Βαρύ φορτίο για το κόστος και τη δυνατότητα δανεισμού του Δημοσίου, πρόσθετα βάρη για τον δανεισμό των τραπεζών και κατ’ επέκταση για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, και ισχυρό πλήγμα στην ήδη λαβωμένη αξιοπιστία της ελληνικής οικονομίας φέρνει η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας από τη Standard and Poor's.

Παρότι η υποβάθμιση από την S&P ήταν αναμενόμενη, ελάχιστοι πίστευαν ότι θα ερχόταν τόσο γρήγορα. Μόλις στις 9 Ιανουαρίου η S&P είχε θέσει την Ελλάδα σε καθεστώς παρακολούθησης και χθες, τρεις μόλις εργάσιμες μετά, αποφάσισε την υποβάθμιση της πιστοληπτικής της ικανότητας.

Γιατί κινήθηκε τόσο γρήγορα η S&P; Επειδή το μήνυμα που έστειλε ο ανασχηματισμός, σύμφωνα με κορυφαίο τραπεζικό στέλεχος, που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του, ήταν στροφή προς δημοσιονομική χαλάρωση.

Η εικόνα που πέρασε στο εξωτερικό με τον ανασχηματισμό ανέδιδε "άρωμα" προεκλογικής περιόδου και στροφής σε φιλολαϊκότερη πολιτική, συμπληρώνει ο ίδιος. Εικόνα που δεν αναστράφηκε με ένα σαφές στίγμα εμμονής στους στόχους του προϋπολογισμού ή ακόμη περισσότερο με δηλώσεις για περαιτέρω συγκράτηση των δαπανών.

Τα μηνύματα από το εξωτερικό ήδη από τον Αύγουστο και τα έκτακτα φορολογικά μέτρα Αλογοσκούφη ήταν ανησυχητικά, σύμφωνα με στέλεχος ξένης τράπεζας με ενεργή συμμετοχή στην ελληνική αγορά ομολόγων και μετοχών, δεν αντιμετωπίστηκαν όμως με τη δέουσα προσοχή ακόμη και όταν η εικόνα της χώρας επιδεινώθηκε δραματικά με τη διεύρυνση του ελλείμματος και την αύξηση του πολιτικού κινδύνου που προκάλεσαν οι διαδηλώσεις και οι ταραχές.

Είναι ενδεικτικό ότι ενώ συνέβαιναν όλα αυτά τους τελευταίους μήνες μειώθηκε δραματικά η επικοινωνία του ΟΔΔΗΧ με τα τμήματα treasury των ελληνικών τραπεζών, σύμφωνα με έμπειρο στέλεχος της αγοράς, με αποτέλεσμα να υποτιμηθούν έτι περαιτέρω οι πραγματικοί κίνδυνοι.

---Δεν υπάρχει θέμα επιτήρησης σύμφωνα με τραπεζίτες

Πάντως, παρά την επιβεβαίωση από πλευράς υπουργού Οικονομίας κ. Γ. Παπαθανασίου ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα εκτοξεύτηκε για μία ακόμη χρονιά πάνω από το 3% του ΑΕΠ, το 2008, τόσο οι τραπεζίτες όσο και οι υπόλοιποι παράγοντες της αγοράς σημειώνουν ότι δεν τίθεται καν θέμα επιτήρησης της χώρας, καθώς έχει υπάρξει πολιτική απόφαση σε επίπεδο ευρωζώνης. Το ενδιαφέρον της αγοράς επικεντρώνεται τώρα στις προβλέψεις της Κομισιόν την ερχόμενη Δευτέρα που αναμένεται να δώσουν και στίγμα προθέσεων για τον κίνδυνο εισόδου της χώρας σε καθεστώς επιτήρησης.

Η δημοσιονομική εκτροπή έρχεται μόλις 20 μέρες μετά την ψήφιση του προϋπολογισμού που προέβλεπε συγκράτηση του ελλείμματος στο 2,8% του ΑΕΠ και αιτιολογείται από τον νέο υπουργό Οικονομίας στη βάση της απόφασης της κυβέρνησης να θέσει σε προτεραιότητα την πραγματική οικονομία και την ενίσχυση των ασθενέστερων οικονομικά κοινωνικών ομάδων.

Μάλιστα, ο κ. Παπαθανασίου κάνει λόγο για σταδιακό περιορισμό του ελλείμματος, χωρίς να παραγνωρίζονται οι ανάγκες για κοινωνική συνοχή.

---Στα 500 εκατ. ευρώ το επιπλέον κόστος δανεισμού

Ακόμη, πάντως, και αν ο κίνδυνος της επιτήρησης δεν είναι ορατός, η χώρα πληρώνει ήδη το... μάρμαρο της υποβάθμισης. Χθες το spread των ελληνικών δεκαετών ομολόγων μετά την ανακοίνωση της υποβάθμισης εκτινάτηκε στις 247 μονάδες βάσης σε σχέση με τα γερμανικά 10ετή των οποίων οι τιμές ανέβαιναν, ενώ οι στην ΗΔΑΤ καταγράφηκαν μαζικές ρευστοποιήσεις ομολόγων ύψους 380 εκατ. ευρώ

Ήδη οικονομικοί αναλυτές εκτιμούν ότι εξαιτίας της αύξησης του κόστους δανεισμού του Δημοσίου οι πρόσθετες επιβαρύνσεις θα φτάσουν τα 500 εκατ. ευρώ, που θα μεταφερθούν βεβαίως στις πλάτες των φορολογουμένων.

Σημειώνουν δε ότι αυξάνεται ο βαθμός δυσκολίας για τον δανεισμό του Δημοσίου, την ώρα που ο ΟΔΔΗΧ προετοιμάζει την κοινοπρακτική έκδοση της επόμενης εβδομάδας για να αντλήσει ποσό μεταξύ 3 και 5 δισ. ευρώ. Εντός Ιανουαρίου, μόνο για λήξεις ομολόγων, ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους θα πρέπει να αντλήσει 7,1 δισ. ευρώ και μέχρι σήμερα έχει στην … άκρη 2,550 δισ. ευρώ από τα έντοκα γραμμάτια. 

---Ακριβό χρήμα για τράπεζες, νοικοκυριά, επιχειρήσεις

Η υποβάθμιση της χώρας θα σημάνει ακριβότερο κόστος δανεισμού για τις εγχώριες τράπεζες με καλύτερο rating από αυτό της χώρας, σύμφωνα με ανώτατο στέλεχος μεγάλης ιδιωτικής τράπεζας. Τόσο στις τιτλοποιήσεις στην ΕΚΤ όσο και στις εκδόσεις -εταιρικών- ομολόγων οι ελληνικές τράπεζες θα αναγκαστούν να παράσχουν περισσότερο ρευστό ως ενέχυρο για να διατηρήσουν το rating που έχουν σήμερα.

Ο ίδιος επισημαίνει ότι ο κίνδυνος υποβάθμισης του rating των ελληνικών τραπεζών είναι πλέον ορατός μετά τη χθεσινή υποβάθμιση. Ήδη χθες η S&P υποβάθμισε και την πιστοληπτική ικανότητα της Εμπορικής Τράπεζας -με αρνητικό μάλιστα outlook- ως επακόλουθο της υποβάθμισης της χώρας.

H άμεση πρακτική επίπτωση για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις είναι ότι δεν θα φτάσει στην τσέπη τους η μείωση του κόστους δανεισμού λόγω της πτώσης των επιτοκίων από την ΕΚΤ. Το χρήμα θα παραμείνει ακριβό για την Ελλάδα καθώς πρακτικά η υποβάθμιση σημαίνει ότι μειώνονται τα όρια δανεισμού και επενδύσεων προς τη χώρα και τις ελληνικές επιχειρήσεις για τους διεθνείς επενδυτές.

Για τις εταιρίες που δεν διαθέτουν δικό τους rating, δηλαδή για το 95% σχεδόν των ελληνικών επιχειρήσεων, η υποβάθμιση της χώρας έχει άμεσες επιπτώσεις στο κόστος αλλά και στα όρια δανεισμού τους και δικαιολογεί την επιμονή των ελληνικών τραπεζών να διατηρούν υψηλά τα spreads χορηγήσεων.

---Κίνδυνος φυγής κεφαλαίων για Χ.Α.

Η αύξηση ή η διατήρηση του κόστους δανεισμού σε υψηλά επίπεδα και ο κίνδυνος περαιτέρω υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας των τραπεζών πλήττει έμμεσα και άμεσα το Χ.Α. λόγω και της τραπεζοβαρούς του διάρθρωσης. Ήδη χθες οι τραπεζικοί τίτλοι κατέγραψαν πτώση έως 8% ,ενώ ισχυρές πιέσεις δέχτηκαν και εταιρίες που εξαρτώνται από το Δημόσιο.

Η ισχυρή πίεση στους τραπεζικούς τίτλους προήλθε από τα κακά εταιρικά και μακροοικονομικά νέα διεθνώς, η υποβάθμιση όμως επέτεινε τις πωλήσεις διευρύνοντας τις απώλειες.

Ο πραγματικός κίνδυνος για το Χ.Α. προέρχεται από ενδεχόμενη μείωση της θέσης ξένων χαρτοφυλακίων λόγω περαιτέρω αύξησης του πιστωτικού κινδύνου χώρας, ενώ επιμέρους πιέσεις μπορεί να εκδηλωθούν από ομολογιακά κατά βάση χαρτοφυλάκια που ενδεχομένως διατηρούν μικρές θέσεις σε ελληνικούς τίτλους.