Στο χάος της Μέσης Ανατολής βυθίζεται η Τουρκία

H γέφυρα που συνδέει την Ευρώπη και την Ασία διαπερνώντας το Βόσπορο στην Κωνσταντινούπολη, ήταν φωτισμένη στα εθνικά χρώματα της Γαλλίας για να εκφράσει την αλληλεγγύη της Τουρκίας στην φρικτή επίθεση με φορτηγό στο συγκεντρωμένο πλήθος στην Νίκαια, την Ημέρα της Βαστίλης.

Τότε, εντελώς ξαφνικά, στρατιώτες την κατέλαβαν σε μια απόπειρα πραξικοπήματος, που υποτίθεται ότι είχε στόχο την αποκατάσταση του κοσμικού χαρακτήρα της δημοκρατίας που οικοδομήθηκε τον περασμένο αιώνα από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ στα πρότυπα της ιακωβίνικης παράδοσης και που αυτό τον αιώνα έχει αρχίσει να παίρνει νέο-ισλαλιμιστική μορφή υπό τον Ρεσέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Στρατιώτες και τεθωρακισμένα οχήματα κατέλαβαν τηλεοπτικούς σταθμούς, αεροδρόμια και γέφυρες. Το κρατικό κανάλι, το TRT, διέκοψε οποιαδήποτε μετάδοση. Μαχητικά αεροσκάφη πετούσαν πολύ χαμηλά πάνω από τα κεφάλια των πολιτών. Ο κ. Ερντογάν, τρεις φορές πρωθυπουργός και πλέον πρόεδρος της χώρας, ο οποίος έχει αναγάγει σε χόμπι το κλείσιμο αντιπολιτευτικών εφημερίδων και σταθμών, την φυλάκιση δημοσιογράφων και την απαγόρευση κοινωνικών δικτύων, αναγκάστηκε να απευθυνθεί στο έθνος μέσω της εφαρμογής FaceTime, με ένα κινητό τηλέφωνο που κρατούσε ένας δημοσιογράφος του CNN Turk.

Αυτή η χαοτική μείξη ρετρό εικόνων με την ψηφιακή εποχή, μπορεί να αποτελέσει μια μεταφορά για τον τρόπο με τον οποίο ο Ερντογάν εκσυγχρόνισε την Τουρκία και ταυτόχρονα την γύρισε πίσω σε ένα είδος νέο-οθωμανικού αυταρχισμού, με τον ίδιο να παίζει το ρόλο του σύγχρονου σουλτάνου.

Τυραννικός και αποφασισμένος να ασκήσει απεριόριστη εξουσία ως εκτελεστικός πρόεδρος υπό το νέο γαλλικού τύπου σύνταγμα που επιδιώκει, ο κ. Ερντογάν έχει παρ’ όλα αυτά κερδίσει 10 εκλογές στη σειρά μετά το 2002. Διαθέτει μια υπερφυσική σχέση με το μισό τουρκικό λαό και πολλοί από τους υποστηρικτές του ανταποκρίθηκαν το βράδυ της Παρασκευής στο κάλεσμα του να ξεχυθούν στους δρόμους. Ο Πρόεδρος και αυτοί έδωσαν μαζί την μάχη. Οι στρατιώτες που είχαν παρατάξει τα τεθωρακισμένα θα έπρεπε να είναι σίγουροι πως θα έχουν αρκετή στήριξη και όχι μόνο μέσα στο στρατό.

Ένας λόγος για την εντυπωσιακή πολιτική επιτυχία του κ. Ερντογάν είναι πως οι φιλελεύθεροι και οι αριστεριστές έστρεψαν την πλάτη σε μια πολιτική κουλτούρα που αντιμετώπιζε ένα πραξικόπημα κάθε δέκα χρόνια και πρόσφεραν την στήριξη τους στο μετριοπαθές ισλαμιστικό Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) όταν ύψωσε το ανάστημα του στους πανίσχυρους Τούρκους στρατηγούς. Ο στρατός προσπάθησε να απαγορεύσει το AKP μετά την δεύτερη νίκη στις βουλευτικές εκλογές το 2007, αλλά υποχώρησε μετά από μια μαζική εκκαθάριση που έβαλε πίσω από τα κάγκελα έναν στους 10 στρατηγούς και εξουδετέρωσε το γενικό επιτελείο.

Για να το κάνει αυτό, ο κ. Ερντογάν βασίστηκε σε μια δύναμη κρούσης αστυνομικών, εισαγγελέων και κατασκόπων που ήταν πιστοί στον Φετουλάχ Γκιουλέν, έναν ισλαμιστή ιεροκήρυκα στις ΗΠΑ. Kαθώς οι στρατιωτικές δίκες γίνονταν ακόμα πιο «μπαρόκ» με στημένα κατηγορητήρια, το ΑΚP ήρθε σε ρήξη με τους Γκιουλενιστές, οι οποίοι ξεκίνησαν διώξεις για διαφθορά στον στενό κύκλο του κ. Ερντογάν.

Η σφοδρότητα αυτού του ενδο-ισλαμιστικού εμφύλιου πολέμου ταρακούνησε τους θεσμούς της Τουρκίας και επανέφερε τον στρατό στον κύκλο της εξουσίας. Αλλά με βάση την συνομωσιολογική αντίληψη της κυβέρνησης, είναι το γκιουλενικό «παράλληλο κράτος» - το πρώην παρακράτος των στρατηγών – που βρίσκεται πίσω από αυτή την απόπειρα πραξικοπήματος.

Στον στρατό υπάρχει απογοήτευση, όχι μόνο για την απώλεια επιρροής αλλά και για την πολιτική της Τουρκίας στη Συρία. Η κυβέρνηση μέχρι πρόσφατα δεν εμπόδιζε την διέλευση τζιχαντιστών και όπλων στη Συρία, το οποίο επέτρεψε στο ISIS να δημιουργήσει ένα δίκτυο εντός της χώρας. Tην περασμένη χρονιά το ISIS βομβάρδισε στόχους που συνδέονται με την κουρδική εξέγερση, την οποία η Άγκυρα πολεμούσε για τρεις δεκαετίες. Την χρονιά αυτή έχει βάλει στο στόχαστρο το τουρκικό κράτος, πραγματοποιώντας τον περασμένο μήνα φονική επίθεση στο αεροδρόμιο Ατατούρκ.

Η απάντηση του κ. Ερντογάν στο ISIS ήταν χλιαρή, καθώς είναι απασχολημένος με το κουρδικό ζήτημα, τους γκιουλενιστές και την εδραίωση της παντοκρατορίας του.

Αν όπως φαίνεται η στρατιωτική εξέγερση αποτύχει, η Τουρκία θα αντιμετωπίσει μια νέα αποδυνάμωση της αμυντικής της ικανότητας. Το AKP δίνει μάχη με το στρατό και τις αποδυναμωμένες υπηρεσίες πληροφοριών των γκιουλενιστών. Όπως και αν λήξει αυτό το επεισόδιο θα βλάψει και άλλο το ανοσοποιητικό σύστημα μιας χώρας του ΝΑΤΟ που απομακρύνεται από την Ευρώπη και βυθίζεται στο χάος της Μέσης Ανατολής.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation