Οι ΗΠΑ χάνουν την πρωτοκαθεδρία στην περιοχή Ειρηνικού

Η Χίλαρι Κλίντον και ο Ντόναλντ Τραμπ έχουν κάνει «μπαλάκι» την Αμερική τις τελευταίες φρενήρεις εβδομάδες της προεκλογικής εκστρατείας. Αλλά τα γεγονότα δεν κάθονται να περιμένουν, όσο «η Αμερική αποφασίζει». Στην άλλη άκρη του κόσμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υποστεί μια σημαντική στρατηγική υποχώρηση.

Αυτή η αναποδιά είναι η εμφανής απόφαση των Φιλιππίνων να αλλάξουν στρατόπεδο στη σύγκρουση δυνάμεων που έχει προκύψει μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Σε επίσκεψή του στο Πεκίνο την περασμένη εβδομάδα, ο Ροντρίγκο Ντουτέρτε, ο πρόεδρος των Φιλιππίνων, ανακοίνωσε έναν «διαχωρισμό» από τις Ηνωμένες Πολιτείες και μια νέα ξεχωριστή σχέση μεταξύ της χώρας του και της Κίνας.

Σε μια από τις πιο παράξενες επίσημες διπλωματικές ανακοινώσεις μιας παράξενης χρονιάς, ο κ. Ντουτέρτε διακήρυξε στη Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στην κινεζική πρωτεύουσα: «Είμαστε τρεις ενάντια στον κόσμο –η Κίνα, οι Φιλιππίνες και η Ρωσία. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος». Αυτή η δήλωση χαιρετίστηκε με ένα θερμό χειροκρότημα από το κοινό του.

Ο κ. Ντουτέρτε έχει την τάση να ανοίγει το στόμα του χωρίς να σκέφτεται. Σε μια εμφάνιση που έκανε λίγο αφότου ανέλαβε την εξουσία, βρέθηκε στα πρωτοσέλιδα επειδή χαρακτήρισε τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα «γιο πόρνης».

Αλλά κρύβονται περισσότερα από μεγαλοστομία και κομπασμό, πίσω από τη μεταστροφή του Ντουτέρτε. Ο Φιλιππινέζος ηγέτης έχει αναφέρει επίσης ότι προτίθεται να δώσει τέλος στην στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ. Οι κοινές ναυτικές περιπολίες φαίνεται ότι θα τερματιστούν, όπως και οι κοινές επιχειρήσεις κατά της τρομοκρατίας στο νότιο νησί Μιντανάο. Κάποιοι Αμερικανοί σχεδιαστές στρατηγικής ανησυχούν ότι οι Φιλιππίνες μπορεί πλέον να γίνουν ακόμη και βάση του ραγδαία αναπτυσσόμενου κινεζικού ναυτικού.

Ιδιαίτερα η κ. Κλίντον, θα κατανοήσει τη σημασία όλων αυτών. Κεντρικό μοτίβο στη διάρκεια της θητείας της στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ήταν η προσπάθεια για ενίσχυση της θέσης της Αμερικής στην Ασία και τον Ειρηνικό. Η κ. Κλίντον ήταν που διακήρυξε το 2010 πως οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν «εθνικό συμφέρον» στην ελευθερία της ναυσιπλοΐας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Αυτή η δήλωση εξόργισε τους Κινέζους, των οποίων η διαβόητη «γραμμή με τις εννέα παύλες» στους ωκεάνιους χάρτες εμφανίζεται να υποστηρίζει πως σχεδόν όλη η Νότια Σινική Θάλασσα περιλαμβάνεται στα χωρικά ύδατα του Πεκίνου.

Όπως τόνισε η κ. Κλίντον στην Goldman Sachs, στη διάρκεια ομιλίας που απηύθυνε το 2013 και η οποία διέρρευσε πρόσφατα, ανησυχεί ότι οι ναυτικές αξιώσεις της Κίνας θα τη βοηθήσουν να «αρπάξει θαλάσσιους διαδρόμους και χώρες που συνορεύουν με την Θάλασσα της Νότιας Κίνας». Αυτές οι ανησυχίες έχουν από τότε τροφοδοτηθεί ακόμη περισσότερο από το πρόγραμμα οικοδόμησης «νησιών» της Κίνας, σε ύδατα για τα οποία υπάρχουν διαμάχες.

Οι Φιλιππίνες βρίσκονταν στο επίκεντρο των στρατηγικών και νομικών προσπαθειών της Αμερικής να χαλαρώσει αυτή την πιθανή «αρπαγή» στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Κάποιες από τις πιο έντονες διαμάχες στη θάλασσα –όπως οι διαφωνίες για την ιδιοκτησία του υφάλου Σκάρμπορο- περιλαμβάνουν μια σύγκρουση μεταξύ Κίνας και Φιλιππίνων.

Η Μανίλα ήταν που προκάλεσε νομικά τις αξιώσεις του Πεκίνου στη Νότια Σινική Θάλασσα, εξασφαλίζοντας ευνοϊκή απόφαση από το Διεθνές Δικαστήριο τον Ιούλιο. Αυτή η απόφαση είναι κρίσιμης σημασίας για την επιχειρηματολογία της Ουάσινγκτον, πως η διαφωνία της με την Κίνα δεν αποτελεί ωμό πόλεμο ισχύος, αλλά περισσότερο μια προσπάθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, να προστατεύσουν τη διεθνή έννομη τάξη προς το συμφέρον όλων.

Σε καθαρά στρατηγικό επίπεδο, οι Φιλιππίνες είναι (ή ήταν) ζωτικής σημασίας και για τις προσπάθειες της Αμερικής να «απαντήσουν» στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις που φαίνεται να χτίζει η Κίνα στα τεχνητά νησιά της. Νωρίτερα φέτος, η Μανίλα και η Ουάσινγκτον συμφώνησαν να ενισχύσουν την στρατιωτική παρουσία της Αμερικής σε πέντε βάσεις σε εδάφη των Φιλιππίνων, περιλαμβανομένης μιας αεροπορικής βάσης στο νησί Παλαουάν, πολύ κοντά στις Νήσους Σπράτλι, για τις οποίες υπάρχει διένεξη. Αυτές οι συμφωνίες ΗΠΑ και Φιλιππίνων τώρα φαίνεται πως θα ανακληθούν. Ακόμα ευρύτερα, το ηθικό επιχείρημα της Αμερικής για «αντίσταση στην Κίνα» δείχνει πολύ πιο αδύναμο, σε περίπτωση που οι ίδιοι οι γείτονες της δεύτερης δεν ανησυχούν πια για τις εδαφικές της αξιώσεις.

Κάποιοι Αμερικανοί χαράκτες στρατηγικής παρηγορούνται από την προφανή εκκεντρικότητα του κ. Ντουτέρτε. Επιχειρηματολογούν ότι, μακροπρόθεσμα, οι Φιλιππίνες θα ανακαλύψουν και πάλι ότι είναι προς το στρατηγικό τους συμφέρον να αναζητήσουν την προστασία του «θείου Σαμ». Αλλά είναι επίσης πιθανό, ο κ. Ντουτέρτε, με όλα τα καραγκιοζιλίκια του «άγριου άντρα», στην πραγματικότητα να αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης τάσης στην νοτιοανατολική Ασία.

Του χρόνου, οι Φιλιππίνες θα ηγηθούν της ASEAN (Ένωση των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας - Association of Southeast Asian Nations). Και αυτό θα συμβεί την ίδια ώρα που άλλοι δύο σημαντικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή –η Ταϊλάνδη και η Μαλαισία- έχουν αρχίσει να κλίνουν προς την Κίνα. Το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ταϊλάνδη το 2014 οδήγησε σε μια απότομη επιδείνωση των σχέσεων Μπανγκόκ και Ουάσινγκτον, καθώς οι Αμερικανοί έκαναν έκκληση για επιστροφή στη δημοκρατία και οι Ταϊλανδοί στρατηγοί αντιστάθηκαν. Το 2015, η Ταϊλάνδη ανακοίνωσε την αγορά κινεζικών υποβρυχίων. Ο Najib Razak, ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας, επίσης στράφηκε στο Πεκίνο για βοήθεια, καθώς προσπάθησε να αποτρέψει έρευνες της Δύσης για διαφθορά.

Καθώς έρχονται αντιμέτωπες με όλες αυτές τις αναποδιές στην νοτιοανατολική Ασία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα βρίσκονται σε αναζήτηση νέων διπλωματικών και στρατηγικών ευκαιριών. Μια χώρα που φαίνεται βέβαιο ότι θα αποκρούσει την κινεζική κυριαρχία στην περιοχή, είναι το Βιετνάμ. Αυτό το μήνα, το USS Frank Cable και το USS John S McCain έγιναν τα δύο πρώτα αμερικανικά πολεμικά πλοία που επισκέφθηκαν την βιετναμέζικη ναυτική βάση του Cam Ranh Bay, μετά το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ το 1975.

Στο απόγειο αυτού του πολέμου, η Cam Ranh Bay ήταν κρίσιμης σημασίας βάση τόσο για το ναυτικό όσο και για την πολεμική αεροπορία των Ηνωμένων Πολιτειών όταν μάχονταν κατά του βόρειου Βιετνάμ. Πρόκειται για μια ιστορική ειρωνεία, αλλά και μια ένδειξη για το πόσο η άνοδος της Κίνας αλλάζει την Ασία. Τόσο πολύ, που το Βιετνάμ μπορεί μέχρι και να προσκαλέσει τον αμερικανικό στρατό πίσω στη βάση Cam Ranh Bay –αυτή τη φορά ως σύμμαχο, όχι ως εχθρό.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation