Στο Παρίσι έγινε ένα πρώτο μικρό βήμα για το περιβάλλον

Είναι η συμφωνία του Παρισιού μια επαναστατική εξέλιξη στην προσπάθεια να περιοριστούν οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής, όπως ισχυρίζονται οι κουρασμένοι διαπραγματευτές; Ή είναι απλά ένας ακόμη σταθμός στο δρόμο προς την καταστροφή, όπως επιμένουν οι επικριτές; Σε αυτό το στάδιο, δεν είναι τίποτα από τα δύο. Είναι πολλά περισσότερα απ' ό,τι εύλογα ανέμενε ο κόσμος πριν από ένα ή δύο χρόνια. Αλλά ταυτόχρονα είναι και πολλά λιγότερα απ' ότι ο κόσμος χρειάζεται.

Όπως έχουν τα πράγματα, στην καλύτερη περίπτωση θα επιβραδύνει το ρυθμό με τον οποίο ο κόσμος φτάνει σε μια πιθανή καταστροφή. Το αν θα αποτρέψει την καταστροφή εξαρτάται εν μέρει από το πώς λειτουργεί το κλιματικό σύστημα, στο οποίο παραμένει πολλή αβεβαιότητα. Αλλά εξαρτάται και από το τι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον. Αποτελεί η συμφωνία την αρχή μιας επανάστασης στις πολιτικές, καθώς και στο ενεργειακό σύστημα; Ή είναι ένα ακόμη κομμάτι χαρτί που υπόσχεται πολλά περισσότερα απ' όσα προσφέρει; Η απάντηση εξαρτάται από το τι συμβαίνει τώρα.

Τα επιτεύγματα των διαπραγματευτών, των οποίων επιδέξια προεδρεύει η γαλλική κυβέρνηση, μόνο λίγα δεν είναι. Κατέδειξαν ότι είναι δυνατό να συμφωνήσουν οι χώρες του κόσμου ώστε να δράσουν σε απάντηση ενός κοινού κινδύνου, ακόμη κι ενός που φαίνεται τόσο μακρινός όσο και αβέβαιος για πολλούς που ζουν αυτή τη στιγμή. Όλες αυτές οι χώρες που συμφωνούν, πρέπει να συμμετέχουν στην προσπάθεια. Συμφώνησαν πως οι πλούσιοι θα πρέπει να βοηθήσουν τους φτωχούς να ανταποκριθούν στους στόχους που έχουν τεθεί για απεξάρτηση από τον άνθρακα. Συμφώνησαν επίσης στο στόχο για διατήρηση των αυξήσεων της παγκόσμιας θερμοκρασίας αρκετά κάτω των 2 βαθμών Κελσίου, ακόμη και να «επιδιώξουν» να τις κρατήσουν κάτω του 1,5 βαθμού Κελσίου.

Εντούτοις, και πάλι αυτά είναι, εκ πρώτης όψεως, σε μεγάλο βαθμό «κούφια» επιτεύγματα. Η πρόβλεψη για τη χρηματοδότηση που χρειάζεται, αποτελεί μια φιλοδοξία και όχι μια φερέγγυα δέσμευση. Δεν πρόκειται να επιβληθούν περιορισμοί στις εκπομπές από την αεροπορία και τη ναυτιλία. Δε θα θεσπιστεί ένας μηχανισμός που θα θέτει μια παγκόσμια τιμή στον άνθρακα.

Οι χώρες έχουν πάνω από όλα δεσμευτεί μόνο για να επικοινωνήσουν και να διατηρήσουν σχέδια –τα οποία έχουν περιγραφεί, με «πονηρό» τρόπο, ως «συνεισφορές που έχουν καθοριστεί σε εθνικό επίπεδο». Δεν θα επιβληθούν κυρώσεις σε οποιαδήποτε χώρα αποτύχει να σταθεί στο ύψος αυτών των προθέσεων. Ακόμη χειρότερα, οι ίδιες οι προθέσεις αυτές, ακόμη κι αν εφαρμοστούν (επάνω στο οποίο θα πρέπει να εκφραστεί μεγάλη αμφιβολία) δεν ανταποκρίνονται ούτε στο ελάχιστο σε αυτό που χρειάζεται για να επιτευχθεί ο στόχος των 2οC, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για ένα βαθμό παρακάτω. Εφόσον η μέση αύξηση της θερμοκρασίας είναι μέχρι τώρα μόλις κάτω από 1 βαθμό Κελσίου, ο περιορισμός της τελικής αύξησης σε 1,5 βαθμό Κελσίου θα απαιτούσε μια επανάσταση.

Επομένως για ποιο λόγο θα έπρεπε να πάρει κανείς στα σοβαρά μια συμφωνία που όχι μόνο είναι αδύναμη, αλλά περιλαμβάνει και πολύ λιγότερα απ' όσα χρειάζονται για τη μείωση των κινδύνων σε διαχειρίσιμο μέγεθος; Μια απάντηση είναι πως αναγκάζει κάθε χώρα να μπει σε διαδικασία αξιολόγησης από τους ομολόγους της.

Κάθε χώρα θα πρέπει να υποβάλλει εκ νέου τα σχέδιά της κάθε πέντε χρόνια. Επιπλέον, το σύστημα παρακολούθησης και αναφοράς πρόκειται να είναι πιο διαφανές και ολοκληρωμένο από ποτέ. Ιδιαίτερα, οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες που τώρα κυριαρχούν στις εκπομπές (η Κίνα περισσότερο από όλες) θα αποτελέσουν μέρος αυτού του συστήματος. Στο τέλος, αποφασίστηκε πως οι στόχοι που παρακολουθούνται στενά θα είναι πιο αποτελεσματικοί από οποιαδήποτε δέσμευση θα μπορούσε (ή, μάλλον, δε θα μπορούσε) να επιτευχθεί.

Πάνω από όλα, με μια δέσμευση από όλους για ένα σχέδιο (επειδή συμφωνούν όλοι, η πρόκληση είναι σημαντική), θα είναι πολύ πιο δύσκολο για κάποια χώρα να επιχειρηματολογήσει πως η αποτυχία να ανταποκριθεί στις υποσχέσεις της δεν είναι σημαντική. Ή έτσι θα έπρεπε να γίνει, με την προϋπόθεση πως ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος δεν είναι Ρεπουμπλικάνος.

Ωστόσο, τα επιχειρήματα των σκεπτικιστών είναι ισχυρά. Θυμηθείτε πως κατά τα τελευταία 25 χρόνια διαπραγματεύσεων για το κλίμα, αυξάνονται οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, τα αποθέματα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ακόμη και οι εκπομπές ανά άτομο. Το έργο τώρα είναι πολύ μεγαλύτερο απ' ό,τι θα ήταν αν είχαμε αναλάβει δράση νωρίτερα. Αλλά η ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας έχει καταβάλει την πτώση των εκπομπών ανά μονάδα παραγωγής. Αν δε θυσιαστεί η ανάπτυξη (κάτι το οποίο η ανθρωπότητα δε θα ανεχτεί), αυτός ο ρυθμός θα πρέπει να επιταχυνθεί πάρα πολύ. Αυτή είναι μια τρομακτική πρόκληση.

Αυτό που πραγματικά έχει σημασία δεν είναι η συμφωνία του Παρισιού, αλλά αυτό που έπεται. Τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να είναι φιλόδοξα και να γίνουν ακόμη περισσότερο, γρήγορα. Ο κόσμος επίσης χρειάζεται ένα νέο μοντέλο επένδυσης και νέες πηγές χρηματοδότησης, που θα υποστηρίζονται από διαφορετικά κίνητρα. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μια παγκόσμια τιμή για τον άνθρακα θα χρειαστεί. Το ίδιο και μια αύξηση της τεχνολογικής καινοτομίας. Η ανακοίνωση στο Παρίσι για μια «καινοτόμα αποστολή» επιτάχυνσης της προόδου στην καθαρή ενέργεια –βασισμένη στην ιδέα ενός «παγκόσμιου προγράμματος Apollo», που θα ξεκινήσει τον Ιούνιο- θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα. Αλλά θα το κάνει αυτό μόνο αν αφιερωθούν στο έργο αρκετοί χρηματοδοτικοί και ανθρώπινοι πόροι.

Κάτι που δεν αποτελεί έκπληξη, η αντίδραση πολλών στη βιομηχανία ορυκτών πόρων δείχνει ότι δεν αισθάνονται ακόμη πως απειλούνται. Οι πολιτικοί ηγέτες προσπαθούσαν και στο παρελθόν, αλλά δεν κατάφεραν να τους κλονίσουν. Άμεση απειλή για εκείνους αποτελούν οι χαμηλές τιμές των καυσίμων που παράγουν και πουλούν, όχι μια υψηλή τιμή στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Τόσο η βιομηχανία όσο και οι μεγαλύτεροι χρήστες είναι πολιτικά ισχυροί. Μπορεί να αισθάνονται πως σε ό,τι αφορά στη δημιουργία εθνικών σχεδίων και τη θέσπιση προτεραιοτήτων, έχουν άνετα τη δυνατότητα να αποδιώξουν οποιαδήποτε φιλόδοξη δέσμευση, ιδιαίτερα αν έχει υποκινηθεί από μια τόσο μη απαιτητική διαδικασία.

Σε κάποιες χώρες, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αντίθετη άποψη θα είναι φανερή και λυσσαλέα. Αλλού θα είναι πιο ήπια. Αλλά τα αποτελέσματα μπορεί να μην είναι και τόσο διαφορετικά.

Καταλαβαίνω τον ενθουσιασμό πολλών από εκείνους που ήταν στο Παρίσι. Αυτή η συμφωνία ήταν ένα δύσκολο επίτευγμα. Αλλά αποτελεί μόνο ένα μικρό βήμα, ακόμη κι αν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Είναι υπερβολικά νωρίς για να είμαστε σίγουροι πως η πορεία των εκπομπών θα διαγράφεται τώρα αποφασιστικά προς τα κάτω. Ο Λάο Τσε, ο αρχαίος Κινέζος σοφός, είχε πει: «Ένα ταξίδι χιλίων μιλίων αρχίζει με ένα μόνο βήμα».

Το ερώτημα είναι αν η ανθρωπότητα έχει τη θέληση ή ακόμη και το χρόνο να ολοκληρώσει ένα ταξίδι που ξεκίνησε τόσο αργά.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation