Τα μαθήματα του Μπάουι για τους πολιτικούς

Ο θάνατος του Ντέιβιντ Μπάουι την περασμένη εβδομάδα μού προκάλεσε αρχικά ένα νοσταλγικό αίσθημα αναπόλησης, το οποίο αντικαταστάθηκε γρήγορα από μια αισιοδοξία.

Σε μια εποχή που οι εφημερίδες είναι γεμάτες από νέα για πολέμους, τρομοκρατικές επιθέσεις και αγορές που καταρρέουν, τα τραγούδια του Μπάουι μου υπενθύμισαν ότι δεν πρέπει να ανησυχώ τόσο πολύ για τα πρωτοσέλιδα. Η μουσική και η τέχνη αντέχουν στον χρόνο, πολύ καιρό αφότου έχουν ξεθωριάσει οι πολιτικές και οικονομικές ειδήσεις.

Η πιο σπουδαία δουλειά του Μπάουι κυκλοφόρησε σε μια ζοφερή περίοδο για τη Βρετανία. Τα πέντε χρόνια που μεσολάβησαν από την κυκλοφορία του The Rise and Fall of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars το 1972 και του Heroes του 1977 ήταν δυσάρεστα για τη χώρα. Μια σειρά προβλημάτων που αντιμετώπιζε τότε η χώρα φαίνονται σήμερα αρκετά οικεία: τρομοκρατία, πόλεμος στη Μέση Ανατολή, η τιμή του πετρελαίου, πρόσφυγες (από την Ουγκάντα), ένα δημοψήφισμα για το αν η Βρετανία πρέπει να «μείνει στην Ευρώπη».

Αυτά ήταν τα ζητήματα για τα οποία ανησυχούσαν οι σοβαροί άνθρωποι, όσοι γράφουν στις στήλες των εφημερίδων. Αντίθετα, τα τραγούδια που είχε συνθέσει ένας ροκ σταρ με ανδρόγυνη εμφάνιση και τα οποία έπαιζε ζωντανά στο Hammersmith Odeon του Λονδίνου αντιμετωπίζονταν ως κάτι το τετριμμένο.

Αλλά αν κοιτάξει κανείς στο παρελθόν, τι μένει πραγματικά από τη Βρετανία εκείνης της περιόδου; Η προφορά του Τεντ Χιθ, ο οποίος ήταν τότε ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, ακούγεται σήμερα σαν να ανήκει σε μια άλλη εποχή. Οι πολιτικές συζητήσεις της εποχής απασχολούν μόνο τους ιστορικούς. Στον αντίποδα, το Ziggy Stardust παίζεται ακόμα καθημερινά σε όλο τον κόσμο και ακούγεται φρέσκο και συναρπαστικό.

Το γεγονός ότι η μουσική του Μπάουι έχει αντέξει, ενώ τα πολιτικά νέα της εποχής έχουν πάψει να μας απασχολούν, αποτελεί μια σημαντική υπενθύμιση ότι -για τους περισσότερους ανθρώπους, τις περισσότερες φορές- οι πολιτικές και οικονομικές ειδήσεις περνάνε εύκολα στη λήθη. Σε καιρούς ειρήνης είναι τα προσωπικά και όχι τα δημόσια συμβάντα που καθορίζουν τις ζωές μας. Και για τους περισσότερους ανθρώπους, οι αναμνήσεις είναι πλεγμένες γύρω από ένα σάουντρακ μουσικής και τραγουδιών που συνδέονται με φίλους, μέρη και γεγονότα. Είναι βέβαιο ότι τα προσωπικά σάουντρακ των περισσότερων σημερινών πολιτικών και επιχειρηματικών ηγετών της Δύσης θα περιλαμβάνουν αρκετά τραγούδια του Μπάουι.

Η συναισθηματική αντίδραση στην είδηση του θανάτου του Μπάουι δεν είναι απλά μια υπενθύμιση της σχετικής βαρύτητας της τέχνης και της πολιτικής και του δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Η μουσική του ήταν κάτι παραπάνω από ένα απλό όχημα απόδρασης. Ο Μπάουι, ο οποίος τελείωσε το σχολείο με ελάχιστα τυπικά προσόντα, είχε μια πολύ καλύτερη συναίσθηση για τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τον σύγχρονο κόσμο από τους περισσότερους πολιτικούς ή δημοσιογράφους της δεκαετίας του 1970.

Ενώ η βρετανική πολιτική τάξη ήταν απασχολημένη με τις εργασιακές σχέσεις, το ισοζύγιο πληρωμών και το μόνιμο αίσθημα εθνικής παρακμής, η μουσική του Μπάουι αντανακλούσε τις κοινωνικές και τεχνολογικές δυνάμεις που αναδιαμόρφωναν τις ζωές των απλών ανθρώπων. Τραγούδια όπως το «Changes» εξέφραζαν ένα αίσθημα προσωπικής ελευθερίας και ευκαιριών που ερχόταν σε αντιδιαστολή με την πολιτική και οικονομική απαισιοδοξία της εποχής.

Η ιδέα για τα ρευστά όρια της σεξουαλικότητας και του φύλου, όπως παρουσιάστηκε από την ανδρόγυνη σκηνική περσόνα του Μπάουι, αποτέλεσε προπομπό της σημερινής συζήτησης για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, των αμφισεξουαλικών και των διεμφυλικών. Ο Μπάουι δεν ξόδεψε πολλή ενέργεια διαδηλώνοντας για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Έκανε κάτι πολύ πιο ισχυρό. Με τον τρόπο ζωής που ακολουθούσε και κάνοντάς τον να φαίνεται χαρούμενος και γοητευτικός, κατάφερε να καθρεφτίσει την κοινωνία και να την αλλάξει. Στον αντίποδα, οι πολιτικοί παρέμεναν κολλημένοι στη δεκαετία του 1950.

Η μουσική του Μπάουι ήταν επίσης εμποτισμένη με μια ενστικτώδη κατανόηση για τη δυνατότητα της τεχνολογίας να αναμορφώσει τον κόσμο. Τραγούδια όπως το «Space Oddity» και το «Starman» εξέφραζαν πόσο διαφορετική έμοιαζε η ζωή στη Γη μετά την προσγείωση στο φεγγάρι το 1969. Τριάντα χρόνια αργότερα, ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που κατάλαβε τον ριζικό αντίκτυπο του ίντερνετ, εισάγοντας τη δική του διαδικτυακή μουσική υπηρεσία το 1998 και λέγοντας σε ένα δύσπιστο δημοσιογράφο του BBC ότι το ίντερνετ θα γκρεμίσει τα τείχη ανάμεσα στο κοινό και στους καλλιτέχνες και ότι «η διάδραση ανάμεσα στον χρήστη και τον προμηθευτή θα ανατρέψει κάθε ιδέα που έχουμε για το τι είναι τα μέσα… Είμαστε μπροστά σε κάτι συναρπαστικό και τρομακτικό».

Ο Μπάουι υπήρξε καινοτόμος ακόμα και στον χρηματοοικονομικό τομέα. Ήταν ο πρώτος ροκ σταρ που εξέδωσε ομόλογα, καλυμμένα έναντι των μελλοντικών του δικαιωμάτων, κάνοντάς τον έναν από τους πρωτοπόρους στον χώρο της τιτλοποίησης (κανένας δεν είναι τέλειος). Είχε μια ικανότητα να διαβλέπει τις τάσεις του μέλλοντος, από τη μουσική και τα χρηματοοικονομικά έως την τεχνολογία και τη σεξουαλική ταυτότητα.

Η ζωή του Μπάουι αποτυπώνει την εξέλιξη της μεταπολεμικής Βρετανίας. Γεννήθηκε το 1947 και μεγάλωσε σε χρόνια λιτότητας, όταν η λέξη αυτή σήμαινε διανομή τροφίμων με δελτίο και όχι πάγωμα στους μισθούς του δημοσίου.

Ενηλικιώθηκε τη δεκαετία του 1960, καθώς κατέρρεαν οι ταξικές και πολιτιστικές διακρίσεις υπό τους ήχους ενός σάουντρακ με τραγούδια των Beatles και των Rolling Stones. Και στη δεκαετία του 1970, ήταν ο ίδιος που κατάφερε να οδηγήσει τη μουσική και τον πολιτισμό σε νέες και συναρπαστικές κατευθύνσεις. Η εστίασή του στο προσωπικό παρά στο πολιτικό, κάνουν τα καταθλιπτικά πρωτοσέλιδα της δεκαετίας του 1970 να φαίνονται εφήμερα και ασήμαντα και από μια άποψη ήταν πραγματικά έτσι.

Θα έχω στον νου μου αυτή την σκέψη την εβδομάδα αυτή στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός. Θα υπάρχουν πολλοί ισχυροί άνθρωποι εκεί και υποψιάζομαι ότι το κλίμα θα είναι θλιβερό, επηρεασμένο από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, τη Wall Street και την Αϊόβα. Ίσως θα ήταν καλό να απομακρυνθώ λίγο από τις πολιτικές και οικονομικές φλυαρίες και να ακούσω λίγη μουσική, απλά για να υπενθυμίσω στον εαυτό μου ότι η καλή τέχνη αντέχει στον χρόνο, όταν έχουν ξεθωριάσει οι δυσάρεστες ειδήσεις.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation