Στην αγορά κρατικών ομολόγων στρέφουν τη ρευστότητά τους οι ελληνικές τράπεζες, προτιμώντας στη συγκυρία τις σίγουρες αποδόσεις του "ραντιέρη" παρά τον κίνδυνο των νέων χορηγήσεων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, σε μια περίοδο μάλιστα καθίζησης της ζήτησης δανείων από... καλούς πελάτες.

Εντός του τελευταίου διμήνου οι ελληνικές τράπεζες απορρόφησαν το μεγαλύτερο μέρος τετραετών ομολόγων ελληνικού δημοσίου, αθροιστικού ύψους 5,8 δισ. ευρώ, που διέθεσε μέσω ιδιωτικής τοποθέτησης το ελληνικό δημόσιο. Ταυτόχρονα απορρόφησαν περί το 30% όλων των εκδόσεων του Δημοσίου, συνολικού ύψους 29 δισ. ευρώ, από τις αρχές της χρονιάς.

Και όλα αυτά όταν τον Ιανουάριο τα νέα υπόλοιπα δανείων αυξήθηκαν μόλις κατά 600 εκατ. ευρώ, ενώ έναν χρόνο πριν μόνο τα νέα δάνεια προς τα νοικοκυριά ξεπερνούσαν το 1 δισ. ευρώ τον μήνα.

Αν μάλιστα δεν διενεργούνταν αναχρηματοδοτήσεις δανείων επιχειρήσεων, τα νέα υπόλοιπα τον Ιανουάριο θα ήταν ακόμη χαμηλότερα, καθώς τα νέα υπόλοιπα στεγαστικών ανήλθαν στα 113 εκατ. ευρώ και καταναλωτικών μόλις στα 14 εκατ. ευρώ.

Έχοντας εκταμιεύσει 9,2 δισ. ευρώ από το πακέτο στήριξης και με τη ρευστότητά τους να ενισχύεται περαιτέρω από τιτλοποιήσεις και χαμηλότερες χορηγήσεις δανείων, οι τράπεζες στρέφουν την πλεονάζουσα -στη συγκυρία- ρευστότητα στην αγορά κρατικών ομολόγων.

Λύση με μικρό κίνδυνο για την κεφαλαιακή τους επάρκεια και σε κάποιες περιπτώσεις χάρη στα έκτακτα μέτρα που έχουν ληφθεί σε επίπεδο Ε.Ε. για την κρίση, με χαμηλό ρίσκο και για την καθαρή τους θέση.

Ταυτόχρονα, οι τράπεζες έχουν την ευχέρεια να ανακυκλώνουν τη ρευστότητά τους, ρεπάροντας τα ομόλογα, και να εξασφαλίζουν τη διαφορά απόδοσης μεταξύ επιτοκίου δανεισμού ΕΚΤ και επιτοκίου του ομολόγου.

Ως γνωστόν, ένα από τα μέτρα που έλαβε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να στηρίξει τη ρευστότητα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος ήταν η χορήγηση ρευστότητας με ενέχυρο ομόλογα. Και οι ελληνικές τράπεζες, όπως και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές, το έχουν χρησιμοποιήσει ήδη κατά κόρον. Ενεχυριάζουν ομόλογα αντλώντας πολύτιμη ρευστότητα με τρέχον επιτόκιο 2%.

Η λύση πέρα από αναγκαία αποδεικνύεται και κερδοφόρος. Και αυτό γιατί οι τράπεζες αγοράζουν για παράδειγμα πενταετή ομόλογα ελληνικού δημοσίου με απόδοση 5,5%, τα ρεπάρουν στην ΕΚΤ με επιτόκιο 2%, ανακυκλώνοντας τη ρευστότητά τους. "Κλειδώνουν" ταυτόχρονα απόδοση της τάξης του 2,5% - 3% που είναι ιδιαίτερα σημαντική σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα αυξημένου κινδύνου.

Όσες μάλιστα επιδιώκουν για ένα μέρος του χαρτοφυλακίου τους να εξαλείψουν και τον κίνδυνο από την πορεία των τιμών μεταφέρουν ομόλογα ή τοποθετούν απευθείας ομόλογα που αγοράζουν στο χαρτοφυλάκιο διακράτησης ως τη λήξη. Αυτή η κίνηση επιτρέπει την αποτίμηση των ομολόγων σε αξία κτήσης, δεν παρέχει όμως τη δυνατότητα άμεσης ρευστοποίησής τους.

Χάρη στην τροποποίηση του ΔΛΠ 39 οι τράπεζες κατέστη δυνατό να μεταφέρουν ομόλογα από το εμπορικό χαρτοφυλάκιο ή το χαρτοφυλάκιο διαθεσίμων προς το δανειακό χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων. Επομένως, μπορούν να τα αποτιμούν σε αξία κτήσης (η αξία που είχαν κατά την ημερομηνία μεταφοράς) και έτσι να μην επηρεάζεται η καθαρή τους θέση από ενδεχόμενη υποχώρηση της τιμής τους.

Οι ελληνικές τράπεζες μετέφεραν ομόλογα άνω των 3,5 δισ. ευρώ κατά τη διάρκεια του γ΄ τριμήνου του 2008 από τα υπόλοιπα χαρτοφυλάκιά τους στο χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων, ενώ τοποθέτησαν πάνω από 2 δισ. ευρώ απευθείας μόνο εντός των 6 τελευταίων μηνών του 2008 στο χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων. Η μεταφορά και οι αγορές ομολόγων συνεχίστηκαν και στο δ΄ τρίμηνο του έτους.

Τι ομόλογα κατείχαν στις 31/12/08 οι ελληνικές τράπεζες

Το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο κρατικών ομολόγων (ελληνικών και χωρών της Ε.Ε.) κατέχει βάσει των στοιχείων που παρείχε στην τηλεδιάσκεψη με τους αναλυτές ο όμιλος της Εθνικής Τράπεζας.

Ο όμιλος κατέχει ομόλογα αξίας 13,3 δισ. ευρώ στα χαρτοφυλάκια διαθεσίμων προς πώληση και δανειακό χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων και επιπλέον 1,7 δισ. ευρώ στο εμπορικό χαρτοφυλάκιο. Έκανε μάλιστα συντηρητική χρήση του μέτρου μεταφοράς ομολόγων στο χαρτοφυλάκιο διακράτησης ως τη λήξη, προκειμένου να μην απολέσει την ευχέρεια πώλησης τίτλων.

Στα 10,5 δισ. ευρώ έφτανε στις 31/12/08 το χαρτοφυλάκιο ομολόγων της Alpha Bank. Εξ αυτών ομόλογα αξίας 6,03 δισ. ευρώ ήταν ταξινομημένα στο χαρτοφυλάκιο διαθεσίμων προς πώληση και τα υπόλοιπα στο χαρτοφυλάκιο διακρατούμενων ως τη λήξη. Από τα 6 δισ. δε του χαρτοφυλακίου διαθεσίμων τα 4,7 δισ. ευρώ έληξαν μέσα στον Ιανουάριο (!) και προφανώς έχουν ανανεωθεί με αγορές άλλων κρατικών ομολόγων Δημοσίου.

Σημειώνεται ότι στις 31/12/07 το χαρτοφυλάκιο διακρατούμενων ως τη λήξη δεν είχε χρεόγραφα. Η τράπεζα μετέφερε εντός του 2008 ομόλογα άνω των 2,3 δισ. ευρώ στο παραπάνω χαρτοφυλάκιο από τα χαρτοφυλάκια trading και διαθεσίμων προς πώληση.

Από τα ομόλογα αξίας 4,7 δισ. ευρώ που εμπεριείχε στις 31/12/08 το χαρτοφυλάκιο διακρατούμενων ως τη λήξη ομόλογα αξίας 1,18 δισ. ευρώ έληξαν ή λήγουν, ενώ άλλα 1,6 δισ. ευρώ λήγουν εντός των επόμενων τριών μηνών.

Η Τράπεζα Πειραιώς μετάφερε κατά το δ΄ τρίμηνο του 2008 από το εμπορικό χαρτοφυλάκιο και το χαρτοφυλάκιο διαθεσίμων προς πώληση στο δανειακό χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων 872 εκατ. ευρώ.

Επιπλέον, αγόρασε ομόλογα 2,38 δισ. ευρώ. Έτσι στο τέλος του 2008 είχε διακρατούμενα ως τη λήξη τους χρεόγραφα 3,26 δισ. ευρώ, ενώ στο τέλος του 2007 το σχετικό χαρτοφυλάκιο ήταν… άδειο (είχε χρεόγραφα αξίας μόλις 110 εκατ. ευρώ).

Αντίστοιχα, τα χρεόγραφα του εμπορικού χαρτοφυλακίου μειώθηκαν στο 1,3 δισ. ευρώ από 4,5 δισ. ευρώ στο τέλος του 2007 και του χαρτοφυλακίου διαθεσίμων προς πώλησης στα 876 εκατ. ευρώ από 1,38 δισ. ευρώ. Η τράπεζα μετέφερε και τραπεζικά ομόλογα εύλογης αξίας 43,2 εκατ. ευρώ την 1 Οκτωβρίου στο χαρτοφυλάκιο απαιτήσεων από πιστωτικά ιδρύματα καθώς δεν είναι διαπραγματεύσιμα σε ενεργή αγορά.

Ο όμιλος EFG Eurobank κατείχε στις 31/12/08 ομόλογα και μετοχές συνολικού ύψους 8,7 δισ. ευρώ. Στο χαρτοφυλάκιο διαθεσίμων διατήρησε ομόλογα αξίας μόλις 2,7 δισ. ευρώ έναντι 8,7 δισ. ευρώ στο τέλος του 2007 καθώς διενήργησε μεταφορά ομολόγων της τάξης των 4 δισ. ευρώ στα χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων και διακρατούμενων ως τη λήξη.

Έτσι στο χαρτοφυλάκιο διακρατούμενων ως τη λήξη είχε στις 31/12/08 χρεόγραφα αξίας 2,56 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 2,2 δισ. ευρώ ήταν τίτλοι έκδοσης Δημοσίου και οργανισμών και τα 337 εκατ. ευρώ τραπεζικά ομόλογα. Στο τέλος του 2007 δεν είχε κανένα χρεόγραφο ταξινομημένο στο συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο.

Στο δανειακό χαρτοφυλάκιο χρεωστικών τίτλων στις 31/12/08 είχε χρεόγραφα αξίας 3,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,7 δισ. ευρώ αφορούσαν σε ομόλογα ελληνικού δημοσίου.