Οι Κούρδοι «κλειδί» για λύση στη Μέση Ανατολή

Οι Κούρδοι δεν είχαν ποτέ τόσο μεγάλη επιρροή στη Μέση Ανατολή όσο σήμερα. Είναι αυτοί που ελέγχουν την ισορροπία δυνάμεων στο Ιράκ και στη Συρία και συμμετέχουν σε εξεγέρσεις στην Τουρκία.

Αλλά αυτή η αφύπνιση των Κούρδων είναι πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, στο Ιράκ τη δεκαετία του 1970 ή στην Τουρκία τη δεκαετία του 1990. Μικρές και μεγάλες δυνάμεις πρέπει να αντιμετωπίσουν τις κουρδικές απαιτήσεις, όπως ποτέ άλλοτε στο παρελθόν.

Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε δύσκολη θέση απέναντι σε αυτή την κινητοποίηση των Κούρδων. Χρειάζoνται τους Κούρδους όσο έχουν ανάγκη και τους Τούρκους στις προσπάθειες που καταβάλλουν για να νικήσουν το ISIS. Ωστόσο ο βασικός σύμμαχος της Αμερικής στη Συρία, το κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα (PYD), βομβαρδίζεται από τον μακροχρόνιο σύμμαχό της στο ΝΑΤΟ, την Τουρκία. Το PYD είναι η πιο αποτελεσματική, αν όχι η μόνη αποτελεσματική δύναμη κατά του ΙSIS.

Η υποχώρηση των τζιχαντιστών από τις περιοχές του Ιράκ και της Συρίας που κατέλαβαν το 2014 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συνεργασία των πολιτοφυλακών του PYD με την πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ. Οι Τούρκοι θεωρούν ότι το PYD, το οποίο συνδέεται με το PKK, είναι μια τρομοκρατική οργάνωση.

Αν και οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ικανοποιήσουν όλες τις πλευρές, το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν προσφέρει ευκαιρίες στην Ουάσιγκτον να πιέσει για μια μεγάλη ανταλλαγή ανάμεσα στην Τουρκία από τη μία πλευρά και στη Συρία και τους Κούρδους της Τουρκίας από την άλλη, η οποία θα ευνοεί όλες τις πλευρές στην περιοχή, καθώς και τις ΗΠΑ και τη μάχη κατά του ISIS.

Η κατάσταση είναι κρίσιμη καθώς ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, βυθισμένος στον δικό του προσωπικό αγώνα να μεταμορφώσει την τουρκική δημοκρατία από ένα κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα προεδρικό που θα του δίνει ευρείες αν όχι απεριόριστες δυνάμεις, εμπλέκεται σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι προκλήσεων.

Έχει λάβει μεγάλα πολιτικά ρίσκα όχι μόνο με τον βομβαρδισμό θέσεων του PYD στη Συρία -οι βομβαρδισμοί έχουν στόχο όχι μόνο να πλήξουν το PYD αλλά και τη σχέση του με τις ΗΠΑ-, αλλά και επιρρίπτοντας την ευθύνη για την πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στην Άγκυρα στο PYD, παρά την άρνηση του τελευταίου και τις αμφιβολίες του υπόλοιπου κόσμου. Η Τουρκία δεν θέλει να διαχωρίσει το PYD από το PKK, παρά τις προσπάθειες του ηγέτη του PYD, Σαλίχ Μουσλίμ, να πείσει τους Τούρκους ότι η οργάνωση δεν έχει βλέψεις σε τουρκικά εδάφη και ότι αντίθετα θέλει να συνεργαστεί με την Άγκυρα.

Αυτό που ανησυχεί τον κ. Ερντογάν είναι πως και στις τρεις χώρες με μεγάλες κουρδικές μειονότητες -την Τουρκία, το Ιράκ και τη Συρία-, οι Κούρδοι βρίσκονται σε αναβρασμό. Μόνο στο Ιράν κατάφερε το καθεστώς να περιορίσει τις εκδηλώσεις κουρδικού εθνικισμού και μόνο μέσω καταπιεστικών πρακτικών.

Οι Κούρδοι του Ιράκ, χάρη στην παρέμβαση των Αμερικανών, έχουν εγκαθιδρύσει μια διεθνώς αναγνωρισμένη αυτόνομη ομοσπονδιακή ζώνη στο βόρειο Ιράκ. Η Άγκυρα έχει τέλειες σχέσεις με την ηγεσία της περιφερειακής κυβέρνησης του Κουρδιστάν (KRG) και είναι ο βασικός εμπορικός της εταίρος. Η KRG παραμένει ένα σημαντικό, αν και ατελές, σύμβολο για την κουρδική αυτοδιάθεση.

Οι Κούρδοι της Τουρκίας βρίσκονται από τη δεκαετία του 1990 είτε σε μια κατάσταση εξέγερσης, είτε ενός πολιτικού ακτιβισμού. Αυτό οφείλεται είτε στην υπεροχή του PKK, είτε πιο πρόσφατα στο ότι το βασικό κουρδικό πολιτικό κόμμα, το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP), είχε εντυπωσιακά καλές επιδόσεις στις δύο εθνικές εκλογές του 2015, κερδίζοντας τη στήριξη μεγάλης μερίδας φιλελεύθερων Τούρκων. Το κουρδικό ζήτημα κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της Τουρκίας και έχει μετεξελιχθεί με τα χρόνια, με την κινητοποίηση όχι μόνο αγροτικών πληθυσμών αλλά και κοινωνικών ομάδων από μεγάλες πόλεις.

Ο κ. Ερντογάν φοβάται ότι από τις στάχτες του συριακού εμφύλιου πολέμου θα γεννηθεί ένα νέο συριακό-κουρδικό κράτος, σαν και αυτό στο Ιράκ. Η Τουρκία θα είναι τότε αντιμέτωπη με δύο αυτόνομες γειτονικές κουρδικές περιοχές στα νότια σύνορά της. Αυτό μπορεί να παρακινήσει και τους Κούρδους της Τουρκίας να διεκδικήσουν κάτι αντίστοιχο. Προς τιμήν του, ο κ. Ερντογάν είχε ξεκινήσει ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με το PKK. Ωστόσο, απέρριψε τη συμφωνία (που είχε υπογραφεί από τους υπαρχηγούς του), όταν το PKK δεν δέχτηκε την απαίτησή του να αναγκάσει το PYD να εγκαταλείψει τις επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία.

Η παρούσα κατάσταση είναι ασταθής και μπορεί να ξεφύγει από κάθε έλεγχο, ειδικά με τον κ. Ερντογάν να καλεί τις ΗΠΑ να επιλέξουν ανάμεσα στην Τουρκία και το PYD. Υπάρχει ωστόσο μια ανταλλαγή που μπορούν να προωθήσουν οι ΗΠΑ, που θα αφήνει όλες τις πλευρές κερδισμένες. Ως αντάλλαγμα για μια κατάπαυση πυρός και απόσυρση των μαχητών του PKK, η Άγκυρα θα υποσχεθεί να μην επέμβει σε περιοχές των Κούρδων της Συρίας.

Τα πλεονεκτήματα αυτής της συμφωνίας θα περιλαμβάνουν τη διακοπή των επιθέσεων στην Τουρκία, που έχουν αφήσει ολόκληρα τμήματα κουρδικών περιοχών σε κατάσταση εξίσου δεινή με αυτή των συριακών πόλεων και στοίχισαν τη ζωή σε εκατοντάδες πολίτες και 300 στρατιώτες και αστυνομικούς.

Μια συμφωνία θα επιτρέψει επίσης στο PYD και στις ΗΠΑ να επικεντρωθούν στο ISIS, ενισχύοντας ταυτόχρονα το αίτημα των Κούρδων της Συρίας για μια δίκαιη ανταμοιβή μετά τον εμφύλιο πόλεμο.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation