Οι πολιτικές επιλογές που θα σφραγίσουν τη μοίρα της Ελλάδας

Ξεχάστε τα ποσοστά χρεών, τους προϋπολογισμούς, τη ρευστότητα και τα υπόλοιπα. Οι διαπραγματεύσεις των τεχνικών κλιμακίων του ΔΝΤ και της Ε.Ε. με την ελληνική κυβερνηση είναι απλώς για τα μάτια του κόσμου. Η ελληνική κρίση πάντα αφορούσε τόσο την πολιτική, όσο και την οικονομία. Τώρα αφορά πλέον μόνο την πολιτική.

Υπάρχουν δύο θεωρίες για την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ της οποίας ηγείται ο Αλέξης Τσίπρας: Η μία τους παρουσιάζει ως άτσαλους ερασιτέχνες που ξόδεψαν τους τελευταίους μήνες σκάβοντας έναν ακόμα βαθύτερο οικονομικό λάκο για την Ελλάδα - την ώρα που κατασπαταλούσαν την καλή θέληση και την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων εταίρων. Η άλλη λέει ότι οι χαζομάρες του Γιάνη Βαρουφάκη, υπουργού Οικονομικών, είναι μία καλοσχεδιασμένη πολιτική φάρσα για να απελευθερώσει την Ελλάδα από τις δαγκάνες των ανελέητων δανειστών της.

Η πρώτη υπόθεση είναι η πιο δημοφιλής. Οι κομπασμοί και οι πιρουέτες, οι συνεντεύξεις σε γκλάμουρ περιοδικά, ο... προπτυχιακού επιπέδου μαρξισμός και η λατρεία της δημοσιότητας, όλα δείχνουν μία κολοσσιαία αποτυχία από μέρους του Γ. Βαρουφάκη να κατανοήσει αφενός τις δοκιμασίες που υφίσταται η Ελλάδα κι αφετέρου τις ευαισθησίες των Ευρωπαίων εταίρων. Και την ίδια στιγμή δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ έχουν χαθεί από τις ελληνικές τράπεζες καθώς οι Έλληνες καταθέτες συσσωρεύουν καταθέσεις στο εξωτερικό.

Παρ' όλα αυτά, η θεωρία συνωμοσίας έχει κι αυτή τους υποστηρικτές της. Αρχίζει με την υπόθεση ότι κανείς δε θα μπορούσε να είναι τόσο άμυαλος όσο δείχνει πολλές φορές ο ΣΥΡΙΖΑ. Η κυβέρνηση του Α. Τσίπρα ήξερε από την αρχή ότι δεν υπήρχε περίπτωση να συμφιλιωθούν οι υποσχέσεις της στο εσωτερικό με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας στο εξωτερικό. Το πρόβλημα είναι ότι οι Έλληνες ψήφισαν ταυτόχρονα τον τερματισμό της λιτότητας και την παραμονή στο ευρώ. Η κρίση έπρεπε λοιπόν να σκηνοθετηθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να φανεί ότι η κυβέρνηση δεν είχε άλλη επιλογή από το να κάνει αυτό που της επιβλήθηκε - από τους Γερμανούς, φυσικά.

Προσωπικά τείνω προς την πρώτη θεωρία, αλλά αυτό δεν παίζει κανένα ρόλο. Ακόμα και αυτήν την ώρα, στο και πέντε, θα ήταν απερίσκεπτο να πει κανείς ότι μια συμφωνία με τους δανειστές είναι απολύτως αδύνατη.

Τα μεγάλα ζητήματα που πρέπει να διαχειριστούν οι πολιτικοί καμιά φορά απαιτούν να δούμε μέχρι και... γάιδαρους να πετούν. Αυτό όμως που μου προξενεί έκπληξη είναι πόσο πολύ έχει αλλάξει το κεντρικό θέμα συζήτησης στις πρωτεύουσες της Ευρώπης. Διότι η συζήτηση δεν είναι τώρα πια αν θα υπάρξει κάποια μετάδοση του ελληνικού προβλήματος στην υπόλοιπη ευρωζώνη, αλλά για το χάος στην ίδια την Ελλάδα μετά από πιθανή χρεοκοπία και έξοδο από το ευρώ.

Θα ήταν κάτι διαχειρίσιμο ή η Ε.Ε. θα είχε στο τέλος να κάνει με ένα failed state;

Τα πολιτικά κίνητρα που υποκρύπτονται σε κάθε πιθανή εξέλιξη είναι δύο. Προφανώς, η υπόλοιπη ευρωζώνη έχει συμπεράνει ότι η Αθήνα είναι ανίκανη ή απρόθυμη -πιθανόν και τα δύο- να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο το χρέος, ούτε καν ο ρυθμός μείωσης του ελλείμματος, αλλά η άρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να ξεκινήσει τη μεταρρύθμιση του κράτους. Οι λέξεις που ακούγονται πιο συχνά όταν κανείς περιγράφει τη δημόσια διακυβέρνηση στην Ελλάδα είναι το πελατειακό κράτος, η διαφθορά, τα συμφέροντα μειοψηφιών, η προσοδοθηρία και η ευνοιοκρατία. Χωρίς μια ριζική υπέρβαση στις πολιτικές και διοικητικές δομές της Ελλάδας, δεν μπορεί να λειτουργήσει κανένα πρόγραμμα.

Όμως και οι εταίροι της Ελλάδας έχουν τα δικά τους πολιτικά ζητήματα να προσέξουν. Η αντιπαράθεση στην Ευρώπη έχει πολλές φορές περιγραφεί ως μία αντιπαράθεση Βερολίνου-Αθήνας. Ο Β. Σόιμπλε, ο ευθαρσής υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, έχει πολλές φορές δώσει αφορμή για κάτι τέτοιο με τις μπηχτές του στον Γ. Βαρουφάκη. Ωστόσο, οι πραγματικοί σκληροπυρηνικοί αντίπαλοι της Αθήνας βρίσκονται στη Μαδρίτη, στη Λισαβόνα και στο Δουβλίνο.

Στις πρωτεύουσες αυτές έχουν ήδη κάνει τις προσπάθειες και έχουν νιώσει τον πόνο από τη λιτότητα και τις μεταρρυθμίσεις. Τώρα μόλις αρχίζουν να βλέπουν τις πρώτες ηλιαχτίδες φωτός. Οι πολιτικοί τους ηγέτες δεν ξέρουν γιατί η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει προνομιακή μεταχείριση. Εάν η Ευρώπη υποχωρήσει τώρα στο ΣΥΡΙΖΑ, ισχυρίζονται, αυτό θα νομιμοποιήσει τους λαϊκιστές και στις δικές τους χώρες. Εκλογές θα έχουν κι αυτοί κάποια στιγμή. 

Η βασική υπόθεση σε πολλές πρωτεύουσες είναι πως τώρα είναι πολύ αργά για να σωθεί η Ελλάδα. Και δεν είναι σίγουροι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να σωθεί. Αλλά οι συνέπειες ενδεχόμενης αποχώρησης από το ευρώ θα ήταν καταστροφικές. Οι οικονομολόγοι λένει ότι το μεγάλο κέρδος σε ανταγωνιστικότητα από την υποτίμηση του νομίσματος σε βάθος χρόνου θα αναπλήρωνε και με το παραπάνω τη μείωση του βιοτικού επιπέδου. Αλλά αυτού του είδους οι υπολογισμοί βασίζονται στην υπόθεση μιας κυβέρνησης που θα λειτουργεί και που θα έχει την ικανότητα να αντλήσει τα οφέλη από το πλεονέκτημα της υποτίμησης. Είναι πιο πιθανό όμως στην Ελλάδα το πλεονέκτημα αυτό να σπαταληθεί σε άνοδο των μισθών και στον πληθωρισμό.

Μία επιλογή για τους δανειστές είναι να τελειώνουν με τη διαπραγμάτευση με μία συμφωνία όλα-ή-τίποτα όπως έγινε στην Κύπρο – με την προσδοκία ότι ο Α. Τσίπρας τελικά θα έκλινε προς το τίποτα. Παρ' όλη όμως την αγανάκτηση και την απαισιοδοξία που επικρέμαται στις διαβουλεύσεις, κανείς δεν είναι έτοιμος να φέρει τα πράγματα στα άκρα.

Υπάρχει μια ιδιαίτερα ειρωνική σύμπτωση εδώ: η πολιτική εξωθεί την Αθήνα στην έξοδο, αλλά η γεωπολιτική είναι το μόνο που την κρατά στο ευρώ. Η Ελλάδα βρίσκεται στο στρατηγικά κρίσιμο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης. Είναι η είσοδος για τους μετανάστες και για τους αιτούντες άσυλο που προσπαθούν να ξεφύγουν από τη Μέση Ανατολή, κι ένα δυνητικό σημείο αφετηρίας για τζιχαντιστές που επιζητούν να φέρουν τον πόλεμο στην Ευρώπη. Επιπλέον, τα Βαλκάνια είναι μία περιοχή κλειδί για το Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τις προσπάθειές του να αποσταθεροποιήσει τη δυτική συμμαχία. Η Ελλάδα είναι χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ. Μπορεί η Ευρώπη στ' αλήθεια να αφήσει την Αθήνα να πέσει στην αγκαλιά της Μόσχας; Ποιο θα ήταν το μήνυμα για τα υπόλοιπα Βαλκάνια; Και τι θα γινόταν με τη διαιρεμένη Κύπρο;

Αυτές είναι οι σκέψεις που τριβελίζουν τα κεφάλια των πολιτικών ηγετών την ώρα που η Αθήνα πλησιάζει την επόμενη ημερομηνία πληρωμής. Θα μπορούσε το στρατηγικό κόστος πιθανής εξόδου της Ελλάδας να ξεπεράσει τα πολιτικά και οικονομικά βάρη από το να της επιτραπεί να συνεχίσει τα παραπατήματά της; Αυτό είναι ένα πρόβλημα για πολιτικούς ηγέτες και όχι για τεχνοκράτες.

Όπως και να έχει, η Ιστορία θα έχει κακό τέλος: μέσα στο ευρώ ή έξω, με ή χωρίς περαιτέρω μείωση του χρέους της, η Ελλάδα μπορεί να ανακάμψει μόνο αν αρχίσει να χτίζει ένα μοντέρνο ευρωπαϊκό κράτος.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation