H Eυρώπη θα πληρώσει το τίμημα για την Ελλάδα

Το επείγον τείνει να επισκιάζει αυτό που είναι σημαντικό στις πολιτικές που χαράσσουν οι σύγχρονες κυβερνήσεις.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση το επείγον είναι η αγωνία για το αν θα μείνει η Ελλάδα στο ευρώ. Το σημαντικό είναι το αβέβαιο μέλλον του ενιαίου νομίσματος και η απειλή της καταστροφής του μεταπολεμικού σχεδίου της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ έχει κουβαλήσει ως τώρα την Ευρώπη στις πλάτες της. Παρά τις προσπάθειές του να σώσει την Ελλάδα από τον ίδιο της τον εαυτό, ο Φρανσουά Ολάντ είναι δέσμιος της αδύναμης οικονομίας της χώρας. Ο Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος σχεδιάζει ένα δημοψήφισμα για τη συμμετοχή της Βρετανίας στην Ε.Ε., είναι απλός παρατηρητής. Αρκείται στο να προειδοποιεί τους Βρετανούς τουρίστες να παίρνουν μαζί τους πολλά ευρώ όταν ταξιδεύουν σε ελληνικά νησιά.

Χωρίς μια συνεκτική Ευρώπη, η Γερμανία είναι χαμένη. Ο πρώην καγκελάριος Χέλμουτ Κολ το κατάλαβε αυτό όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Το ευρώ ήταν μια γαλλογερμανική συμφωνία που θα έκανε την ενωμένη Γερμανία ασφαλή για την Ευρώπη. Αλλά ο Χ. Κολ έβλεπε μια ευρωπαϊκή Γερμανία και όχι μια γερμανική Ευρώπη.

Καθώς η Α. Μέρκελ πηγαινοέρχεται μεταξύ Βερολίνου και Βρυξελλών, γίνεται όλο και πιο καθαρό πόσο οριακή είναι η κατάσταση. Όταν ξέσπασε η κρίση το τρικ της Α. Μέρκελ ήταν να πείσει τους ψηφοφόρους στη χώρα της ότι αξίζει να δοθούν χρήματα για να σωθεί το ευρώ, ενώ πίεσε τις αδύναμες χώρες της ευρωζώνης να ακολουθήσουν προγράμματα λιτότητας και μεταρρυθμίσεων. Η αλληλεγγύη ανταλλάχθηκε με υπευθυνότητα. Οι κυβερνήσεις της Ιρλανδίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας μπορούν να ισχυριστούν ότι πέτυχε. Με την Ελλάδα, η Α. Μέρκελ δεν τα κατάφερε.

Ποιος φταίει; Είναι πολλοί οι υπεύθυνοι. Όπως έχει υποστηρίξει ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, ο ηγέτης των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών, η Ελλάδα δεν θα έπρεπε ποτέ να είχε μπει στο ευρώ. Εκ των υστέρων, φαίνεται πως ήταν λάθος να αποκλειστεί το 2012 οποιαδήποτε δυνατότητα κρατικής χρεοκοπίας εντός της ευρωζώνης, αν και είναι πιο εύκολο να το υποστηρίξει κανείς τώρα από ό,τι ήταν εκείνη την ταραγμένη περίοδο. Διαδοχικά προγράμματα διάσωσης άφησαν την Ελλάδα με υπερβολικό χρέος. Οι πολιτικοί στην Αθήνα έκαναν υποσχέσεις που δεν είχαν πρόθεση να κρατήσουν.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα ήταν η χειρότερη όλων, βασιζόμενη σε καταστροφικά φληναφήματα μαρξιστικής ιδεολογίας, ένα σταθερό αφήγημα θυματοποίησης και μια ανεπανάληπτη ανικανότητα. Θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί μια συμφωνία με τους πιστωτές. Ένας πιο ώριμος ηγέτης θα μπορούσε να είχε επιδιώξει μια ελάφρυνση χρέους με αντάλλαγμα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς και του πελατειακού κράτους που στρεβλώνουν την ελληνική δημοκρατία. Αντίθετα, η συγκρατημένη βελτίωση του οικονομικού outlook αντικαταστάθηκε από την απειλή της χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης.

Η υπόλοιπη Ευρώπη δεν θα έπρεπε να νιώθει ικανοποίηση για τη δύσκολη θέση του Έλληνα πρωθυπουργού. Με την Ελλάδα στα πρόθυρα της εξόδου από το ευρώ, οι πολιτικοί των άλλων κρατών υπογραμμίζουν την ηρεμία που επικρατεί στις αγορές. Αποτελεί αυτό απόδειξη ότι τα τείχη προστασίας της ευρωζώνης θα αντέξουν; Προσωπικά δεν θα ήμουν τόσο αισιόδοξος. Τα σοκ είναι πολύ συχνά... σοκαριστικά, ακόμα και όταν έχουν προβλεφθεί.

Σε κάθε περίπτωση, ο μεγάλος κίνδυνος είναι η πολιτική μετάσταση. Οι πολιτικοί έσωσαν το ευρώ όταν όλοι οι οικονομολόγοι προέβλεπαν την καταστροφή του. Οι επαγγελματίες καταστροφολόγοι υποτίμησαν τη βούληση της Γερμανίας και την αποφασιστικότητα των χρεωμένων κρατών, όπως η Ελλάδα, να μείνουν στο ευρώ. Τώρα είναι οι πολιτικοί εκείνοι που μπορεί να οδηγήσουν στην καταστροφή του ευρωπαϊκού οράματος.

Το συναίσθημα που βρίσκεται πίσω από τη σημερινή δυσαρέσκεια στην Ευρώπη είναι η αίσθηση αδυναμίας. Η αίσθηση πως έχουν στερηθεί οποιαδήποτε δυνατότητα να ακουστούν εξηγεί την απόφαση των Ελλήνων ψηφοφόρων στο δημοψήφισμα της περασμένης εβδομάδας. Η ψήφος στο «όχι» ήταν αντίθετη με την επιθυμία των περισσότερων Ελλήνων να κρατήσουν το ευρώ, αλλά ως μια πράξη απελπισίας και ανυπακοής, εξέφρασε την απογοήτευση των πολιτών σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Αυτό είναι ένα κλίμα που θα έπρεπε να φοβούνται οι πολιτικοί ηγέτες. Έχει ξεθάψει τον παλιό εθνικισμό και είναι ο καλύτερος σύμμαχος των ακραίων κομμάτων που απειλούν την κεντρώα δημοκρατική συναίνεση της μεταπολεμικής Ευρώπης. Το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν, το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Μπέμπε Γκρίλο, το Ποντέμος στην Ισπανία και το Πεγκίντα στην Γερμανία, πουλάνε έναν εθνικισμό που θρέφει το αίσθημα των πολιτών ότι έχουν μετατραπεί σε απλούς παρατηρητές σε έναν κόσμο που διοικείται προς όφελος των ελίτ.

Η Ευρώπη δέχεται επίθεση από όλες τις πλευρές. Από τον ρεβανσισμό του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στα ανατολικά, από την άνοδο του βίαιου ισλαμικού εξτρεμισμού στη Μέση Ανατολή και από την ανεξέλεγκτη μετανάστευση μέσω της Μεσογείου. Προσθέστε στο μείγμα μερικά χρόνια λιτότητας και την αυξανόμενη δυσπιστία απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και δεν είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς την άνοδο του εθνικισμού.

Η Ε.Ε. δεν μπορεί να κατηγορηθεί για τις ανασφάλειες της παγκοσμιοποίησης, για την επιθετικότητα του Πούτιν ή για τους θρησκευτικούς πολέμους στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, η ιδιοφυΐα των λαϊκιστών ήταν ότι κατάφεραν να κατευθύνουν την οργή της κοινής γνώμης κατά των Βρυξελλών και της μισοτελειωμένης νομισματικής ένωσης.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν έχουν προσφέρει ακόμα μια πειστική απάντηση. Φαίνεται σαν να ντρέπονται να παραδεχτούν ότι σε έναν κόσμο όπου η ισχύς φεύγει γρήγορα από τα χέρια της Δύσης θα είναι καλύτερα αν μείνουν ενωμένοι.

Η Ελλάδα έχει την ευθύνη για τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται. Ωστόσο, παραμένει ένα ζωτικό κομμάτι στη γεωστρατηγική σταθερότητα της ηπείρου. Και ό,τι και αν λένε οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι υπουργοί Οικονομικών, μια ευρωζώνη χωρίς την Ελλάδα θα είναι μια πολύ πιο αδύναμη, πιο κοντά σε μια ένωση σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών παρά σε μια νομισματική ένωση. Φυσικά, η στήριξη της Ελλάδας θα έχει κόστος. Αλλά όχι τόσο μεγάλο όσο η αποχώρησή της.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation