Η απόφαση της προηγούμενης εβδομάδας για ανάκληση των αδειών σε τρεις συνεταιριστικές τράπεζες (Λαμίας, Αχαΐας και Λέσβου-Λήμνου) δεν εξέπληξε τους... παροικούντες την Ιερουσαλήμ γιατί υπήρχαν προβλήματα.

Ωστόσο, είναι μία ακόμη αφορμή για σημαντικούς προβληματισμούς και διαπιστώσεις.

Η πρώτη (θλιβερή) διαπίστωση είναι πως με την ανάκληση της άδειας της Συνεταιριστικής Τράπεζας Λαμίας κλείνει μια ιστορία 112 ετών (υπήρξαν ζητήματα κακοδιαχείρισης στο παρελθόν)! Η ΣτΛ, που ιδρύθηκε το 1900, έπαιξε όλα αυτά τα χρόνια σημαντικότατο ρόλο στην ανάπτυξη του νομού και αποτέλεσε το παράδειγμα ώστε να δημιουργηθούν και να αναπτυχθούν και άλλες συνεταιριστικές τράπεζες ανά την Ελλάδα.

Οι συνεταιριστικές τράπεζες άρχισαν να ξεφυτρώνουν σε νομαρχιακό επίπεδο σαν τα μανιτάρια στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1990, παίρνοντας πολύτιμη τεχνογνωσία από τη ΣτΛ.

Υπήρχαν σοβαροί λόγοι που οδήγησαν επιμελητήρια, τοπικούς παράγοντες και φορείς στο να στηρίξουν τέτοια εγχειρήματα, με πρώτο το γεγονός ότι οι εμπορικές τράπεζες τότε ελάχιστη σημασία έδιναν στη δανειοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των ατόμων με χαμηλά εισοδήματα. Γενικότερα -σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού και τεράστιων επιτοκίων- υπήρχε σαφής δυσκολία πρόσβασης μεγάλου ποσοστού των μικρομεσαίων Ελλήνων στο τραπεζικό σύστημα.

Ένας δεύτερος λόγος ήταν πως -με τους τότε τουλάχιστον όρους της αγοράς- οι συνεταιριστικές τράπεζες θα μπορούσαν να προσφέρουν καλύτερα επιτόκια (καταθέσεων και χορηγήσεων) στους πελάτες τους γιατί: α) λειτουργούσαν με πολύ χαμηλότερα λειτουργικά έξοδα από τις εμπορικές τράπεζες, β) γνώριζαν καλά την τοπική κοινωνία και είχαν τη δυνατότητα καλής αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας όσων αιτούνταν δάνεια, γ) τα περιθώρια κέρδους των εμπορικών τραπεζών ήταν υψηλά και δ) σε αντίθεση με τις εμπορικές τράπεζες, οι συνεταιριστικές δεν είχαν πιέσεις για να εμφανίσουν κέρδη, καθώς ο βασικός τους στόχος δεν ήταν η κερδοφορία, αλλά η εξυπηρέτηση των μεριδιούχων-πελατών τους.

Ένας τρίτος λόγος ήταν η ιδιαίτερα επιτυχημένη πορεία των συνεταιριστικών τραπεζών σε πολλές άλλες χώρες του εξωτερικού, όπως στη Γαλλία (π.χ. Credit Agricole), στη Γερμανία, στο Βέλγιο και φυσικά στην Κύπρο, όπου ο συνεργατικός τομέα ελέγχει γύρω στο 30% της τοπικής αγοράς.

Εμπόδιο για τις τράπεζες αυτές υπήρξε κυρίως το ιστορικό των αποτυχημένων γεωργικών συνεταιρισμών και γι' αυτό σε περιοχές με εκτεταμένη παρουσία αγροτικών συνεταιρισμών δύσκολα είχαμε παραδείγματα δημιουργίας ισχυρών συνεταιριστικών τραπεζών. Μεγάλες δυσκολίες επίσης υπήρξαν στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν πολλοί νομοί της χώρας όπου το πιστωτικό συνεταιριστικό κίνημα καρπώνεται ακόμη και διψήφιο ποσοστό αγοράς, προσελκύοντας παράλληλα το ενδιαφέρον πολλών ισχυρών τοπικών παραγόντων.

Ευρύτερα σχέδια

Τα σχέδια όμως των συνεταιριστικών τραπεζών φαίνεται πως δεν περιορίστηκαν μόνο σε τοπικό-νομαρχιακό επίπεδο. Για να υπάρξουν λοιπόν οικονομίες κλίμακας, διεύρυνση της γκάμας προϊόντων και απορρόφηση της τεχνογνωσίας από το εξωτερικό επινοείται η ίδρυση της Πανελλήνιας Τράπεζας.

Πρόκειται για μια Eμπoρική Τράπεζα, μέτοχοι ωστόσο της οποίας είναι οι συνεταιριστικές και οι πιστωτικοί συνεταιρισμοί της Ελλάδας, ενώ το 12% δίνεται στη γερμανική κεντρική συνεταιριστική τράπεζα DZ Bank AG.

Τόσο στη δημιουργία της Πανελλήνιας Τράπεζας όσο και στη γενικότερη τόνωση των συνεταιριστικών τραπεζών από τα μέσα της δεκαετίας του 1990  συνέβαλε η Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα (με την καθοδήγηση της οικογένειας Λεμπιδάκη, βασικού μετόχου των Πλαστικών Κρήτης), που απέκτησε δίκτυο σε ολόκληρη την Κρήτη, επεκτάθηκε σε μεγάλα αστικά κέντρα και φαίνεται πως ήταν ο νέος ηγέτης του κινήματος.

Οι τρέχουσες προκλήσεις

Τα πράγματα βέβαια την τελευταία δεκαετία δυσκόλεψαν για τις συνεταιριστικές τράπεζες. Όχι μόνο γιατί οι εμπορικές τράπεζες σκόρπιζαν δάνεια παντού, αλλά και γιατί δεν έμειναν ανεπηρέαστες από την τρέχουσα συγκυρία.

Παράγοντες πάντως της αγοράς πιστεύουν πως οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν και σήμερα πολύ σημαντικό ρόλο να παίξουν προς όφελος των τοπικών κοινωνιών της χώρας. Απλώς, όπως και οι εμπορικές τράπεζες, θα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα, δυσκολότερα δεδομένα.