Τα μαφιόζικα ντιλ του ISIS για το φυσικό αέριο

Μετά από τέσσερα χρόνια πολέμου, ο Αχμέντ πίστευε ότι είχε βρει επιτέλους μια διέξοδο όταν έπιασε δουλειά στην κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Συρίας. Αλλά λίγο μετά έμαθε ποια είναι τα νέα του αφεντικά: η τρομοκρατική οργάνωση ISIS.

Για 80 δολάρια τον μήνα, ο 25χρονος χημικός μηχανικός πέρασε μια εφιαλτική χρονιά δουλεύοντας στο συριακό εργοστάσιο φυσικού αερίου Tuweinan, ένα από τα πολλά που έχουν μετατραπεί σε μια κοινή επιχείρηση του Σύριου πρόεδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ και της πιο επικίνδυνης τζιχαντιστικής οργάνωσης στην κόσμο.

Το εργοστάσιο δεν είναι μακριά από μια στρατιωτική βάση στην οποία το ISIS είχε σκοτώσει πριν από μερικούς μήνες δεκάδες στρατιώτες και είχε καρφώσει τα κεφάλια τους σε πασσάλους. «Ήταν τρομακτικό, αλλά δεν είχα επιλογή», λέει ο Αχμέντ σε τηλεφωνική συνέντευξη. Όπως και όλοι οι υπάλληλοι που ρωτήθηκαν, ζήτησε να αλλάξει το όνομά του για την ασφάλεια της οικογένειάς του. «Για ανθρώπους σαν και μένα, βασικά δεν υπάρχουν άλλες ευκαιρίες εργασίας στη Συρία».

Το ISIS και το καθεστώς του Άσαντ παραμένουν εχθροί στο μέτωπο του πολέμου, αλλά στα κοιτάσματα αερίου της Συρίας η ανάγκη για ηλεκτροδότηση τους ανάγκασε σε ένα φαουστικό παζάρι.

Το φυσικό αέριο τροφοδοτεί το 90% του δικτύου ενέργειας της Συρίας, από το οποίο εξαρτώνται το ISIS και το καθεστώς Άσαντ. Το ISIS ελέγχει τουλάχιστον οκτώ εργοστάσια παραγωγής ενέργειας στη Συρία, συμπεριλαμβανομένων τριών υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων και του μεγαλύτερου εργοστασίου φυσικού αερίου της χώρας. Το καθεστώς έχει εταιρείες που ξέρουν πώς να τα διαχειρίζονται.

Σύροι ακτιβιστές και δυτικοί αξιωματούχοι κατηγορούν εδώ και καιρό το καθεστώς ότι έχει κάνει μυστικές συμφωνίες με το ISIS, το οποίο ελέγχει σχεδόν όλη την πλούσια σε πετρέλαιο ανατολική περιοχή της Συρίας. Αλλά η έρευνα των F.T. δείχνει ότι η συνεργασία είναι πιο στενή στο φυσικό αέριο, που τροφοδοτεί τη χώρα με ηλεκτρικό ρεύμα. Συνεντεύξεις με πάνω από δέκα Σύρους εργαζομένους στον τομέα της ενέργειας αποκαλύπτουν συμφωνίες που έχουν να κάνουν λιγότερο με τα χρήματα και περισσότερο με τις υπηρεσίες.

Η επιχειρηματική συνεργασία δεν μεταφράζεται και σε ανακωχή. Οι επιθέσεις στις υποδομές και στους εργαζομένους της κάθε πλευράς συνεχίζονται αδιάκοπα. Το καθεστώς του Άσαντ αναφέρεται στις συγκρούσεις αυτές ως απόδειξη ότι δεν υπάρχει καμία συνεργασία. Σε γραπτή ανακοίνωση, το υπουργείο Πετρελαίου και Φυσικών Πόρων της Συρίας ανέφερε: «Δεν υπάρχει συνεργασία με τρομοκρατικές οργανώσεις στο ζήτημα αυτό». Αλλά αναγνώρισε ότι κάποιοι από τους υπαλλήλους του εργάζονται για το ISΙS, «για να διατηρηθεί η ασφάλεια και η προστασία των εγκαταστάσεων αυτών». 

Αλλά άλλοι περιγράφουν τη μάχη ως μέρος ενός αγώνα για καλύτερους όρους, όπου κανείς δεν θέλει να καταστρέψει τον άλλο. «Σκεφτείτε το ως έναν τακτικό ελιγμό», ανέφερε ο ιδιοκτήτης μιας συριακής εταιρείας ενέργειας στους F.T. «Είναι μια μαφιόζικη διαπραγμάτευση όπως στο Σικάγο το 1920. Σκοτώνεις και πολεμάς για να επηρεάσεις τη συμφωνία, αλλά η συμφωνία πάντα υπάρχει».

Θανάσιμο παιχνίδι

Τα πιόνια σε αυτό το θανάσιμο παιχνίδι είναι οι εργαζόμενοι των κρατικών εταιρειών ενέργειας και οι ιδιωτικοί όμιλοι με τους οποίους έχουν συμβόλαια. Αντί να ανησυχεί για τις βαλβίδες και τους αγωγούς, ο Αχμέντ πέρασε τον περισσότερο καιρό στο εργοστάσιο Tuweinan παίζοντας ένα ριψοκίνδυνο παιχνίδι με τους επιβλέποντές του. Χτυπούν τους εργαζόμενους καθημερινά, ενώ σκότωσαν έναν μπροστά στα μάτια των συναδέλφων του. Το χειρότερο είναι πως γνωρίζεις πως μόλις είσαι εκεί, δεν ανήκεις σε κανέναν», λέει. «Είσαι αναξιόπιστος τόσο για το καθεστώς του Άσαντ όσο και για το ISIS». 

Όπως και ο Αχμέντ, οι περισσότεροι εργαζόμενοι που στάλθηκαν σε περιοχές του ISIS είναι από τη σουνιτική πλειοψηφία της Συρίας, η οποία ξεκίνησε την εξέγερση που οδήγησε στον βίαιο εμφύλιο πόλεμο κατά της οικογένειας του Άσαντ και των ελίτ από τη μειονότητα των Αλαουιτών που είχαν τις ανώτερες θέσεις. Πολλά μέλη των μειονοτήτων της Συρίας στήριξαν τον κ. Άσαντ, ειδικά από τότε που το ISIS πήρε τα ηνία της εξέγερσης και χαρακτήρισε προδότες όλους τους Σουνίτες.

Ο Μαργουάν, ένας άλλος Σουνίτης μηχανικός που έχει εργαστεί για τη Συριακή Εταιρεία Αερίου πριν εγκαταλείψει τη χώρα αυτό το καλοκαίρι, λέει πως μόνο μειονότητες και Σουνίτες με καλές πολιτικές διασυνδέσεις μπορούν να εξασφαλίσουν δουλείες σε περιοχές ελεγχόμενες από την κυβέρνηση. Οι λιγότερο τυχεροί υπάλληλοι δεν βρίσκουν μεγάλη ανταπόκριση από την κρατική εταιρεία, αν προσπαθήσουν να αποφύγουν μια θέση σε ένα εργοστάσιο που ελέγχεται από το ISIS. «Αν προσπαθήσεις να διαμαρτυρηθείς, σου λένε “Ξέχασε το. Άκουσέ με, είναι καλύτερα στις περιοχές του ISIS, οι άνθρωποι είναι πιο χαρούμενοι εκεί», λέει ο 25χρονος Μαργούαν στους F.T.

Oι εργαζόμενοι υποστηρίζουν ότι στις συμφωνίες ανάμεσα στο ISIS και στο καθεστώς, το συριακό κράτος και οι ιδιωτικές εταιρείες πληρώνουν και τρέφουν τους υπαλλήλους τους και προμηθεύουν με εξοπλισμό τις εγκαταστάσεις. Οι δύο πλευρές μοιράζονται την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το «ξηρό αέριο», ενώ το ISIS παίρνει τα καύσιμα που παράγονται από το υγρό αέριο. Για παράδειγμα, εργαζόμενοι σε ένα εργοστάσιο αναφέρουν ότι όταν οι εγκαταστάσεις λειτουργούν -υπάρχουν συχνά διακοπές λόγω της αστάθειας στην περιοχή-, το καθεστώς του Άσαντ παίρνει περίπου 50 mw κάθε ημέρα. Το ISIS παίρνει 70 mw.

Στα περισσότερα εργοστάσια οι δύο πλευρές συνεργάζονται, το ISIS δίνει το ρευστό πετρέλαιο ή το υγρό αέριο στα μέλη του, ή τα πουλάει στους ντόπιους.

Στο εργοστάσιο που δούλευε ο Αχμέντ, μερίδιο έχει και η συριακή εταιρεία Hesco, ο ιδιοκτήτης της οποίας, Ζορζ Χασουανί, είναι στη λίστα των κυρώσεων της Ε.Ε. με την υποψία ότι συναλλάσσεται με το καθεστώς και το ISIS. Διάφοροι εργαζόμενοι ανέφεραν ότι η Hesco στέλνει στο ISIS περίπου 50.000 δολάρια κάθε μήνα για προστασία του εξοπλισμού, που αξίζει αρκετά εκατομμύρια δολάρια.

Ο Μισέλ Χασουανί, ο γιος του ιδιοκτήτη και manager στη Hesco, το αρνείται αυτό. Ο ίδιος τόνισε πως οι ισχυρισμοί ότι η εταιρεία πληρώνει το ISIS ή ότι επικοινωνεί μαζί του «δεν είναι αλήθεια και είναι ανακριβείς». Αλλά παραδέχτηκε ότι το ISIS διαχειρίζεται κατά το ήμισυ το εργοστάσιο.

Oι «εμίρηδες» του ISIS

Το ISIS τοποθετεί «εμίρηδες» που επιβλέπουν τις εργασίες και διαπραγματεύονται με το καθεστώς μέσω μεσαζόντων. Υπάρχει ένας εμίρης για το εργοστάσιο, ένας θρησκευτικός εμίρης και ένας για τη Χίσμπα, την αστυνομία ηθικής της οργάνωσης. Οι εργαζόμενοι λένε ότι ο εμίρης της Χίσμπα στο εργοστάσιο Tuweinan έκανε περιπολίες για να επιβάλει αυστηρές ισλαμικές πρακτικές. Όποιος παραβίαζε τους κανονισμούς, τιμωρούνταν με 75 βουρδουλιές.

Ο εμίρης επέτρεπε επίσης σε ενόπλους να απειλούν εργαζομένους. Στο στόχαστρό τους είχαν μπει κατά κύριο λόγο οι είκοσι περίπου Χριστιανοί του εργοστασίου, παρά το γεγονός ότι όπως λένε οι εργαζόμενοι, η Hesco είχε ήδη πληρώσει το ISIS ένα φόρο γι' αυτούς σε χρυσό. «Ενας τύπος σημάδεψε έναν μηχανικό με το μαχαίρι του λέγοντας “θα σας σφάξουμε σαν πρόβατα”», είπε ένας υπάλληλος της Hesco σε συνέντευξη που έδωσε μέσω WhatsApp. «Δεν τον είδα ποτέ ξανά, ούτε κάποιον άλλο χριστιανό εργαζόμενο».

Ο διευθυντής του εργοστασίου Τάχα Αλ Αλί ήταν ο μεσάζοντας της Συριακής Εταιρείας Αερίου με το ISIS. Ενας ευσεβής άνθρωπος, αγαπητός από τους συναδέλφους του, αλλά οι εργαζόμενοι λένε ότι το ISIS τον υποπτευόταν ως συνεργάτη του καθεστώτος Άσαντ. Όταν ο εμίρης ανακάλυψε ότι αέριο μεταφερόταν σε άλλο εργοστάσιο που βρισκόταν τότε στα χέρια του καθεστώτος αλλά τώρα είναι υπό τον έλεγχο του ISIS, κατηγόρησε τον κ. Αλί ότι κλέβει για την κυβέρνηση του Άσαντ. Αμέσως τον άρπαξαν φρουροί και τον έβγαλαν με  βία έξω. Επέστρεψε τρεις μήνες αργότερα, την ημέρα που οι εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να δουν την εκτέλεσή του.

«Κατηγορήθηκε ότι κοροϊδεύει το Ισλάμ και ότι είναι πιστός στο καθεστώς», ανέφερε ένας συνάδελφός του που δεν θέλησε να αποκαλύψει το όνομά του. «Οι ένοπλοι τον πυροβόλησαν στο κεφάλι, μια σφαίρα ο καθένας. Στη συνέχεια ήρθε ο εμίρης και τον πυροβόλησε στο στομάχι. Ήταν τρομακτικό».

Οι εργαζόμενοι υποστηρίζουν πως το εργοστάσιο συνέχισε να λειτουργεί παρά τα περιστατικά βίας. Αλλά σιγά σιγά ο αριθμός των εργατών έπεσε από τους 1.500 στους 300, καθώς πολλοί εγκατέλειψαν την περιοχή.

Πολλοί υποστηρικτές του καθεστώτος επιμένουν ότι οι διευθετήσεις αυτές είναι απαραίτητες για να διατηρηθούν οι υποδομές και ότι ορισμένες συμφωνίες αποτελούν επέκταση προηγούμενων συμφωνιών με ομάδες ανταρτών που ήλεγχαν την περιοχή πριν τις καταλάβει το προηγούμενο καλοκαίρι το ISIS. «Δεν υπάρχει καμία συνωμοσία, αλλά όπως λένε και οι άνθρωποι του καθεστώτος, είναι μια εξ ανάγκης συνεργασία».

Ενα άλλο στέλεχος πετρελαϊκής εταιρείας που εργάζεται για το συριακό καθεστώς λέει ότι η σύναψη αυτών των συμφωνιών έχει γίνει κεντρικό μέλημα για το υπουργείο Πετρελαίου. «Πριν ήταν οι ομάδες των ανταρτών. Τώρα είναι οι εκπρόσωποι του ISIS», είπε στους F.T. στη Βηρυτό. 

Δεν είναι οι συνθήκες σε όλα τα εργοστάσια ίδιες. Οι εργαζόμενοι λένε ότι η αντιμετώπιση είναι πολύ καλύτερη στο εργοστάσιο Conoco στην Ντέιρ αλ-Ζορ. Το μεγαλύτερο εργοστάσιο φυσικού αερίου στη Συρία πήρε το όνομα της αμερικανικής εταιρείας που το κατασκεύασε. Οι εργαζόμενοι λένε ότι ο «εμίρης» του είναι ένας Σαουδάραβας με χρόνια εμπειρίας, ο οποίος πραγματοποιεί εκπαιδευτικά σεμινάρια και δίνει στους υπαλλήλους ένα βαρέλι με συμπυκνωμένο αέριο κάθε μήνα, εκτός από τον μισθό που τους δίνει το κράτος. Ένα βαρέλι μπορεί να πουληθεί για 100 δολάρια, συχνά πάνω από τους μισθούς.

Πολλοί εργαζόμενοι λένε επίσης ότι ακόμα και η εύρεση εργασίας σε μια εγκατάσταση που ελέγχεται από το καθεστώς δεν προσφέρει εγγυημένη ασφάλεια, γιατί είναι στο στόχαστρο των τζιχαντιστών. Ο Μαργουάν εργαζόταν στο εργοστάσιο Ebla σε περιοχή υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης κοντά στη Χομς, εκεί όπου το ISIS ανατίναξε αγωγούς και επιτέθηκε με παγιδευμένο αυτοκίνητο σκοτώνοντας τον διευθυντή του τον Απρίλιο.

«Κάθε ημέρα, κάναμε σχέδια εκκένωσης» είπε. «Είμαι Σουνίτης, αν έφευγα αμέσως, οι Αλαουΐτες θα με κατηγορούσαν για συνωμοσία. Αν περίμενα πολύ, το ISIS θα με έπιανε».

Το κοίτασμα φυσικού αερίου Shaer, που παράγει περίπου τη μισή ηλεκτρική ενέργεια της Συρίας, πέρασε δύο φορές στα χέρια του ISIS το 2014, προτού το καθεστώς το ανακαταλάβει. Όλοι όσοι δούλευαν εκεί εξαφανίστηκαν και θεωρήθηκαν νεκροί, σύμφωνα με τον Μαργουάν και άλλους εργαζομένους.

Όταν το ISIS κατέλαβε αυτό το καλοκαίρι την κοντινή πόλη της Παλμύρας, πολλοί από τους φίλους του Mαργουάν που εργάζονταν στην πετρελαϊκή εταιρεία Hayyan ήθελαν να φύγουν. «Ο στρατός δεν τους άφησε. Είπαν ότι θα πυροβολούσαν όποιον προσπαθούσε να τρέξει».

Στο Tuweinan ο Αχμέντ δεν άντεξε περιστατικά όπως η δολοφονία του κ. Αλί. «Ήταν ένα από τα λίγα άτομα που έχω γνωρίσει στη ζωή μου που θα έλεγα ότι είναι ένας πραγματικά υπέροχος άνθρωπος» είπε.
Λίγους μήνες αργότερα, αυτός και κάποιοι άλλοι εργαζόμενοι στο Tuweinan πέρασαν τα σύνορα με την Τουρκία, διέσχισαν τη Μεσόγειο και κατέληξαν με τα πόδια στη Γερμανία. Όλοι λένε ότι τώρα θεωρούνται φυγάδες γιατί εγκατέλειψαν κρατικά πόστα.

Οι αξιωματούχοι στο εργοστάσιο δεν κατάφεραν να βρουν κάποιον πρόθυμο να αντικαταστήσει τον κ. Αλί. Αλλά η συμφωνία συνεχίζει να ισχύει.

*Aυτό είναι το δεύτερο άρθρο του αφιερώματος Ιnside ISIS Inc των F.T. Το πρώτο άρθρο σχετικά με τον ρόλο του πετρελαίου στη χρηματοδότηση των τζιχαντιστών μπορείτε να το διαβάσετε εδώ. 

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation