Σημαντικές αλλαγές που θα αναδιατάξουν τις σχέσεις παραγωγών - καταναλωτών φυσικού αερίου προδιαγράφονται στην Ευρώπη το αμέσως επόμενο διάστημα.

Οι εξελίξεις που δρομολογούνται έχουν σχέση με την αλλαγή στάσης κυβερνήσεων απέναντι στο αέριο σχιστόλιθου, σε συνδυασμό με νέα θαλάσσια κοιτάσματα στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία, χώρες που μέχρι τώρα τροφοδοτούνται αποκλειστικά από τη Ρωσία, αλλά βρίσκονται και στη διαδρομή ή στη σφαίρα επιρροής του ρωσικού αγωγού South Stream.

Πιο απλά, οι προοπτικές μείωσης της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο αυξάνονται, όχι όμως τόσο χάρη στην τροφοδοσία της με νέες ποσότητες από την Κασπία, αλλά με αέριο από τα νέα συμβατικά κοιτάσματα καθώς και τα κοιτάσματα σχιστόλιθου.

Όλα αυτά, όπως είναι φυσικό, αναμένεται ότι θα έχουν επιπτώσεις στους σχεδιασμούς της ρωσικής Gazprom, καθώς ενδεχομένως να φανεί το αμέσως επόμενο διάστημα ότι ο αγωγός South Stream, με υποθαλάσσια διέλευση από τον Εύξεινο Πόντο, να μη χρειαστεί να φτάσει στη δυναμικότητα των 63 δισ. κυβικών μέτρων, για την οποία σχεδιάστηκε, αλλά να περιοριστεί σε πολύ μικρότερη.

Επίσης, είναι βέβαιο ότι οι νέες ποσότητες συμβατικού και μη φυσικού αερίου θα πιέσουν προς τα κάτω τις τιμές, με σοβαρές επιπτώσεις στη βιωσιμότητα επενδύσεων σε αγωγούς, η απόσβεση των οποίων απαιτεί υψηλές τιμές και μακροχρόνια συμβόλαια με ρήτρες take or pay.

Σε ό,τι αφορά το αέριο σχιστόλιθου (shale gas), οι σημαντικότερες εξελίξεις αφορούν την στροφή των κυβερνήσεων της Μ. Βρετανίας και της Γερμανίας, που πριν από λίγες μέρες επέτρεψαν την πραγματοποίηση ερευνών για κοιτάσματα shale gas (σ.σ. υπάρχουν ενστάσεις για τις περιβαλλοντικές συνέπειες που έχει η αξιοποίηση των συγκεκριμένων κοιτασμάτων).

Την ίδια στιγμή, στην Πολωνία έχουν ξεκινήσει ερευνητικές γεωτρήσεις και γίνονται οι πρώτες απόπειρες για εφαρμογή της μεθόδου fracking, που όσο και αν είναι αμφιλεγόμενη και υφίσταται πολεμική από περιβαλλοντολόγους αποτελεί το εργαλείο για την παραγωγή φθηνού αερίου.

Την ίδια στιγμή, ο Ρουμάνος πρωθυπουργός Victor Ponta, με επίσημες δηλώσεις του, ανακοίνωσε τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων με την αμερικανική Chevron, με αντικείμενο την παραχώρηση εκτάσεων για έρευνα shale gas.

Ας σημειωθεί ότι η Ρουμανία είναι από τις χώρες που διαθέτουν τεράστια κοιτάσματα σχιστόλιθου, στα νότια τμήματά της, τα οποία υπόσχονται παραγωγές που θα υπερκαλύψουν τις ετήσιες ανάγκες σε φυσικό αέριο. Εδώ όμως αξίζει να επισημανθεί ότι η επιχειρηματολογία του Ρουμάνου πρωθυπουργού έχει να κάνει με την οικονομική διάσταση από την αξιοποίηση αερίου από σχιστόλιθο, συγκριτικά με το αέριο από αγωγούς.

Όπως τόνισε ο ίδιος σε δηλώσεις του σε τηλεοπτικό σταθμό, "δεν είναι δυνατόν η Πολωνία να μπορεί να έχει αέριο με 80 δολάρια τα 1.000 κυβικά μέτρα και εμείς να πληρώνουμε στην Gazprom 450 δολάρια". Σύμφωνα με τον Ρουμάνο πρωθυπουργό, "θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι αν επιτρέψουμε αύριο την εκμετάλλευση φυσικού αερίου από σχιστόλιθο, σε πέντε χρόνια θα έχουμε την πρώτη παραγωγή αερίου".

Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στη θαλάσσια περιοχή που ελέγχει η Ρουμανία στη Μαύρη Θάλασσα η κοινοπραξία OMV (Αυστρία) και Petrom (Ρουμανία) έχει ανακαλύψει κοίτασμα αερίου με ποσότητες που υπολογίζονται μεταξύ 42 και 84 δισ. κυβικών μέτρων, ενώ η OMV κάνει έρευνες και με την αμερικανική Exxon.

Έτσι, η Ρουμανία όσο και η γειτονική της Βουλγαρία, στην οποία επίσης πραγματοποιούνται έρευνες στην ίδια θαλάσσια περιοχή, όπου βρέθηκε αέριο, ευελπιστούν σε λίγα χρόνια να απεξαρτηθούν πλήρως από τις εισαγωγές ρωσικού αερίου.

Μάλιστα, ο Βούλγαρος πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ, στις διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους για την ανανέωση της συμφωνίας προμήθειας φυσικού αερίου, εκτός από τη μεγάλη έκπτωση που έφτασε το 20%, πέτυχε χρονική διάρκεια μόνο 6 χρόνων, εκτιμώντας ότι το επόμενο διάστημα θα έχουν βρεθεί ποσότητες αρκετές για την κάλυψη των αναγκών της χώρας, που ανέρχονται σε 3 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο.

Όσο για το shale gas της Βουλγαρίας, ισχύει ακόμη το μορατόριουμ στις έρευνες, το οποίο ωστόσο αναμένεται να αρθεί τον επόμενο χρόνο, στο πρότυπο της Ρουμανίας.

Μέχρι στιγμής, η Gazprom στα λόγια δεν δείχνει να πτοείται από όλα αυτά και μένει πιστή στην υλοποίηση των μεγάλων σχεδίων της.

Ωστόσο, οι αναδιαπραγματεύσεις συμβάσεων στις οποίες προχώρησε με τις περισσότερες χώρες τις οποίες προμηθεύει, που περιλαμβάνουν ελαστικότερους όρους, και κυρίως μείωση της βαρύτητας των τιμών πετρελαίου στις φόρμουλες τιμής φυσικού αερίου, αποτελούν δείγματα ότι λαμβάνει πολύ σοβαρά υπ' όψιν τις εξελίξεις, οι οποίες εκτός από την απώλεια ποσοτήτων θέτουν κινδύνους στις τεράστιες επενδύσεις που υλοποιεί.

Η πρώτη ένδειξη προέκυψε τις προηγούμενες μέρες με τη δημοσιοποίηση του προϋπολογισμού της εταιρείας για το 2013. Σύμφωνα με τη ρωσική εφημερίδα Vedomosti, το επενδυτικό πρόγραμμα της εταιρείας έχει περικοπεί κατά 50% και τα κονδύλια για επενδύσεις κατά ένα τρίτο.

Ειδικότερα, δε, τα κονδύλια για τον αγωγό South Stream έχουν μειωθεί κατά 2,2 δισ. ευρώ ή 27%.

Σύμφωνα πάντως με αναλυτές, τους οποίους επικαλείται η ρωσική εφημερίδα, η Gazprom συνήθως προσθέτει κονδύλια μέσα στο έτος για επενδύσεις σε υποδομές και, κατά συνέπεια, οι περικοπές που εμφανίζονται στον προϋπολογισμό μπορεί να μην είναι οριστικές.

Πάντως, με βάση εκτιμήσεις ειδικών, παρότι η ηγεσία της Gazprom διαφημίζει με κάθε ευκαιρία ότι τόσο ο αγωγός South Stream, όσο και ο αδελφός του της Βαλτικής Nord Stream θα είναι κερδοφόροι, το θέμα είναι ότι στην Ευρώπη η κατανάλωση αερίου μειώνεται, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές της Gazprom το 11μηνο του 2012 να είναι λιγότερες κατά 9,3% από αυτές του 2011.

Έτσι, τονίζουν, η μόνη ελπίδα της ρωσικής εταιρείας για αύξηση των εξαγωγών είναι η… βαρυχειμωνιά.