Summers: Οι δημόσιες επενδύσεις θα θρέψουν την οικονομία

Στους οικονομικούς κύκλους ακούγεται ως ανέκδοτο ότι τα αρχικά του ΔΝΤ δείχνουν να μεταφράζονται (στα αγγλικά) ως «πάνω απ' όλα δημοσιονομικά» (International Monetary Fund: «It's Mostly Fiscal»).

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υπήρξε επί μακρόν ένθερμος υποστηρικτής της λιτότητας ως μέσου εξόδου από τη χρηματοπιστωτική κρίση και κάθε χρόνο επικρίνει αυστηρά δεκάδες χώρες για τη δημοσιονομική τους απείθεια.

Η κατ' ευφημισμόν δημοσιονομική προσαρμογή -oι περικοπές των κρατικών δαπανών- είναι η πρώτη ύλη των προγραμμάτων διάσωσης. Έναν χρόνο πριν, το ΔΝΤ έλεγε ότι οι ΗΠΑ έχουν δημοσιονομικό κενό που φτάνει στο 10% του ΑΕΠ.

Υπό αυτό το πρίσμα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η Παγκόσμια Οικονομική Εκθεση (World Economic Outlook) που δημοσίευσε πρόσφατα το ΔΝΤ. Στην κορυφαία έκθεσή του, το Ταμείο τάσσεται υπέρ σημαντικής αύξησης στις επενδύσεις σε δημόσιες υποδομές, όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και σε μεγάλο κομμάτι του υπόλοιπου πλανήτη. Θεωρεί πως όταν η ανεργία είναι υψηλή, όπως είναι πράγματι σε όλο σχεδόν τον βιομηχανικό κόσμο, η επίδραση της βοήθειας θα είναι πολύ μεγαλύτερη, αν οι επενδύσεις πληρώνονται με δανεισμό, αντί για περικοπές άλλων δαπανών ή αυξήσεις φόρων.

Έχει ιδιαίτερη σημασία που το ΔΝΤ θεωρεί ότι οι σωστά σχεδιασμένες επενδύσεις σε υποδομές όχι μόνο δεν θα αυξήσουν, αλλά θα μειώσουν τα βάρη των κυβερνήσεων. Οι επενδύσεις σε κρατικές υποδομές θα ξεπληρωθούν από μόνες τους.

Πώς φτάνει το ΔΝΤ σε αυτά τα συμπεράσματα; Αναλογιστείτε μια υποθετική επένδυση σε νέο αυτοκινητόδρομο που θα χρηματοδοτηθεί εξ ολοκλήρου με δανεισμό. Ας υποθέσουμε -εξωπραγματικά και συντηρητικά- ότι η διαδικασία κατασκευής του οδικού δικτύου δεν προσφέρει κανένα πλεονέκτημα στην ανάπτυξη. Ας υποθέσουμε επίσης ότι η επένδυση προσφέρει μόλις 6% σε πραγματική απόδοση, που είναι επίσης πολύ συντηρητική εκτίμηση, με βάση τα ευρέως αποδεκτά στάνταρτ για μια δημόσια επένδυση. Σε αυτήν την περίπτωση, λοιπόν, η ετήσια είσπραξη φόρων, εναρμονισμένη με τον πληθωρισμό, θα αυξηθεί κατά 1,5% του δαπανηθέντος ποσού, αφού η κυβέρνηση λαμβάνει περίπου 25 σεντς από κάθε πρόσθετο δολάριο εσόδων.

Το πραγματικό κόστος τοκισμού, που είναι η πληρωμή τόκων μείον τον πληθωρισμό, διαμορφώνεται κάτω από το 1% στις ΗΠΑ και σε όλον σχεδόν τον βιομηχανικό κόσμο, σε ορίζοντα που φτάνει τα 30 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι η επένδυση σε υποδομή καθιστά εφικτή τη μείωση των βαρών για τις επόμενες γενεές.

Στην πραγματικότητα, ο υπολογισμός αυτός υποβαθμίζει τη θετική επίδραση που έχουν στον προϋπολογισμό οι σωστά σχεδιασμένες επενδύσεις υποδομών, όπως αναγνωρίζει και το ΔΝΤ. Δεν υπολογίζει τα φορολογικά έσοδα που προκύπτουν όταν οι άνθρωποι δουλεύουν στην κατασκευή, όπως δεν υπολογίζει τα πιθανά μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την καταπολέμηση της ύφεσης. Δεν υπολογίζει το γεγονός ότι αναβάλλοντας την ανανέωση των υποδομών επιβαρύνονται τόσο οι μελλοντικές γενεές, όσο και, αναμφισβήτητα, ο κρατικός δανεισμός.

Δεν υπολογίζει το γεγονός ότι, αυξάνοντας την παραγωγική δυνατότητα της οικονομίας, η επένδυση σε υποδομές βελτιώνει τις δυνατότητες διαχείρισης των όποιων χρεών. Πάνω απ' όλα, δεν υπολογίζει το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις οι κυβερνήσεις μπορούν να εξασφαλίσουν 1 δολάριο επένδυσης σε υποδομές, σε κόστος πολύ μικρότερο του 1 δολαρίου, προσφέροντας μερίδιο συμμετοχικής χρηματοδότησης, φορολογικής επιδότησης ή δανειακής εγγύησης.

Όταν συνυπολογιστούν αυτοί οι παράγοντες, το ΔΝΤ καταλήγει ότι κάθε 1 δολάριο επένδυση αυξάνει την παραγωγή κατά σχεδόν 3 δολάρια.

Τα μαθηματικά προϋπολογισμού που σχετίζονται με τις επενδύσεις υποδομών γίνονται ιδιαίτερα ελκυστικά σε μια περίοδο όπου υπάρχουν αρκετοί αναξιοποίητοι πόροι, ώστε να μη χρειάζεται να γίνουν δαπάνες σε υποδομές εις βάρος άλλων δαπανών. Αν μπαίνουμε σε μια περίοδο μόνιμης στασιμότητας, οι ανενεργοί πόροι θα είναι διαθέσιμοι στη βιομηχανική κοινωνία για αρκετά μεγάλο διάστημα ακόμη.

Μολονότι τα επιχειρήματα υπέρ των επενδύσεων ανταποκρίνονται σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις -με εξαίρεση ίσως την Κίνα, όπου οι επενδύσεις υποδομών χρησιμοποιούνται ως εργαλείο υποστήριξης εδώ και αρκετό καιρό- η κατάλληλη στρατηγική διαφέρει από χώρα σε χώρα.

Οι ΗΠΑ χρειάζονται μακροπρόθεσμη πρόβλεψη προϋπολογισμού που θα συνυπολογίζει τόσο τα πλεονεκτήματα, όσο και τα κόστη. Τα έργα θα πρέπει να εγκριθούν με σχετική ταχύτητα. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να συνεισφέρει υποστηρίζοντας τις ιδιωτικές επενδύσεις σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες και η ενέργεια.

Η Ευρώπη χρειάζεται μηχανισμούς εκτέλεσης αυτοχρηματοδοτούμενων έργων υποδομής έξω από τα υπάρχοντα όρια στους προϋπολογισμούς. Μπορεί να γίνει μέσω της διεύρυνσης του ρόλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Οι αναδυόμενες αγορές πρέπει να βεβαιωθούν ότι η επιλογή των έργων γίνεται με λογικές μεθόδους βασισμένες στα οικονομικά πλεονεκτήματα.

Το κρίσιμο ζήτημα σε όλες τις περιπτώσεις είναι να αναγνωριστεί ότι σε μια εποχή οικονομικών ελλειμμάτων και ανεπαρκών δημοσίων επενδύσεων, υπάρχει επιτέλους η δυνατότητα για «δωρεάν γεύμα» - η δυνατότητα των κυβερνήσεων να ενισχύσουν τόσο την οικονομία όσο και τη δική τους χρηματοπιστωτική θέση.

Το ΔΝΤ, ο προμαχώνας της... σκληρής αγάπης με λιτότητα, έχει κάνει αυτήν τη σημαντική συνειδητοποίηση. Οι χώρες που θα έχουν τη σοφία να ακολουθήσουν το παράδειγμά του θα ευνοηθούν.

* Ο αρθρογράφος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ κι έχει διατελέσει υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation