Τις επιπτώσεις που θα είχε για την ευρωζώνη, την Ε.Ε., τις τράπεζες και τους Ευρωπαίους φορολογουμένους ένα αρνητικό αποτέλεσμα στην περίπτωση όπου διεξαχθεί το δημοψήφισμα που έχει προτείνει ο Έλληνας πρωθυπουργός αναλύει σε άρθρο του ο επιχειρηματικός συντάκτης του BBC Robert Peston.

«Είναι εύκολο να δούμε γιατί ο Έλληνας πρωθυπουργός ανακοίνωσε ψήφο εμπιστοσύνης και δημοψήφισμα για το τελευταίο πακέτο διάσωσης της ευρωζώνης.

Πιθανότατα, εκτιμά ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα η Ελλάδα να συνεχίσει το έργο της εάν οι Έλληνες δεν επικυρώσουν πρώτα δημοσίως το σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης.

Για να είναι αποτελεσματικό αυτό το σχέδιο, θα πρέπει να γίνουν τεράστιες θυσίες από τους περισσότερους Έλληνες, υπό τη μορφή σοβαρών περικοπών στις δημόσιες υπηρεσίες, υψηλότερων φόρων και αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και -αυτό ίσως είναι και το σοβαρότερο- με πολύχρονη μείωση των πραγματικών μισθών.

Όμως, χωρίς την έγκριση του ελληνικού λαού, χωρίς ένα τέλος στις συνεχιζόμενες απεργίες, πώς μπορεί αυτή η λιτότητα να γυρίσει σε οικονομική ανάκαμψη;

Έτσι, αν και η απόφαση του κ. Παπανδρέου να πραγματοποιήσει δημοψήφισμα σόκαρε τους επενδυτές και τους ηγέτες της ευρωζώνης, το να τον επικρίνουμε θα είναι σαν να ισχυριζόμαστε και ότι η δημοκρατία είναι κάτι κακό και πως (όπως πολλοί θα έλεγαν αφελώς) η ανάκαμψη της Ελλάδας θα ήταν δυνατή παρά την αντίθεση του ελληνικού λαού.

Και αυτό μας οδηγεί σε εκείνο που έχει σημασία για εμάς τους υπόλοιπους - ποιες είναι οι πιθανότητες οι Έλληνες να ψηφίσουν «ναι» στο νέο πακέτο διάσωσης;

Οι δημοσκοπήσεις δεν δείχνουν να υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο Παπανδρέου να κερδίσει στο τέλος. Όμως, οι απόψεις μπορεί να αλλάξουν.

Ποιο είναι το διακύβευμα για τους Έλληνες; Η χώρα τους πρόκειται να λάβει επιπλέον δάνεια διάσωσης ύψους 100 δισ. ευρώ ώστε να μπορέσει να συνεχίσει να πληρώνει τους λογαριασμούς της. Και υπάρχει μια μη δεσμευτική συμφωνία με τις τράπεζες για «κούρεμα» αυτών που χρωστά η ελληνική κυβέρνηση στις τράπεζες στο μισό.

Όμως, αυτό το πακέτο διάσωσης θα επιφέρει μέτρια μόνο μείωση του χρέους της Ελλάδας.

Ακόμα και αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο από δημοσιονομική άποψη -και αυτό είναι κάτι που έχει πολλά χρόνια να γίνει στην Ελλάδα-, η αναλογία δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ στη χώρα θα εξακολουθήσει να διαμορφώνεται στο 120% το 2020.

Δηλαδή, 20 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από αυτό που θεωρείται το ανώτατο όριο χρέους που θα επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα και στην οικονομία να ευημερούν.

Ή, για να το θέσουμε διαφορετικά, η διάσωση δεν υπόσχεται λαμπρό νέο ξημέρωμα για την Ελλάδα σύντομα. Ή, για να το θέσουμε διαφορετικά, ο μόνος τρόπος να κερδίσει ο Παπανδρέου το δημοψήφισμα θα είναι να αποδείξει ότι οι εναλλακτικές είναι πολύ χειρότερες.

Για τον υπόλοιπο κόσμο, αυτές οι εναλλακτικές μοιάζουν σοκαριστικά άσχημες.

Θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν -χωρίς συγκεκριμένη σειρά πιθανότητας ή βαθμού επίπτωσης στη σταθερότητα της χρηματοοικονομικής αγοράς- χρεοκοπία της Ελλάδας, έξοδό της από την ευρωζώνη, ή μία ακόμα πιο γενναιόδωρη συμφωνία διάσωσης.

Ας εξετάσουμε αυτές τις εναλλακτικές.

Μια απόφαση από την ελληνική κυβέρνηση να αρνηθεί όλα τα χρέη της θα επέφερε τεράστιες απώλειες στις ευρωπαϊκές τράπεζες, στις ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες και στους Ευρωπαίους φορολογουμένους.

Μια τέτοια χρεοκοπία θα διεύρυνε το φάσμα της χρεοκοπίας και για άλλες υπερχρεωμένες κυβερνήσεις της ευρωζώνης, που με τη σειρά τους θα υπονόμευαν την εννοούμενη φερεγγυότητα ορισμένων πολύ μεγάλων τραπεζών. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε παράλυση του ευρωπαϊκού χρηματοοικονομικού συστήματος.

Ή η Ελλάδα θα μπορούσε να αποφασίσει να φύγει από την ευρωζώνη, έτσι ώστε η ισοτιμία να μπορεί να υποτιμηθεί σε επίπεδο τέτοιο που θα επέτρεπε στον ελληνικό ιδιωτικό τομέα να ανταγωνιστεί.

Αυτό θα μπορούσε να έχει το ψεύτικο θέλγητρο ότι θα άμβλυνε τη φαινομενική μείωση των μισθών που θα απαιτούνταν για την ανάκαμψη.

Όμως, η επίπτωση στις αγορές πιθανότατα θα ήταν χειρότερη και από αυτή της χρεοκοπίας, θα μπορούσε να είναι χρεοκοπία που έχει πάρει… στεροειδή. Αν γινόταν αποδεκτό ότι η συμμετοχή στην ευρωζώνη δεν είναι για πάντα, θα εγείρονταν σοβαρότατες αμφιβολίες για την πραγματική αξία συμβολαίων ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ.

Είναι επίσης πιθανό ότι υπό την απειλή αρνητικής ψήφου οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης θα μπορούσαν να... γλυκάνουν το πακέτο διάσωσης. Αυτό θα ανάγκαζε τις τράπεζες να διαγράψουν μεγαλύτερο μέρος των οφειλόμενων και θα επέφερε απώλειες στους δανειστείς του δημόσιου τομέα της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη η πτώση των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων - όπου οι μετοχές των μεγάλων τραπεζών υποχωρούν γύρω στο 10%.

Όλα, ή οποιοδήποτε από αυτά τα τρομακτικά σενάρια, θα καθιστούσαν δυσκολότερο και ακριβότερο τον δανεισμό για τις ευρωπαϊκές τράπεζες - και αυτό θα είχε επιπτώσεις στην ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας και (στη χειρότερη περίπτωση) θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση ορισμένων τραπεζών.

Ούτε, όμως, είναι ιδιαίτερα καθησυχαστικό ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου θα μπορούσε να πέσει πριν από το δημοψήφισμα. Πρόωρες εκλογές θα ισοδυναμούσαν με δημοψήφισμα για τη συμφωνία διάσωσης και συνεπώς θα αποσταθεροποιούσαν εξίσου τις αγορές.

Έχοντας αναφέρει όλα τα παραπάνω, το πακέτο διάσωσης της ευρωζώνης που συμφωνήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα θα μπορούσε να ακυρωθεί πολύ πριν πάρουν τον δρόμο τους οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.

Όλη αυτή η αβεβαιότητα έχει προκαλέσει νέες πιέσεις στην τιμή των ιταλικών κρατικών ομολόγων, οδηγώντας σε άνοδο των επιτοκίων με τα οποία δανείζεται η Ιταλία σε επικίνδυνα επίπεδα.

Η διαφορά μεταξύ του επιτοκίου που πληρώνει η Ιταλία και αυτού που πληρώνει η Γερμανία για να δανειστεί για 10 χρόνια πλησιάζει τις 4,5 ποσοστιαίες μονάδες και αυτό σημαίνει ότι η Ιταλία -το δημόσιο χρέος της οποίας ξεπερνά το 120% του ΑΕΠ- θα μπορούσε να βρεθεί σε ένα σπιράλ οικονομικής ύφεσης, που θα προκαλούνταν από το χρέος.

Οι επενδυτές ήδη υπολογίζουν το τίμημα της άρνησης της Γερμανίας να επιτρέψει στο ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης να διευρύνει τους πόρους του σε περισσότερα από 1 τρισ. ευρώ, ποσό που μετά βίας αρκεί για να επαναχρηματοδοτήσει για περίπου έναν χρόνο τα χρέη της Ιταλίας και της Ισπανίας που λήγουν και να δώσει κάποια στήριξη στις τράπεζες και στις άλλες προβληματικές κυβερνήσεις.

Με άλλα λόγια, η φημιζόμενη «θεραπεία» για την ευρωζώνη, η οποία αποτέλεσε το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων πριν από πέντε μέρες και κάτω από τόσο δραματικές συνθήκες -και υποτίθεται ότι θα ήταν και η οριστική και τελική λύση για το θέμα-, κινδυνεύει να καεί πριν ακόμα έρθει ενώπιον του G20 την Πέμπτη και την Παρασκευή».