"Οι αγορές δεν αντιδρούν όπως αναμέναμε". Η παραπάνω δήλωση του επιτρόπου οικονομικών κ. Όλι Ρεν από τη μία πλευρά είναι ομολογία αποτυχίας της Ευρώπης και από την άλλη δηλώνει εμμέσως πλην σαφώς την ανάγκη να επανεξεταστούν οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου.

Και αυτό γιατί, πέραν των αρρυθμιών που συνόδευσαν τις αποφάσεις, το τοπίο στις αγορές έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά από τότε. Τα διαδοχικά σημάδια προσγείωσης της ισχνής, έτσι και αλλιώς, ανάπτυξης στην οικονομία των ΗΠΑ και η επαναφορά του κινδύνου της διπλής ύφεσης για την παγκόσμια οικονομία αλλάζουν τα δεδομένα.

Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους πιθανόν να πρέπει πλέον να αντιμετωπιστεί σε περιβάλλον οικονομικής στασιμότητας ή, ακόμη χειρότερα, βαθιάς ύφεσης. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθεί το χρέος ως προς το ΑΕΠ και θα απαιτηθούν μεγαλύτερες θυσίες για να τιθασευτεί.

Όλα αυτά με την ευρωζώνη να δέχεται επίθεση στον πυρήνα της, καθώς οι τρέχουσες αποδόσεις των ισπανικών και των ιταλικών ομολόγων παραμένουν στην επικίνδυνη περιοχή του 6% - 6,50%, ένα βήμα πριν από τα επίπεδα του 6,8% - 7%, στα οποία το κόστος δανεισμού καθίσταται πλέον απαγορευτικό.

Οι αγορές πιέζουν ή εκβιάζουν, κατά κάποιους, την Ευρώπη να προχωρήσει στην έκδοση ευρωομολόγου, μετατρέποντας μέρος του χρέους των κρατών- μελών σε χρέος της ευρωζώνης. Απέναντι σε αυτήν την πίεση, η Ευρώπη δεν δείχνει έτοιμη να μπορεί να αντιτάξει κάτι.

Ο προσωρινός μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων (EFSF), που είναι πρακτικά προπομπός του ευρωομολόγου, κρίθηκε ήδη από τις αγορές ως πολυβόλο χωρίς σφαίρες. Και αυτό γιατί διευρύνθηκαν οι αρμοδιότητές του χωρίς να αποφασιστεί αύξηση των κεφαλαίων του.

Αντί αυτού, με τα κοινοβούλια των χωρών-μελών της ζώνης του ευρώ να εισέρχονται σε θερινή ραστώνη, οι αγορές θεωρούν ότι θα απαιτηθούν μήνες για να εγκριθεί η δυνατότητα του EFSF να παρεμβαίνει με αγορές στη δευτερογενή αγορά ομολόγων.

Αυτές τις ανησυχίες προσπάθησε να τις διασκεδάσει ο κ . Ρεν, διαβεβαιώνοντας πως "μπορούμε να έχουμε ολοκληρώσει τις τεχνικές και πολιτικές διαδικασίες που απαιτούνται μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου". Ωστόσο, παραδέχτηκε ότι θα πρέπει να ενισχυθούν τόσο η πραγματική ικανότητα του EFSF στην παροχή δανείων όσο και το εύρος των δραστηριοτήτων του, στόχος που σύμφωνα με τον ίδιο επιτεύχθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του με τις αποφάσεις της 21ης Ιουλίου.

Σχεδόν άμεσα στις δηλώσεις Ρεν αλλά και την χθεσινή επιστολή Μπαρόζο εκδηλώθηκαν αντιδράσεις από γερμανικής πλευράς. Το Βερολίνο δεν δείχνει διατεθειμένο σε αυτή τη φάση να υποστηρίξει την αύξηση των διαθέσιμων κονδυλίων του EFSF.

Γκρίνια για τη στάση της ΕΚΤ

Τις αγορές εξέπληξε δυσάρεστα και η απροθυμία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να βάλει πλάτη στην τρέχουσα συγκυρία. Τα σημερινά reports ξένων τραπεζών ασκούν οξεία κριτική στο γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα δεν άλλαξε στάση, δηλώνοντας ευθέως ότι εξετάζει να παρέμβει αγοράζοντας ιταλικά και ισπανικά ομόλογα.

"Αν οι τιμές ιταλικών και ισπανικών ομολόγων δεν αντικατοπτρίζουν τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα, όπως δηλώνουν κυβερνήσεις και στελέχη της Κομισιόν, δεν καταλαβαίνω γιατί δεν παρεμβαίνει η ΕΚΤ", δηλώνει στο Euro2day στέλεχος της αγοράς ομολόγων.

Τραπεζικές πηγές αναφέρουν ότι η ΕΚΤ επαναενεργοποίησε το πρόγραμμα παρέμβασης στη δευτερογενή αγορά ομολόγων, αγοράζοντας όμως μόνο πορτογαλικά και ιρλανδικά ομόλογα. Αυτή η κίνηση προκάλεσε έκπληξη και ενέτεινε τις πιέσεις στα ιταλικά και στα ισπανικά ομόλογα. Σύμφωνα με νεώτερες πληροφορίες, η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε αγορές τίτλων ισπανικών και ιταλικών ομολόγων αν έχει σαφείς διαβεβαιώσεις ότι οι χώρες αυτές θα προχωρήσουν σε αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις.

Το ίδιο στέλεχος, της αγοράς ομολόγων, πάντως, υποστηρίζει ότι η Ευρώπη δείχνει να παρακολουθεί αμήχανη την κλιμάκωση των πιέσεων. "Οι αγορές ξηλώνουν το πουλόβερ της ευρωζώνης, την ώρα όπου το πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε... διακοπές", τονίζει χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου έχουν ήδη ξεπεραστεί.

Πρακτικά, οι αγορές θέτουν την Ευρώπη ενώπιον ενός διλήμματος, στο οποίο αποφεύγει να απαντήσει ξεκάθαρα εδώ και ενάμιση περίπου χρόνο: να κάνει το βήμα προς την πολιτική και οικονομική ενοποίηση, εκδίδοντας ευρωομόλογο ή προικίζοντας τον EFSF με τα απαραίτητα κεφάλαια, ή να αποφασίσει την αποδόμησή της;

Το ενδεχόμενο επανεξέτασης των αποφάσεων της 21ης Ιουλίου από μηδενική βάση μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνο και για την Ελλάδα. Και αυτό γιατί διαμορφώνεται πλέον η εκτίμηση ότι το σχέδιο δεν καθιστά βιώσιμο το ελληνικό χρέος και πρέπει να υπάρχει πιο γενναία αναδιάρθρωσή του με βαθύτερο κούρεμα απαιτήσεων.

"Αν η Ευρώπη συρθεί από τις εξελίξεις σε επανεξέταση των αποφάσεων της συνόδου κορυφής από μηδενική βάση, τότε ίσως υπάρξουν αλλαγές και ως προς το σκέλος του ελληνικού χρέους", πιστεύουν τραπεζίτες, οι οποίοι παραδέχονται πως η Ευρώπη πρέπει να ξεπεράσει τον εαυτό της και να κινηθεί αυτήν τη φορά γρήγορα.

"Αποδείχθηκε ότι με ξόρκια δεν λύνεται το πρόβλημα. Και εδώ η λύση δεν μπορεί να είναι άλλη από έκδοση ευρωομολόγου ή από έναν πειστικά οπλισμένο EFSF σε ρόλο προπομπού αυτού", δηλώνει στο Euro2day κορυφαίος τραπεζίτης.