Πώς έχει αλλάξει η οικονομική επιστήμη

Όταν κατέρρευσε η παγκόσμια οικονομία το 2008, η λίστα των ενόχων ήταν μακρά και σε αυτή συμπεριλαμβάνονταν αρκετοί αξιωματούχοι, ρυθμιστικές αρχές, άπληστοι τραπεζίτες και άβουλοι δανειολήπτες ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων. Τώρα, βρίσκεται στο στόχαστρο η ίδια η επιστήμη της πολιτικής οικονομίας, με αρκετή αυτοκριτική ως προς το γιατί οι οικονομολόγοι δεν κατάφεραν να προβλέψουν τη χρηματοοικονομική κρίση.

Ένα από τα αποτελέσματα αυτής της συζήτησης είναι πως οι φοιτητές οικονομικών ζητούν να αλλάξει η διδακτέα ύλη η οποία θεωρούν ότι εξακολουθεί να έχει μεγάλη δόση καπιταλισμού και κυριαρχείται από αφηρημένα μαθηματικά. Φαίνεται πως οι φοιτητές τελικά θα πάρουν αυτό που ζητούν. Στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης σχεδιάζουν νέα διδακτέα ύλη κι αυτό είναι θετικό.

Οι υπερασπιστές του status quo απαντούν ότι υπάρχει πεδίο πλούσιο σε ετερόδοξους οικονομικούς στοχαστές. Αν σκάψεις αρκετά θα βρεις αρκετές ακαδημαϊκές πραγματείες για τη μαζική φυγή καταθετών, για τους ασταθείς πιστωτικούς κύκλους και τις παράλογες αγορές. Οι άνθρωποι είναι εγωιστές και οι επιχειρήσεις επιδιώκουν το κέρδος και αυτό δεν είναι σφάλμα των οικονομικών, αλλά της ανθρώπινης φύσης. Η ακριβής πρόβλεψη του μέλλοντος είναι ανέφικτη όποιον ακαδημαϊκό κλάδο κι αν ακολουθήσεις, ειδικότερα εάν πρόκειται για κάποιον που περιλαμβάνει απεριόριστες ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις.

Το βασικό επιχείρημα που διατυπώνουν οι επικριτές όμως είναι σωστό. Είναι παράλογο ένας κλάδος που αφορά τη γήινη συμπεριφορά να ασχολείται τόσο πολύ με άχρονες κι αφηρημένες ιδέες και τόσο λίγο με τη διερεύνηση των γεγονότων του πραγματικού κόσμου. Ένα τυπικό μάθημα οικονομικών ξεκινά με το πώς οι λογικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν σε ανεμπόδιστες αγορές, παράγοντας το βέλτιστο αποτέλεσμα για όλους. Αργότερα ασχολείται με τα προβλήματα και τις στρεβλώσεις που χαρακτηρίζουν την πραγματική οικονομική συμπεριφορά, όπως οι μονοπωλιακές πρακτικές ή οι ασταθείς κεφαλαιαγορές. Και καθώς οι φοιτητές προχωρούν, αναπτύσσεται μία αυξανόμενη τάση προς την καλαισθησία των μαθηματικών. Όταν εισβάλλει ο άσχημος πραγματικός κόσμος, τότε το μοναδικό ερώτημα που ανακύπτει είναι: ωραία στην πράξη, αλλά πώς γίνονται όλα αυτά στη θεωρία;

Η ροπή προς τη θεωρία επικράτησε και σε μία κρίσιμη στιγμή. Το 2005, ο Ραγκουράμ Ρατζάν, νυν κυβερνήτης της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας, προειδοποίησε ότι η χρηματοοικονομική καινοτομία έχει μετατραπεί σε εστία αστάθειας. Η έκθεσή του απορρίφθηκε ως  «ελαφρώς λουδιτική» (αναφορά στους πολέμιους της βιομηχανικής επανάστασης στις αρχές του 19ου αιώνα). Το αίτημά του για μεγαλύτερη εποπτεία των τραπεζών αγνοήθηκε.

Ευτυχώς, τα βήματα που είναι αναγακία για να επανέλθει η οικονομική διδασκαλία στον πραγματικό κόσμο δεν απαιτούν επινόηση κάτι νέου ή εξωτικού. Η διδακτέα ύλη μπορεί να στραφεί στην Ιστορία και να δώσει μεγαλύτερη προσοχή σε ανορθόδοξους στοχαστές όπως Joseph Schumpeter, ο Friedrich Hayek και ναι ακόμη και ο Karl Marx.

Οι σχολές χρειάζεται να ανακτήσουν τους δεσμούς με άλλους κλάδους όπως η ψυχολογία και η ανθρωπολογία, που θα μπορούσαν να εξηγήσουν φαινόμενα τα οποία παραμένουν ανεξήγητα για την οικονομία. Οι καθηγητές οικονομικών θα πρέπει να θέσουν στο επίκεντρο των μαθημάτων τους τη μελέτη του ατελούς ανταγωνισμού αντί αυτό να αποτελεί δευτερεύουσα συζήτηση.

Ας διατηρηθεί η θέση των μαθηματικών  μοντέλων, αρκεί να μην παίρνουμε κατά γράμμα τα συμπεράσματά τους. Πολλά από αυτά που χρησιμοποιούνται από τις κεντρικές τράπεζες αγνοούνται ως αιτία αστάθειας. Αυτή η αποκατάσταση θα επιφέρει ακόμη μεγαλύτερη πολυπλοκότητα. Τα μαθηματικά θα γίνουν ακόμη πιο δύσκολα.

Στον απόηχο της χρηματοοικονομικής κρίσης, η δημοτικότητα των οικονομικών σπουδών απογειώνεται. Οι νέοι φοιτητές, που είδαν την παγκόσμια οικονομία να πέφτει από τον γκρεμό, δεν δέχονται πια ανώδυνες διαλέξεις για τη σοφία των αγορών. Απαιτούν μεγαλύτερο πλουραλισμό και ταπεινότητα σε έναν κλάδο που μέχρι πρότινος υπερτιμούσε την καθαρολογία και τη βεβαιότητα.  Τα οικονομικά δεν πρέπει να διδάσκονται ως αέναοι νόμοι. Ουσιαστικά αφορούν την ανθρώπινη συμπεριφορά, με όλη την αταξία και τη διαταραχή που αυτή συνεπάγεται.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation