Η Τουρκία μεγαλύτερο θύμα της φιλοδοξίας του Ερντογάν

Η Τουρκία βρίσκεται υπό την ομηρία της φιλοδοξίας ενός ανθρώπου: Του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αφού οι ψηφοφόροι τον Ιούνιο στέρησαν από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) την πλειοψηφία του, αρνούμενοι στο νεοϊσλαμιστικό κόμμα έναν τέταρτο θρίαμβο, σχεδόν έπιασε όμηρο τη χώρα οδηγώντας τη σε νέες εθνικές εκλογές.

Το αποτέλεσμα του Ιουνίου δεν έφερε αυτοδυναμία. Αλλά το μήνυμά του ήταν ότι μία σαφής πλειοψηφία των Τούρκων δε θέλει έναν άνθρωπο στην εξουσία. Από τη στιγμή που «ανέβηκε» σε ένα αξίωμα που ήταν κυρίως εθιμοτυπικό το περασμένο έτος, ο πρόεδρος Ερντογάν έχει ήδη αρπάξει εξουσία από το κοινοβούλιο, το υπουργικό συμβούλιο και θεσμούς όπως το δικαστικό σώμα. Ο διακηρυγμένος στόχος του ήταν να κερδίσει μία «υπερπλειοψηφία» για το AKP, προκειμένου να αναπλάσει το σύνταγμα γύρω από το υπερφίαλο γούστο του για ανεξέλεγκτη εξουσία.

Δεν έχει σημασία το γεγονός ότι η χώρα, την οποία έχει κάνει τα πάντα για να πολώσει, είναι αντικείμενο επίθεσης σε όλα τα μέτωπα: Απειλείται στα νότια σύνορά της από το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο τον περασμένο μήνα ξεκίνησε επιθέσεις μέσα στην Τουρκία. Αντιμετωπίζει την επανέναρξη των συρράξεων στα νοτιοανατολικά, κατά κύριο λόγο κουρδική περιοχή. Και πλήττεται από μία στάσιμη οικονομία και ένα νόμισμα που πέφτει όντας ευάλωτο σε βραχυπρόθεσμες ροές κεφαλαίου εν μέσω βαθιάς αβεβαιότητας στις αναδυόμενες αγορές.

Κυβερνώντας σαν ιδιότροπος σουλτάνος από το καινούριο κιτς νεοοθωμανικό παλάτι του –τέσσερις φορές το μέγεθος των Βερσαλλιών- φαίνεται να ενσαρκώνει το πνεύμα της παρατήρησης που έχει αποδοθεί στο Λουδοβίκο XV: «Μετά από μένα, το χάος».

Πολλοί Τούρκοι παρατηρητές αυτού του άστατου ηγέτη, περιλαμβανομένων και μερικών μέσα από το AKP, πιστεύουν ότι αποφάσισε να ξανακάνει εκλογές σχεδόν μόλις βγήκαν τα αποτελέσματα του Ιουνίου. Πατερναλιστής σε βαθμό ελαττώματος, φαίνεται να πιστεύει ότι οι Τούρκοι έδωσαν τη λάθος απάντηση και πρέπει να ξαναγράψουν το τεστ. Ότι σύντομα θα δουν πως τα βάσανα της Τουρκίας ξεκινούν από την αποτυχία τους να παραμείνουν στο πλευρό μίας κυβέρνησης ενός κόμματος, κάτω από έναν ισχυρό πρόεδρο.

Ο κ. Ερντογάν είπε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι η εξουσία έχει ήδη μετακινηθεί από το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τουρκίας, στην προεδρία της. «Υπάρχει ένας πρόεδρος με de facto εξουσία στη χώρα, όχι συμβολική».

Ο πρόεδρος ενεργεί στο πλαίσιο της συνταγματικής αποστολής του να καλέσει σε νέες εκλογές, αφού το AKP δεν κατάφερε να συμφωνήσει στους όρους του συνασπισμού με το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα, ή το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP). Αλλά αυτές οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν ποτέ ελπίδα. Ενώ οι διαπραγματευτές από τη μεριά του CHP μιλούσαν για καταμερισμό της εξουσίας, μεταρρυθμίσεις και κράτος δικαίου, για το AKP ήταν πάντα ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος που απέκλειε τον καταμερισμό της εξουσίας.

Για τον κ. Ερντογάν, επιπλέον, το ζήτημα είναι υπαρξιακό. Μετά την εξέγερση των πολιτών στο Gezi Park, το 2013, κατά της ακόμα πιο παρεμβατικής εξουσίας του, δρα σαν να αντιμετωπίζει μία ευρεία συνωμοσία που προσπαθεί να τον ανατρέψει. Πράγματι, πρώην ισλαμιστές σύμμαχοι ενσωματώθηκαν στην αστυνομία, οι δικαστικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες ασφαλείας τον κυνηγούν. Αλλά αυτό που φοβάται πραγματικά είναι ότι θα του αποδοθούν ευθύνες. Γι' αυτό ο κ. Ερντογάν προσπάθησε να κατεδαφίσει το κράτος δικαίου, προσλαμβάνοντας ή παραμερίζοντας αστυνομικούς και δικαστές, και να φιμώσει τις διαφωνίες, με εκατοντάδες δημοσιογράφους να απολύονται από τις διαμαρτυρίες του Gezi και μετά και δεκάδες ανθρώπους να διώκονται επειδή υποτίθεται πως τον συκοφάντησαν, κυρίως στα κοινωνικά δίκτυα.

Στα σύνορα με τη Συρία, στα οποία μέχρι πρόσφατα η Άγκυρα άφηνε μία δίοδο για εθελοντές και όπλα, ο στόχος είναι πλέον να ανατραπεί το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ και να σταματήσουν τα εδαφικά κέρδη των Κούρδων της Συρίας στη βόρεια περιοχή της χώρας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έχουν απογοητευτεί από την απροθυμία του κ. Ερντογάν να αγωνιστεί κατά του ΙΚ – ιδιαίτερα εκεί που οι τζιχαντιστές κερδίζουν τους Κούρδους.

Αυτό υποτίθεται πως άλλαξε αφού το ΙΚ βομβάρδισε ένα κουρδικό πολιτιστικό κέντρο στο Suruc τον περασμένο μήνα και σκότωσε 33 ανθρώπους. Τότε η Τουρκία προχώρησε σε μία εναέρια επίθεση κατά του ΙΚ στη βόρεια Συρία – και σε δεκάδες επιθέσεις κατά του PKK στο βόρειο Ιράκ, του οποίου οι πολιτοφυλακές των Κούρδων της Συρίας είναι σύμμαχοι.

Υπάρχει ο φόβος ότι μία νέα κουρδική οντότητα στη Συρία, πλάι στην αυτόνομη Τοπική Κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο βόρειο Ιράκ, θα τροφοδοτήσει την οχλοβοή για κουρδική αυτονομία στην νοτιοανατολική Τουρκία. Αλλά η επίθεση στο PKK και η κατάσταση πολιορκίας στα νοτιοανατολικά έχει να κάνει κυρίως με τις εκλογές – ένα στοίχημα για ψήφους εθνικιστών.

Περισσότερο απ' όλα, αν το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) μπορεί να πιεστεί πάλι κάτω από το 10% -μίνιμουμ ποσοστό για την είσοδο στη βουλή- σχεδόν και οι 80 έδρες του θα επιστρέψουν στο AKP. Εξ ου η εξύβριση του HDP –νέμεση του κ. Ερντογάν τον Ιούλιο- ως αυτονομιστές «λύκους που έχουν ντυθεί πρόβατα».

Ενώ καμία δημοσκόπηση δεν υπονοεί ότι οι τακτικές του προέδρου έχουν αποτέλεσμα, το ανοσοποιητικό σύστημα της Τουρκίας επιδεινώνεται ανησυχητικά, καθώς το AKP σαρώνει κάθε ίχνος πολιτικής ευγένειας. Περιστοιχισμένη από τους βαρβάρους του ΙΚ στις πύλες -και τώρα και από μέσα-, από την αναζωπύρωση της κουρδικής αναταραχής και από την οικονομική αναιμία, πρωταρχικό πρόβλημα της Τουρκίας αποτελεί ο κ. Ερντογάν. Με την τελευταία του ζαριά, οι Τούρκοι μπορεί σύντομα να μάθουν πόσο μεγάλο πρόβλημα είναι αυτό.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation