Εικόνα κατάρρευσης παρουσιάζει η αγορά ηλεκτρισμού, με το έλλειμμα του Λειτουργού, ο οποίος πληρώνει τους παραγωγούς, να ξεπερνά τα 350 εκατομμύρια ευρώ.

Το πρόβλημα επιχειρείται να ξεπεραστεί με δάνειο από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Ωστόσο, αυτό μόνο προσωρινή ανάσα προσφέρει.

Για τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτούνται παρεμβάσεις για τη διαμόρφωση νέων οικονομικών σχέσεων μεταξύ των διαχειριστών της αγοράς (ΑΔΜΗΕ, ΛΑΓΗΕ), αξιοποίηση πόρων από το Πράσινο Ταμείο, τα δικαιώματα ρύπων κ.λπ. και η καταβολή των χρεωστούμενων από τις εταιρείες Energa και Hellas Power.

Στα παραπάνω καταλήγει μελέτη της PricewaterhouseCoopers, στην οποία η ΡΑΕ ανέθεσε μελέτη με αντικείμενο τη βραχυπρόθεσμη επίλυση των ταμειακών ελλειμμάτων της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Ως γνωστόν, αυτήν τη στιγμή ο Λειτουργός της Αγοράς, ο οποίος διαχειρίζεται τις εισπράξεις από τις πωλήσεις ενέργειας και καταβάλλει τις υποχρεώσεις προς τους παραγωγούς από συμβατικές μονάδες και ΑΠΕ, αντιμετωπίζει ταμειακά ελλείμματα.

Ως αποτέλεσμα, οι παραγωγοί πληρώνονται με καθυστέρηση και με τη σειρά τους με καθυστέρηση αποπληρώνουν τις υποχρεώσεις προς τις τράπεζες και τη ΔΕΠΑ για την αγορά αερίου.

Η κατάσταση έχει προκαλέσει ασφυξία. Τα προβλήματα φτάνουν μέχρι και τη ΔΕΠΑ. Η δημόσια επιχείρηση, μεσούσης της διαδικασία ιδιωτικοποίησης, αντιμετωπίζει για πρώτη φορά στην ιστορία της προβλήματα ρευστότητας, τα οποία άρχισαν να προκαλούν ανησυχία στους προμηθευτές της.

Ειδικότερα, η PwC στη μελέτη της διαπιστώνει ότι την 31η Μαρτίου 2012 οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις προς τους ανεξάρτητους παραγωγούς και εισαγωγείς ήταν άνω των 220 εκατ., ενώ οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς παραγωγούς ΑΠΕ ξεπερνούν τα 110 εκατ. Το τελευταίο ποσό είναι σημαντικά μικρότερο από το έλλειμμα των ΑΠΕ στις 31 Δεκεμβρίου 2011, το οποίο ανέρχεται σε 195 εκατ. περίπου.

Το ταμειακό έλλειμμα που έχει δημιουργηθεί σταδιακά από το 2009 και μέχρι το τέλος του 2011 (195 εκατ.) προέκυψε από το γεγονός ότι τα συνολικά έσοδα αναφορικά με τις ΑΠΕ, δηλαδή τα έσοδα από την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας και τα έσοδα από το ειδικό τέλος ΑΠΕ, ήταν μικρότερα από το ύψος των απαιτούμενων πληρωμών προς τους παραγωγούς ΑΠΕ.
 
Το αναμενόμενο έλλειμμα από τις ΑΠΕ εκτιμάται ότι στο τέλος του 2012 θα παραμείνει στα επίπεδα του 2011, δηλαδή περίπου στα 200 εκατ. Και αυτό γιατί, ενώ έχει προβλεφθεί μείωση του ελλείμματος κατά 100 εκατ. περίπου (απόφαση της ΡΑΕ 1453/2011), επιπρόσθετα ελλείμματα της τάξης των 110 εκατ. περίπου αναμένεται να υπάρξουν στην αγορά προερχόμενα κυρίως από χαμηλότερες εκτιμήσεις εσόδων ή και από μη είσπραξη του τέλους ΕΡΤ, του ειδικού τέλους λιγνίτη, της δημοπράτησης δικαιωμάτων ρύπων, καθώς και από έλλειμμα λόγω παλαιότερης χρήσης των εσόδων από διασυνδέσεις υπέρ των ΑΠΕ.

Με βάση τα δεδομένα αυτά, συνιστάται η κυβέρνηση να εξετάσει τη δυνατότητα άμεσης χρηματοδότησης της αγοράς, μέσα στον Απρίλιο, με ποσό τουλάχιστον 350 εκατ. ευρώ.

Η ενέργεια αυτή αναμένεται να δώσει μία σχετική ανάσα στην αγορά, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στο ΥΠΕΚΑ και στη ΡΑΕ να προβούν στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή μέτρων για τη μακροπρόθεσμη σταθεροποίηση της αγοράς ενέργειας.

Η λύση που αναδεικνύεται επί του παρόντος για την άμεση τόνωση της αγοράς με ρευστότητα αφορά την αξιοποίηση ταμειακών διαθεσίμων του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων προερχόμενα από το Πράσινο Ταμείο. Ωστόσο, τονίζεται ότι η λύση σε σχέση με το ΤΠΔ είναι προσωρινή και ότι καθυστερήσεις στην υιοθέτηση των μέτρων για την εξομάλυνση των χρηματορροών, ακόμα και μετά την ένεση ρευστότητας, μπορεί να οδηγήσουν την αγορά ξανά σε συνθήκες σημαντικής έλλειψης ρευστότητας.

Η χρηματοδότηση από το ΤΠΔ, σύμφωνα με την PWC, θα στηρίξει σημαντικά την αγορά ενέργειας, αφού θα ενισχυθεί το ύψος των πληρωμών του ΛΑΓΗΕ και του ΑΔΜΗΕ προς τους παραγωγούς. Η μέθοδος αποπληρωμών προς τους παραγωγούς θα πρέπει να βασιστεί στην αρχή της αναλογικότητας. Παράλληλα, είναι σημαντικό μέρος αυτών να διοχετευθεί άμεσα προς τη ΔΕΠΑ, με σκοπό να βελτιωθεί η ταμειακή της ρευστότητα.

Αντίστοιχα, με την εισροή των προαναφερθέντων απαιτούμενων κεφαλαίων ενισχύεται ταμειακά και ο ΑΔΜΗΕ μέσω της απόδοσης από τον ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός Αγοράς) των εσόδων διασυνδέσεων που στο παρελθόν είχαν χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη των οφειλών προς τους παραγωγούς ΑΠΕ.

Τα παραπάνω αναφέρονται με την παραδοχή ότι η ΔΕΗ μπορεί και συνεχίζει να δημιουργεί μια σημαντική ταμειακή εισροή στο σύστημα, μέσω του υφιστάμενου τρόπου των εκκαθαρίσεων παρ’ όλες τις ταμειακές πιέσεις που αντιμετωπίζει.

Η επισήμανση αυτή γίνεται με το δεδομένο ότι η ΔΕΗ από τον περασμένο Σεπτέμβριο συμψηφίζει τις απαιτήσεις της ως παραγωγού ενέργειας με τις πληρωμές της ως προμηθευτή λιανικής. Έτσι στέρησε από τον Λειτουργό ρευστότητα ενός μηνός, η οποία έστω και τεχνητά επέτρεπε την κάλυψη των υποχρεώσεών του προς τους παραγωγούς.

Επόμενα βήματα

Όσον αφορά την αποπληρωμή του δανείου προς ΤΠΔ, η μελέτη προτείνει ο ΛΑΓΗΕ και ο ΑΔΜΗΕ να το αποπληρώσουν μέσω των εσόδων που θα τους αποδοθούν το 2013 από τις δημοπρατήσεις δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων.

Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να συζητηθούν με τους αρμόδιους φορείς και να ληφθούν αποφάσεις για τα εξής: 

* Δυνατότητα χρηματοδότησης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, προκειμένου να καλυφθεί μέρος των ταμειακών ελλειμμάτων που προέκυψαν στην αγορά. Σε περίπτωση μη δυνατότητας χρηματοδότησης από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, θα πρέπει να διερευνηθεί η εύρεση άμεσης χρηματοδότησης από εναλλακτικές πηγές. 

* Εκτίμηση των εσόδων από τις δημοπρατήσεις δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων, καθώς και των σχετικών ταμειακών ροών στον ειδικό λογαριασμό ΑΠΕ, εφόσον για την πληρωμή του ως άνω δανείου ο ΛΑΓΗΕ και ο ΑΔΜΗΕ (κατόπιν νομοθετικής παρέμβασης) αξιοποιήσουν τα έσοδα από τις δημοπρατήσεις αυτές. 

* Μηχανισμός κάλυψης των υποχρεώσεων του ΛΑΓΗΕ και του ΑΔΜΗΕ προς τους παραγωγούς βάσει της αρχή της αναλογικότητας. 

* Αποπληρωμή των οφειλών του ΛΑΓΗΕ προς τον ΑΔΜΗΕ των εσόδων από διασυνδέσεις. 

* Επιπρόσθετα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, βάσει του υφιστάμενου Κώδικα Διαχείρισης του Συστήματος, ο ΑΔΜΗΕ εισπράττει και αποδίδει το τέλος ΑΠΕ και άλλες σχετικές χρεώσεις στον ΛΑΓΗΕ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω των επισφαλειών της προμήθειας, ο ΑΔΜΗΕ αντιμετωπίζει τον κίνδυνο σημαντικών ταμειακών ελλειμμάτων, και συνεπώς ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων προς τον ΛΑΓΗΕ, προτείνεται η τροποποίηση του κώδικα διαχείρισης συστήματος, ώστε ο ΛΑΓΗΕ να εισπράττει τις χρεώσεις αυτές απευθείας από την προμήθεια.

Αυτό θα απλοποιήσει μελλοντικές παρεμβάσεις που ενδέχεται να απαιτηθούν, αφού πρόσθετα ελλείμματα προερχόμενα από τον λογαριασμό ΑΠΕ θα τα καλύπτει ο ΛΑΓΗΕ μέσω των εσόδων από τις δημοπρατήσεις. 

* Υποστήριξη της ταμειακής ρευστότητας της προμήθειας (ΔΕΗ και λοιποί προμηθευτές), ως προς την καταβολή μόνο των εισπραχθέντων, όσον αφορά χρεώσεις μη άμεσα σχετιζόμενες με την ενέργεια και τα δίκτυα, όπως το τέλος ΑΠΕ και ο ειδικός φόρος κατανάλωσης. 

* Επιπλέον, είναι σημαντικός ο καθορισμός πρόσθετων άμεσων παρεμβάσεων για τη μείωση του ελλείμματος της αγοράς, όπως π.χ. η αποδέσμευση των λογαριασμών της Energa και της Hellas Power και η καταβολή των σχετικών ποσών στον ΛΑΓΗΕ και τον ΑΔΜΗΕ, αναλογικά των απαιτήσεών τους, καθώς και η αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων ΦΠΑ στον ΛΑΓΗΕ.

Και η μελέτη καταλήγει: «Όπως διακρίνεται από τα παραπάνω, το θέμα του ελλείμματος (λόγω είτε λογαριασμού ΑΠΕ, είτε οφειλών των Energa - Hellas Power, είτε των αυξανόμενων επισφαλειών της προμήθειας) είναι σημαντικά πιο πολύπλοκο και το θέμα του δανείου αποτελεί προσωρινή ενέργεια και μόνο, και όχι βιώσιμη λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ καθυστερήσεις στην υιοθέτηση των ως άνω μέτρων για την εξομάλυνση των χρηματορροών μπορεί να επαναφέρουν την αγορά στην υφιστάμενη δυσχερή θέση».