Το συνταξιοδοτικό μεγάλο «αγκάθι» για συμφωνία

Ο Μιχάλης Ακριθάκης, συνταξιούχος δημόσιος υπάλληλος, ετοιμάζεται να φύγει από την Αθήνα για να περάσει το καλοκαίρι στο οικογενειακό του σπίτι στην Κρήτη, όπου τα έξοδα διαβίωσης είναι ελάχιστα. «Λαχανικά από τον κήπο, αβγά από τις κότες του ξαδέρφου μου και τάβλι στο καφενείο» είπε ο 72χρονος χήρος.

Ως πρώην δημόσιος υπάλληλος, ο κ. Ακριθάκης έχει δει τη σύνταξή του να κόβεται οχτώ φορές τα τελευταία πέντε χρόνια, μειώνοντας τις μηνιαίες απολαβές του κατά 45%.

Ο ίδιος έχει αρχίσει και πάλι να αγωνιά παρά τις διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ότι οι περαιτέρω περικοπές στις συντάξεις είναι μια κόκκινη γραμμή που δεν θα παραβιαστεί στις συνομιλίες με τους πιστωτές για την απελευθέρωση των 7,2 δισ. ευρώ.

Η επίτευξη συμφωνίας με τους εταίρους έχει γίνει ζήτημα επείγουσας ανάγκης για μια κυβέρνηση που δίνει αγώνα να πληρώσει τους λογαριασμούς της. Αλλά η διαφωνία για τις συντάξεις αποδεικνύεται το βασικό εμπόδιο.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης τη Δευτέρα, εκπρόσωποι και των τριών θεσμών -ο Πιερ Μοσκοβισί της Κομισιόν, ο Μπενουά Κερέ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και ο Πολ Τόμσεν του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου- ανέφεραν τις μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις ως ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στις διαπραγματεύσεις, σύμφωνα με αξιωματούχους που ήταν παρόντες.

Οι αξιωματούχοι είπαν ότι ο κ. Τόμσεν τις χαρακτήρισε «εξαιρετικά γενναιόδωρες» και ο κ. Kερέ προειδοποίησε ότι πρέπει να γίνει μια «ολοκληρωμένη συζήτηση» για το πώς θα παραμείνει βιώσιμο το σύστημα.

Αισθανόμενοι την απειλή, ομάδες ανήσυχων συνταξιούχων διαμαρτυρήθηκαν έξω από τα κεντρικά γραφεία του ΙΚΑ τον Απρίλιο, μετά την καθυστέρηση καταβολής των συντάξεών τους για 24 ώρες.

«Οι διαπραγματευτές μπορεί να αναγκαστούν να κάνουν παραχωρήσεις γιατί είναι τόσο απελπισμένοι για ρευστό» είπε ο κ. Ακριθάκης.

Οι συντάξεις είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα σε μια χώρα όπου 2,9 εκατομμύρια άνθρωποι -πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού- έχουν πάρει σύνταξη αν και το 1 εκατομμύριο εξ αυτών είναι ακόμα κάτω από τα 65.

«Ακόμα επιτρέπουμε σε ανθρώπους να παίρνουν πλήρη σύνταξη στα 50 τους, για παράδειγμα σε μητέρες με ανήλικα παιδιά που έχουν εργαστεί είκοσι χρόνια» είπε ο Πλάτων Τήνιος, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Πειραιά και ειδικός στις συντάξεις.

Η αναδιοργάνωση του υπερχρεωμένου κρατικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης ήταν ένα από τα πρώτα διαρθρωτικά μέτρα που υιοθέτησε η Ελλάδα όταν υπέγραψε το πρόγραμμα διάσωσης το 2010.

Από τότε διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν περικόψει συντάξεις και άλλες κοινωνικές παροχές, βρίσκοντας έναν εύκολο τρόπο να μειώσουν τις δαπάνες και να επιτύχουν τους δημοσιονομικούς στόχους που είχαν συμφωνήσει με τους διεθνείς δανειστές.

Όμως έχουν αποτύχει να θεραπεύσουν τα επί μακρόν εκκρεμή προβλήματα όπως οι απάτες και τα ελλείμματα. Οι Έλληνες διαπραγματευτές αντιστέκονται τώρα στις εκκλήσεις για άμεσες περικοπές στις επικουρικές που θα διαγράψουν άμεσα έλλειμμα 300 εκατ. ευρώ στο συνταξιοδοτικό σύστημα και θα το καταστήσουν βιώσιμο, μετά από σειρά πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και τη βουτιά στην απασχόληση.

«Θα ήταν η αρχή της κατηφόρας» ανέφερε αξιωματούχος του υπουργείου Εργασίας. Ο ίδιος σημείωσε ότι περίπου 40% των Ελλήνων που έχουν συνταξιοδοτηθεί λαμβάνουν ήδη συντάξεις μικρότερες από 650 ευρώ, κάτω από το όριο της φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πριν ξεσπάσει η κρίση το 2009 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μικρότερο από 20%.

Η προηγούμενη μεταρρύθμιση είχε ως στόχο να καταστήσει το βασικό κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδας βιώσιμο ως το 2050. Αλλά τα έσοδα από τις εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών υποχώρησαν γρηγορότερα από ό,τι είχε προβλεφθεί, καθώς η ύφεση στην ελληνική οικονομία οδήγησε το ποσοστό ανεργίας περίπου στο 30%.

Τα κρατικά συνταξιοδοτικά ταμεία εμφάνισαν έλλειμμα 350 εκατ. ευρώ το πρώτο τρίμηνο έναντι πλεονάσματος 800 εκατ. το περασμένο έτος, μετά από πτώση 12% στις εισφορές και περικοπή 17% στις κρατικές επιχορηγήσεις, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών.

«Η κατάσταση μπορεί να γίνει μόνο χειρότερη. Το σύστημα έχει διατηρήσει υψηλά ποσοστά εισφορών παρά το γεγονός πως οι συντάξεις έχουν ουσιαστικά μειωθεί στο μισό. Αυτό δυσκολεύει τις προσλήψεις και ενθαρρύνει την επέκταση της μαύρης αγοράς εργασίας» ανέφερε ο Μίλτος Νεκτάριος, πρώην διοικητής του ΙΚΑ.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έχει συγκροτήσει ένα φιλόδοξο σχέδιο για να προστατέψει τις συντάξεις. Προβλέπει τη δημιουργία ενός νέο Ταμείου Εθνικού Πλούτου που θα συλλέγει έσοδα από φόρους στα τυχερά παιχνίδια, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις παραχωρήσεις κρατικών περιουσιακών στοιχείων και θα εγγυάται πιο γενναιόδωρες συντάξεις και κοινωνικές παροχές για τον ταχύτατα γηράσκοντα πληθυσμό.

Αλλά όπως και οι προκάτοχοί της, η νέα κυβέρνηση δεν έχει δείξει ενδιαφέρον στον εξορθολογισμό της λειτουργίας δεκάδων κρατικών συνταξιοδοτικών ταμείων, τα οποία έχουν τυπικά εξυγιανθεί, αλλά συνεχίζουν να απασχολούν περίπου 15.000 υπαλλήλους.

«Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του συνταξιοδοτικού συστήματος δεν έχουν ολοκληρωθεί, γιατί τα ταμεία χρησιμοποιούνται από πολιτικούς για πελατειακές προσλήψεις» είπε ο κ. Νεκτάριος.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης, υπουργός Οικονομικών, έχει δείξει ότι είναι διατεθειμένος να συμβιβαστεί μέχρις ενός σημείου στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές.

«Επιπλέον περικοπές στις συντάξεις δεν θα αντιμετωπίσουν τα πραγματικά προβλήματα του συστήματος, τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης και την αδήλωτη εργασία» έγραψε πρόσφατα. «Η κυβέρνησή μας είναι διατεθειμένη να εξορθολογίσει το συνταξιοδοτικό σύστημα, περιορίζοντας για παράδειγμα τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις».

Όμως η διάθεση αυτή δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης και επικεφαλής της Αριστερής Πλατφόρμας, δήλωσε αυτήν την εβδομάδα ότι η κυβέρνηση θα υπερασπιστεί τη στάση της για τις συντάξεις, διακηρύσσοντας στη Βουλή πως «οι κόκκινες γραμμές μας θα παραμείνουν».

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation