμμα είχε εκτροχιαστεί κάποια στιγμή το 2012, αλλά "η νέα κυβέρνηση εργάστηκε εντατικά για να βάλει το πρόγραμμα πάλι σε τροχιά. Τώρα είναι σε σωστό δρόμο", σημείωσε. 

Κλειδί για την επιστροφή στην ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα, σημείωσε, είναι το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων και η περαιτέρω απελευθέρωση της οικονομίας. 

Σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα, υπογράμμισε ότι μεγάλο μέρος της "ψαλίδας" έχει καλυφθεί και το μοναδιαίο κόστος εργασίας έχει αναπροσαρμοστεί. Υπογράμμισε ωστόσο ότι η μείωση απολαβών που έχει συντελεστεί δεν έχει ακολουθηθεί από μείωση των τιμών, λόγω της κατακερματισμένης ελληνικής αγοράς, "και αυτό είναι πρόβλημα", τόνισε. 

Ο κ. Τόμσεν ερωτηθείς για το κενό χρηματοδότησης το προσδιόρισε μεταξύ 5,5 και 9,5 δισ. ευρώ την περίοδο 2015-2016.

Σημείωσε ότι "οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν πως υπάρχει κενό και, ό,τι κενό υπάρχει, θα πρέπει να το καλύψουν. Δεν έχουν πει πώς θα το κάνουν, μπορούν να μειώσουν τα επιτόκια στα διακρατικά δάνεια, μπορούν να χορηγήσουν νέα κεφάλαια στην Ελλάδα", σημείωσε.


* Το πλήρες κείμενο της έκθεσης του ΔΝΤ δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"