Απρόσμενη αχτίδα φωτός για την παγκόσμια οικονομία

Η δυσαρέσκεια των ρυθμιστών και των οικονομολόγων για την αδύναμη και ανόμοια διεθνή ανάπτυξη που επικρατεί από το 2009, είναι εμφανέστατη. Και δικαιολογημένη. Η Ιαπωνία και η ευρωζώνη, τουλάχιστον, εμφανίζονται καθηλωμένες σε μόνιμη στασιμότητα.

Όμως οι αγορές δεν δείχνουν να συμμερίζονται την παγκόσμια απαισιοδοξία. Μολονότι στα χρηματιστήρια επικράτησε ένας σύντομος τρόμος για την οικονομία τον Οκτώβριο, οι φόβοι εξαφανίστηκαν σχεδόν αμέσως και η αισιοδοξία επέστρεψε στις αγορές.

Τι συμβαίνει; Οι αγορές ζουν σε ένα παράλληλο σύμπαν ή μήπως «οσμίζονται» βελτίωση στην ανάπτυξη του διεθνούς ΑΕΠ σύντομα;

Τις τελευταίες ημέρες, το πετρελαϊκό σοκ του 2014 έχει ωθήσει τις κεντρικές τράπεζες σε πρόσθετη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Από μόνες τους, οι χαμηλές τιμές πετρελαίου, αν παραμείνουν χαμηλές, θα προσθέσουν στο διεθνές ΑΕΠ περίπου 0,5 με 1,5 ποσοστιαίες μονάδες τον επόμενο χρόνο. Επιπλέον, το διεθνές δημοσιονομικό βαρίδι που ανατρέπει την ανάπτυξη στα τελευταία 4 χρόνια, έχει πλέον εξαφανιστεί.

Ισως να μην επαρκεί για να λήξει την απειλή της μόνιμης στασιμότητας, αλλά το νέο μίγμα πολιτικής κάποια στιγμή θα προκαλέσει βελτίωση στις αναπτυξιακές προοπτικές των ανεπτυγμένων οικονομιών το 2015- ακόμη ίσως και στην ευρωζώνη, όπου ο αρνητικισμός τελευταία γίνεται ακραίος.

Πλέον όλοι σχεδόν οι οικονομολόγοι παραδέχονται ότι οι επανειλημμένες απογοητεύσεις στις προσδοκίες για την διεθνή ανάπτυξη από το 2010, εκδηλώθηκαν επειδή η ζήτηση δεν έχει ανταποκριθεί ούτε στις ελάχιστες προσδοκίες όλα αυτά τα χρόνια. Η διεθνής οικονομική πολιτική δεν έχει καταφέρει να συντηρήσει την ανάπτυξη της ζήτησης σε έναν ρυθμό που θα σταθεροποιήσει τον πληθωρισμό στον στόχο του 2%, που ισχύει για τις περισσότερες οικονομίες.

Το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα απογοητευτικό, ειδικά μετά τις πρωτοφανείς προσπάθειες που έχει κάνει η νομισματική πολιτική μετά το κραχ. Αλλά η συντονισμένη δράση των κεντρικών τραπεζών δεν έχει καταφέρει να ισοφαρίσει εντελώς την σύσφιξη της δημοσιονομικής πολιτικής που έχουν επιβάλλει όλες οι μεγάλες οικονομίες μετά το 2010. Η στάση «χαλαρή νομισματική πολιτική/αυστηρή δημοσιονομική πολιτική», έχει εμφανιστεί παντού, με λίγο διαφορετικό χρονικό συντονισμό ανάμεσα στις μεγάλες οικονομίες. Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία της είναι οπωσδήποτε περιορισμένη.

Για την ακρίβεια, υπήρξαν τρεις φάσεις στην στρατηγική:

• Το 2008-09, τόσο η δημοσιονομική όσο και η πιστωτική πολιτική χαλάρωσαν ταυτόχρονα, για να μαλακώσουν οι επιπτώσεις από το κραχ. Η τακτική είχε κάποιο αποτέλεσμα, καθώς η ανάπτυξη ήταν πάνω από τον μέσο όρο το 2010.

• Το 2010-14, με την αρχική ενθάρρυνση του ΔΝΤ και των G20, η στρατηγική αφιερώθηκε σε μια περίοδο δημοσιονομικής σταθεροποίησης και οι κεντρικές τράπεζες προχώρησαν στην 2η φάση της ποσοτικής χαλάρωσης. Όμως το αποτέλεσμα δεν ήταν μια εντυπωσιακή ανάκαμψη του ΑΕΠ. Αντίθετα, η ανάπτυξη γενικώς παρέμεινε κολλημένη κάτω από τον δυνητικό ρυθμό της και, κάθε τόσο, οι αρχικά αισιόδοξες προβλέψεις υποβαθμίζονταν διαρκώς προς τα κάτω.

• Η τρίτη φάση άρχισε να σχηματοποιείται το 2014. Οι δημοσιονομικές Αρχές, έχοντας αποδεχτεί ότι η επίδραση των πολλαπλασιαστών στην ανάπτυξη ήταν πολύ εντονότερη απ'όσο περίμεναν στην 2η φάση, διένυσαν τον μακρύ δρόμο από την λιτότητα προς την ουδετερότητα. Τον χορό άνοιξαν οι ΗΠΑ και η Βρετανία αλλά πλέον ακολουθούν η Ιαπωνία και ακόμη και η ευρωζώνη. Οι κεντρικές τράπεζες δεν αντέδρασαν όμως αποσύροντας την πιστωτική υποστήριξη. Η Federal Reserve και η Bank of England έληξαν μεν τα QE, αλλά η Bank of Japan και η ΕΚΤ έχουν βγει επιθετικά μπροστά. Στην ουσία, συνολικά ο ρυθμός επέκτασης των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών εμφανίζει επέκταση.

Πόσες ελπίδες υπάρχουν να αποδειχθεί ουσιώδης και διαρκής αυτή η 3η φάση της νομισματικής επέκτασης με δημοσιονομική ουδετερότητα;

Από δημοσιονομικής πλευράς, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία έχουν πλέον σταματήσει να αυστηροποιούν τον προϋπολογισμό τους επί τουλάχιστον δύο χρόνια. Στην ευρωζώνη, ο αρχικός προγραμματισμός αυστηροποίησης το 2014 και 2015 έχει επίσης υποκατασταθεί από ουδέτερη στάση, λόγω της καθυστέρησης της προσαρμογής στην Γαλλία και την Ιταλία.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι στις αγορές φημολογείται πως ορισμένοι Αγγλοσάξονες ρυθμιστές επέστρεψαν από την σύνοδο της G20 στην Αυστραλία την περασμένη εβδομάδα, με την υποψία ότι η στάση της δημοσιονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη μπορεί ακόμη και να χαλαρώσει στα επόμενα 1-2 χρόνια.

Φημολογείται ότι είναι αισιόδοξοι πως το σχέδιο Juncker των €300 δισ. σε πρόσθετες επενδύσεις θα έχει σημαντική επίδραση και ότι το κενό που θα υπάρχει μέχρι να αρχίσει η επίδραση αυτού του σχεδίου, μπορεί και να καλυφθεί με έκτακτη δημοσιονομική χαλάρωση της τάξης του (λόγου χάρη) 1% του ΑΕΠ το 2015 και 2016.

Ακούγεται απίθανο, με βάση όσα λέγονται δημοσίως, αλλά οι Γερμανοί πιθανόν να έχουν καταλήξει ότι μια ελεγχόμενη δημοσιονομική χαλάρωση στην ευρωζώνη θα είναι προτιμότερη από τις ανοιχτές αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, στις οποίες δεν θα μπορεί να έχει τον έλεγχο. Ισως ανακαλύψουμε περισσότερα στην επόμενη ευρωπαϊκή σύνοδο στις 18-19 Δεκεμβρίου.

Όσον αφορά την διεθνή νομισματική πολιτική, το πετρελαϊκό σοκ έχει σαφέστατα μεγάλη επίδραση στο σκεπτικό της κεντρικής τράπεζας. Αρχικά, πολλοί οικονομολόγοι σχολίαζαν ότι οι κεντρικές τράπεζες θα παρέβλεπαν την αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, γιατί δεν θα μεταβαλλόταν ο δομικός πληθωρισμός. Εντέλει όμως, κατέληξαν να ανησυχούν σοβαρά ότι η πτώση στον δομικό πληθωρισμό, αυτή την φορά θα υπονομεύσει τις πληθωριστικές προσδοκίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο της «παγίδας αποπληθωρισμού».

Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας κινήθηκε πρώτη, συνδέοντας την πρόσφατη πιστωτική χαλάρωση απευθείας με την πτώση των τιμών του πετρελαίου. Την Παρασκευή, ο διοικητής της ΕΚΤ Mario Draghi, κάνοντας το πιο υποχωρητικό σχόλιο που έχει κάνει ποτέ, είπε ότι οι πληθωριστικές προσδοκίες είναι «υπερβολικά χαμηλές» και ότι ο πληθωρισμός πρέπει να ανέβει «χωρίς καθυστέρηση... όσο το δυνατόν ταχύτερα». Η πτώση των τιμών πετρελαίου έχει προκαλέσει μια αίσθηση κατεπείγοντος. Ακόμη και η Federal Reserve, που συνήθως αποφεύγει να δίνει έμφαση στον δείκτη τιμών, δήλωσε ότι ανησυχεί για τον επίμονα χαμηλό πληθωρισμό.

Τέλος, οι μειώσεις στα επιτόκια από την κεντρική τράπεζα της Κίνας μπορεί να μην είναι σπουδαίες από μόνες τους, αλλά σίγουρα δείχνουν ότι η πτώση του πληθωρισμού θα οδηγήσει σε γενικότερα χαμηλότερα επιτόκια και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Εκτός από τον χαμηλότερο πληθωρισμό, οι επιδράσεις που έχουν στις συναλλαγματικές ισοτιμίες οι χαλαρώσεις σε Ιαπωνία και ευρωζώνη, υποχρεώνουν πολλές άλλες χώρες να αντιδράσουν.

Αρα, το πετρελαϊκό σοκ τονώνει άμεσα την παγκόσμια ανάπτυξη και παράλληλα πυροδοτεί πρόσθετη νομισματική χαλάρωση, την ώρα που η δημοσιονομική πολιτική γίνεται ουδέτερη. Χωρίς να ενθαρρύνουμε την «παράλογη ευφορία», θα μπορούσαμε να πούμε με σχετική ασφάλεια ότι, για πρώτη φορά σε 5 χρόνια, οι προοπτικές για την διεθνή οικονομική ανάπτυξη το 2015 θα πρέπει να αναθεωρηθούν προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation