Πόσο σταθερή είναι στ' αλήθεια η ευρωζώνη;

Φέτος τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Οι επενδυτές σε όλο τον κόσμο έχουν μάθει από το 2011-2012 ότι υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που ενώνουν τη ζώνη του ευρώ κι ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα υπερασπιστεί την ακεραιότητα της νομισματικής ένωσης. Ενώ λοιπόν οι πολιτικοί τρέχουν πανικόβλητοι για να εξασφαλίσουν ότι μια Ελλάδα με επικεφαλής ριζοσπάστες της αριστεράς τελικά θα παραμείνει στη νομισματική ένωση, το ευρώ έχει παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερό. «Το σύστημα είναι σε θέση να απορροφήσει τον ιό», μου είπε αυτή την εβδομάδα ένας πρώην ιθύνων στη χάραξη πολιτικής της ζώνης του ευρώ.

Συνεπώς ποια είναι τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την τελευταία κρίση - και, το κυριότερο, μπορούν να δικαιολογήσουν την ήρεμη απάντηση των χρηματοπιστωτικών αγορών;

Ένα πρώτο μάθημα είναι, πράγματι, ότι οι δυνάμεις που κρατούν την ευρωζώνη ενωμένη παραμένουν ισχυρές. Από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, το εγχείρημα του ευρώ ήταν πάντοτε εγχείρημα πολιτικής φύσεως. Ο Χέλμουτ Κολ, τότε καγκελάριος, προσπάθησε να «κλειδώσει» τη Γερμανία μέσα σε μια ενοποιημένη Ευρώπη. Ο δε Φρανσουά Μιτεράν της Γαλλίας ήθελε να περιορίσει την οικονομική δύναμη της πρόσφατα ενοποιημένης Γερμανίας. Στην έκτακτη ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής του περασμένου Σαββατοκύριακου, η Άγκελα Μέρκελ παρέμεινε πιστή σε αυτήν την κληρονομιά. Παρέκαμψε τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, υπουργό Οικονομικών της, ο οποίος σκεφτόταν ένα «Grexit» ή αλλιώς την εκδίωξη της Ελλάδας από την ΟΝΕ. Οι επενδυτές που είχαν ποντάρει στο Grexit έκαναν λάθος. Δεν το έκαναν πολλοί, κι έτσι οι κινήσεις ανακούφισης αυτή την εβδομάδα στα ομόλογα της ζώνης του ευρώ και τις μετοχές υπήρξε μέτριοπαθής.

Μια όμως ανησυχία είναι πως οι δυνάμεις που ενώνουν την ζώνη του ευρώ, δεν είναι τόσο ισχυρές όσο υποθέτουν αγορές. Η κ. Μέρκελ ήρθε επικίνδυνα κοντά στο να δώσει τη συγκατάθεσή της σε ένα Grexit. Ο Γιάνης Βαρουφάκης, ο οποίος παραιτήθηκε από υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, δήλωσε στο New Statesman ότι η κυβέρνηση της Αθήνας που εξελέγη τον Ιανουάριο είχε εξετάσει το ενδεχόμενο αυτό από την πρώτη μέρα. Ένα ταμπού έχει σπάσει.

Ένα δεύτερο μάθημα είναι ότι πράγματι η γερμανική νοοτροπία έχει επικρατήσει, ανεξάρτητα από τις ελπίδες της Γαλλίας στη δεκαετία του 1990 ή σήμερα. Ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ μπορεί να αρέσκεται σε μια συνεργατική ευρωζώνη, στην οποία οι ισχυροί θα βοηθούσαν τους αδύναμους, αλλά η ευρωζώνη παραμένει δέσμια από κανόνες που ευνοούν τη δημοσιονομική σύνεση, ή τη λιτότητα. «Η Ελλάδα αντιμετωπίστηκε ως πιόνι στη σκακιέρα», λέει ο Alberto Gallo, επικεφαλής της μακροοικονομικής πιστωτικής έρευνας της RBS.

Ένα τρίτο δίδαγμα είναι ότι η ΕΚΤ, η οποία συνεδριάζει την Πέμπτη, είναι εξαιρετικά ισχυρή. Περισσότερο από την Ελλάδα, το μεγαλύτερο γεγονός της ευρωπαϊκής αγοράς του 2015 ήταν η «ποσοτική χαλάρωση» και η αποφασιστικότητα του Mario Draghi, του προέδρου της, να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη και τον πληθωρισμό μέσω της αποδυνάμωσης του ευρώ. Η προσδοκία του QE οδήγησε στην πτώση του ευρώ κατά ένα τέταρτο μέσα σε δέκα μήνες έως τον Μάρτιο. Με τον καιρό, η Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας εγκατέλειψε την προσπάθεια να περιορίσει την άνοδο του φράγκου.

Τον Ιούνιο του 2012 υπήρξε μια αλλαγή καθεστώτος. Ο κ. Draghi υποσχέθηκε να κάνει «ό,τι χρειάζεται» για να αποφευχθεί η διάλυση της ζώνης του ευρώ. Ο κίνδυνος μετάδοσης από ένα Grexit έχει περιοριστεί φέτος σε μεγάλο βαθμό επειδή οι αγορές υποθέτουν ότι η ΕΚΤ θα εντείνει τις αγορές ομολόγων, αν αυτό χρειαστεί.

Αλλά η ΕΚΤ λειτουργεί εντός των κανόνων της ευρωζώνης. Σχεδόν στραγγάλισε την Ελλάδα, κλείνοντας τις τράπεζες και διακινδυνεύοντας ένα Grexit, στην περίπτωση που η Αθήνα δεν συμφωνούσε με τους διεθνείς πιστωτές της. Σε όλη την διάρκεια της ως τώρα οικονομικής ιστορίας, οι κεντρικές τράπεζες προσέτρεξαν υπέρ της διάσωσης των κυβερνήσεων που πλήττονταν από κρίσεις. Η άρνηση της ΕΚΤ να ενεργήσει ως δανειστής έσχατης ανάγκης στην Ελλάδα είναι μια προειδοποίηση για τα άλλα κράτη μέλη, όταν αυτά βρεθούν σε μπελάδες.

Θα αναδυθεί ισχυρότερο το ευρώ από τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων; Ενδεχομένως, αν πιστεύετε ότι η γερμανική πολιτική της τάξης, δηλ. αυτή που βασίζεται σε κανόνες, παράγει μακροπρόθεσμα καλύτερη ανάπτυξη. Αλλά ακόμη και αν μια συμφωνία διάσωσης έχει επιτευχθεί τωρα πια για την Ελλάδα, η δύσκολη οικονομική κατάσταση στη χώρα θα τραβήξει εις μάκρος: οι ανησυχίες για Grexit δεν θα υποχωρήσουν. Τα σημάδια που αφήνει η κρίση σε όλη την Ευρώπη θα απαιτούν για καιρό από την ΕΚΤ να διατηρήσει μια εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική.

Πέρα από αυτό, μετά από την κρίση της Ελλάδας, η ζώνη του ευρώ δείχνει να είναι μια αναμφισβήτητα ακόμη πιο εύθραυστη κατασκευή απ' ό,τι πριν. Οι οικονομικές ιστορίες ανάκαμψης στην «περιφέρεια» της ευρωζώνης - στην Ισπανία και την Ιρλανδία, για παράδειγμα – δείχνουν ότι τα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων μπορούν να λειτουργήσουν, και θα μπορούσαν να έχουν ενθαρρύνει την εμβάθυνση της ενότητας στη ζώνη του ευρώ. Ο θυμός που προκλήθηκε από την Αθήνα, θα καταστήσει κάτι τέτοιο πιο δύσκολο.

Αυτές οι διαρθρωτικές αδυναμίες θα μπορούσαν γρήγορα να επανεμφανιστούν όταν η ζώνη του ευρώ αντιμετωπίσει και πάλι σοβαρές δυσχέρειες - ή όταν έρθει πράγματι η ώρα να πάρουμε τα βουνά.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation