Η συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή νομισματική ένωση μπορεί να κρέμεται από μια κλωστή, όμως η Ελλάδα συνεχίζει να λαμβάνει δισεκατομμύρια ευρώ υπό τη μορφή έκτακτης βοήθειας από την τρόικα των δανειστών, που επιβλέπει τη διάσωσή της.

Ωστόσο, τα χρήματα αυτά δεν πηγαίνουν σχεδόν καθόλου στην ελληνική κυβέρνηση για να πληρώσει τις ζωτικής σημασίας δημόσιες υπηρεσίες. Αντιθέτως, γυρνάνε αμέσως πίσω στις τσέπες της τρόικας, σύμφωνα με τους New York Times.

Όπως εξηγεί η αμερικανική εφημερίδα, το ευρωπαϊκό πακέτο διάσωσης ύψους 130 δισ. ευρώ υποτίθεται ότι θα αγόραζε χρόνο για την Ελλάδα, εξυπηρετεί κυρίως μόνο τον τόκο του χρέους της, ενώ η οικονομία της χώρας εξακολουθεί να αγωνίζεται να επιβιώσει.

Αυτό μπορεί να φαίνεται ότι δεν έχει οικονομική λογική, έχει όμως μια συγκεκριμένη λογική στην πολιτική της ευρωχρηματοδότησης. Άλλωστε, τα χρήματα που αποδεσμεύει η τρόικα -η ΕΚΤ, το ΔΝΤ και η Ε.Ε.- προέρχονται από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους, πολλοί από τους οποίους γίνονται όλο και πιο επιφυλακτικοί σε ό,τι αφορά την πολιτική αταξία που πλήττει την Αθήνα και επηρεάζει το μέλλον της ευρωζώνης.

Καθώς όμως πληρώνουν οι ίδιοι, η τρόικα παρακρατά επίσης άλλους πόρους, που στόχο είχαν να κρατήσουν σε λειτουργία την ελληνική κυβέρνηση.

Την προηγούμενη εβδομάδα, το γραφείο της τρόικας στην Αθήνα, το οποίο παρακολουθεί τα έσοδα, δήλωσε πως η Ελλάδα ενδέχεται να ξεμείνει από λεφτά μέχρι τον Ιούλιο. Αν συμβεί αυτό, τότε η χώρα μπορεί να κηρύξει χρεοστάσιο - όχι όμως για τα χρέη εκείνα προς την ΕΚΤ, το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

«Η Ελλάδα δεν θα κηρύξει χρεοστάσιο στην τρόικα, διότι η τρόικα πληρώνει τον εαυτό της», δήλωσε ο Thomas Mayer, senior adviser της Deutsche Bank.

Στο πλαίσιο ενός περίπλοκου συστήματος πληρωμής, που ξεκίνησε να λειτουργεί μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου και στόχο έχει να διασφαλίσει ότι οι Έλληνες δεν θα αγγίξουν αυτά τα χρήματα, οι «μεγάλοι τρεις» πιστωτές στέλνουν τις δόσεις του πακέτου διάσωσης σε έναν ειδικό λογαριασμό στην Ελλάδα. Τα χρήματα μένουν εκεί για δύο ή τρεις μέρες και στη συνέχεια το μεγαλύτερο μέρος τους επιστρέφει στην τρόικα ως αποπληρωμή τόκων επί των ελληνικών ομολόγων που αποδέχθηκε η Ευρώπη, στο πλαίσιο του πακέτου διάσωσης που συμφωνήθηκε τον Φεβρουάριο.

Περίπου τα τρία τέταρτα του ελληνικού χρέους, ή 229 δισ. δολάρια, ουσιαστικά βρίσκονται στην κατοχή ενός εκ των τριών μερών της τρόικας, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της UBS.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, συγκεκριμένα, δείχνει ιδιαίτερα πρόθυμη να πάρει πίσω τα λεφτά της, σύμφωνα με τον κ. Mayer.

Για να βοηθήσει στον καθησυχασμό των αγορών, η ΕΚΤ αγόρασε ελληνικά κρατικά ομόλογα ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ. «Γι’ αυτό θέλουν να πληρώνονται πλέον κάθε μήνα», σημείωσε ο ίδιος. «Η ΕΚΤ αγόρασε σε υψηλή τιμή και τώρα επιμένει να αποπληρωθεί το πλήρες ποσό».

Πηγές που γνωρίζουν την κατάσταση δηλώνουν πως και η τρόικα προσπαθεί να ασκήσει οικονομικές πιέσεις στην Ελλάδα να κάνει ό,τι μπορεί ώστε να εισπράξει φορολογικά έσοδα από μια όλο και πιο κατεστραμμένη οικονομία.

Η επικεφαλής του ΔΝΤ, Christine Lagarde, προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις στην Ελλάδα το Σαββατοκύριακο με τις δηλώσεις της στην Guardian, αναφέρουν οι ΝΥΤ.

Σύμβουλος της ελληνικής κυβέρνησης, μιλώντας με όρο τη διατήρηση της ανωνυμίας του, υπό τον φόβο της πιθανής «αποξένωσης» από τους Ευρωπαίους δανειστές, δήλωσε για την τρόικα ότι «φρόντισε το ποσό για τις εσωτερικές δαπάνες να είναι τόσο μικρό ώστε η Ελλάδα να αναγκαστεί να αυξήσει δραματικά τα δικά της έσοδα».

Επιφανειακά, η κατάσταση μοιάζει παράλογη. Οι ευρωπαϊκές αρχές ουσιαστικά δανείζουν στην Ελλάδα χρήματα ώστε η χώρα να ξεπληρώσει τα χρήματα που δανείστηκε από αυτές.

«Στέλνεις τα χρήματα, τα ονομάζεις ‘δάνειο’, το παίρνεις πίσω και το ονομάζεις ‘επιτόκιο’», σύμφωνα με τον Stephane Deo, της UBS. Ο κ. Deo σημείωσε πως τέτοιου είδους συμφωνίες είναι συνηθισμένες σε καταστάσεις όπου οι κυβερνήσεις κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν.

Και αυτό συμβαίνει γιατί οι κυβερνήσεις δεν χρεοκοπούν με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο χρεοκοπούν οι επιχειρήσεις. Oι πιστωτές δεν μπορούν να τις σπάσουν και να πουλήσουν τα περιουσιακά στοιχεία ώστε να ανακτήσουν μέρος των χρημάτων που έχουν δώσει. Έτσι, οι πιστωτές έχουν κίνητρο να διασφαλίσουν ότι οι προβληματικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να αποπληρώνουν τα χρέη τους, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι θα τους δανείσουν χρήματα.

Από τον Μάιο του 2010, η Ελλάδα έχει λάβει περίπου 177 δισ. δολάρια από χρήματα Ευρωπαίων φορολογουμένων προκειμένου να μην καταρρεύσει και να αποτραπεί μία ακόμα μεγαλύτερη κρίση, η οποία θα μπορούσε να απειλήσει ολόκληρη τη νομισματική ένωση. Από το ποσό αυτό, τα δύο τρίτα έχουν πάει για την αποπληρωμή των ομολογιούχων και της τρόικας.

Μόνο το ένα τρίτο κατευθύνεται στη χρηματοδότηση των κρατικών λειτουργιών, ενώ ελάχιστο ποσό δαπανάται σε έργα που θα τονώσουν την αναιμική οικονομία.

Αυτός ο κυκλικός δανεισμός έχει να κάνει με τη διαχείριση ρίσκου. Άλλωστε, η Ελλάδα φέτος διαπραγματεύτηκε συμφωνία στο πλαίσιο της οποίας οι τράπεζες που διακρατούσαν ομόλογά τους θα έπαιρναν πίσω κάτι λιγότερο από το ήμισυ των χρημάτων τους.

Η τρόικα θέλει να εξασφαλίσει ότι δεν θα συμβεί το ίδιο στα μέλη της και στους φορολογούμενους. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, από την πλευρά τους, τονίζουν το ιστορικό της Ελλάδας σε ό,τι αφορά τα οικονομικά της - συμπεριλαμβανομένων του μαγειρέματος των στοιχείων του προϋπολογισμού της για να μπει στην ευρωζώνη το 2001, καθώς και της κρατικής διαφθοράς.

Υπάρχει όμως μία ακόμα πρόσφατη εξέλιξη, που έχει σημάνει συναγερμό. Τον περασμένο μήνα η τρόικα έστειλε στην Ελλάδα 31 δισ. δολάρια για να τη βοηθήσει να θωρακίσει τις τράπεζές της.

Την Τρίτη, η υπηρεσιακή κυβέρνηση χορήγησε 23 δισ. δολάρια (18 δισ. ευρώ) στις τράπεζες. Όμως ορισμένοι Έλληνες αξιωματούχοι πρότειναν η κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει το υπόλοιπο ποσό που δεν έχει δοθεί για να μπορέσει να λειτουργήσει και μετά τον Ιούνιο, στην περίπτωση όπου η τρόικα επιμείνει στη σκληρή της στάση.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έγινε ένας από τους μεγαλύτερους πιστωτές της Ελλάδας αφότου ξεκίνησε να αγοράζει ομόλογα από προβληματικές χώρες της ευρωζώνης το 2010, στο πλαίσιο της προσπάθειας σταθεροποίησης των τιμών. Η τράπεζα δεν γνωστοποιεί πόσο ακριβώς ελληνικό χρέος έχει αγοράσει, όμως οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ομόλογα ύψους 44-69 δισ. δολαρίων.

Τα ελληνικά ομόλογα είναι μια κερδοφόρος επένδυση για την ΕΚΤ, τουλάχιστον για όσο η Ελλάδα συνεχίζει να αποπληρώνει τους τόκους της. Η τράπεζα εξαίρεσε τον εαυτό της από τη συμφωνία αναδιάρθρωσης του χρέους. Και τα ελληνικά ομόλογα ήδη ήταν διαπραγματεύσιμα με μεγάλο discount όταν η ΕΚΤ άρχισε να τα αγοράζει. Ως αποτέλεσμα, η τράπεζα κερδίζει επιτόκιο περίπου 10%, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κ. Deo.

Ο ίδιος πάντως πρόσθεσε πως η επένδυση αυτή ενέχει και ρίσκο. Αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι μπορεί τελικά να χρειαστεί να ρίξουν νέο χρήμα στα κεφαλαιακά αποθέματα της ΕΚΤ.

Το Ταμείο Διάσωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το EFSF, έχει επίσης γίνει μεγάλος πιστωτής της Ελλάδας, ως αποτέλεσμα της συμφωνίας μείωσης του χρέους που η χώρα διαπραγματεύτηκε με τους ομολογιούχους. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως η συνεισφορά του ανέρχεται σε περίπου 88 δισ. δολάρια.

Όσο σκληροί και αν φαίνονται οι όροι της αποπληρωμής, οι ευρωπαϊκές αρχές έχουν ισχυρό συμφέρον να αποφύγουν το ακόμα μεγαλύτερο κόστος που θα δημιουργούσε η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη ή η πλήρης χρεοκοπία της.

Σύμφωνα με τις αισιόδοξες εκτιμήσεις, του χρόνου η Ελλάδα θα μπορούσε να φτάσει στο σημείο όπου τα φορολογικά έσοδα θα ξεπεράσουν τις λειτουργικές δαπάνες της κυβέρνησης. Στο σημείο αυτό, μια φιλολαϊκή κυβέρνηση μπορεί να μπει στον πειρασμό να σταματήσει να αποπληρώνει τις δόσεις του δανείου. Αν συμβεί αυτό, μπορεί να αναζητήσει την τύχη της εκτός ευρωζώνης και χωρίς το βάρος των τόκων.

Και για να βοηθήσει τους Έλληνες πολιτικούς ηγέτες να αποφύγουν αυτόν τον πειρασμό, η λογική της τρόικας είναι ότι είναι καλύτερα να τους βοηθήσει να εξυπηρετήσουν αμέσως το χρέος τους.