Συναγερμός στην παγκόσμια ελίτ για τον λαϊκισμό

Η φετινή συνάθροιση του World Economic Forum είναι το πρώτο «ομαλό» Νταβός σε πέντε χρόνια. Από την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008 και πέρα, η αίσθηση της κρίσης πλανάται στο ετήσιο φόρουμ.

Η φύση των ανησυχιών που απασχολούν τους άνδρες και τις γυναίκες του Νταβός έχει αλλάξει ελάχιστα από χρόνο σε χρόνο, καθώς οι φόβοι για την κατάρρευση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος έδωσαν τη θέση τους στον φόβο για νέο Μεγάλο Κραχ και εν συνεχεία σε πιο στοχευμένες ανησυχίες για κατάρρευση της ευρωζώνης.

Φέτος, όμως, τα σύννεφα έχουν αραιώσει, ο τρόμος έχει φύγει - κι έχει επιστρέψει μια αυθεντική αισιοδοξία. Η απειλή χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης δείχνει να βρίσκεται πια σε ασφαλή απόσταση. Η αμερικανική οικονομία δυναμώνει και μπορεί να αναπτυχθεί 3% φέτος. Εύρωστη ανάκαμψη δρομολογείται και στη Βρετανία. Και τόσο η ευρωζώνη όσο και η Ιαπωνία θα εμφανίσουν ανάπτυξη φέτος, έστω και με πιο αργούς ρυθμούς.

Η οικονομική ανάκαμψη έχει επίσης φέρει κάποια βελτίωση και στην πολιτική εμπιστοσύνη. Οι συζητήσεις για την πτώση της Δύσης που συνηθίζονταν τα τελευταία χρόνια έχουν λιγοστέψει. Αντί αυτού, η συζήτηση της μόδας είναι για την επικείμενη διόρθωση των αναδυόμενων αγορών και την υπογράμμιση των πολιτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν ανερχόμενες δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία.

Μια πραγματική οικονομική και πολιτική αναταραχή στις χώρες BRIC ή σε άλλες αναδυόμενες αγορές θα προκαλέσει βαθιές ανησυχίες. Αλλά μια μετριοπαθής διόρθωση, αν συνδυαστεί με ανανέωση της Δύσης, δεν αρκεί για να χαλάσει το «καλό κλίμα» που κυριαρχεί φέτος στο Νταβός.

Όμως ενώ η αισιοδοξία έχει επιστρέψει για τους τραπεζίτες, επιχειρηματίες, πολιτικούς και τις όποιες διασημότητες αρέσκονται να βρίσκονται στο WEF, η κυρίαρχη θεωρία για το πώς λειτουργεί ο κόσμος είναι σήμερα πιο περίπλοκη απ' όσο ήταν πριν από την κρίση.

Πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση, το Νταβός ήταν ουσιαστικά ένα φεστιβάλ αφιερωμένο στις χάρες της παγκοσμιοποίησης. Αν και ενίοτε δόθηκε βήμα σε διαδηλωτές κατά της παγκοσμιοποίησης (κατά κύριο λόγο στο «Ανοιχτό Φόρουμ» αρκετά μακριά από τα ακριβά ξενοδοχεία), οι διαμαρτυρίες τους για την ανισότητα θεωρούνταν περιθωριακές.

Το 2014 όμως, η αίσθηση πως κάτι δεν πάει καλά στο πώς μοιράζονται οι αμοιβές της παγκοσμιοποίησης έχει γίνει κύριο θέμα συζήτησης.

Μια συχνή τάση των τελευταίων ετών -που συνδέει τις πλούσιες οικονομίες της Δύσης με τις αναδυόμενες δυνάμεις- είναι τα ξεσπάσματα μεγάλης κλίμακας κοινωνικής διαμαρτυρίας εναντίον της ανισότητας και της διαφθοράς.

Τα παραδείγματα πολλαπλασιάζονται συνεχώς: Το κίνημα Occupy Wall Street, οι Indignados στη Μαδρίτη, οι διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς στο Δελχί, οι μαζικές διαδηλώσεις σε βραζιλιάνικες πόλεις το καλοκαίρι, το κίνημα Gezi Park στην Τουρκία και τα κύματα διαμαρτυρίας που ακολούθησαν την περσινή κατάληψη της Αιγύπτου δείχνουν όλα πόσο γρήγορα μπορεί να εξαπλωθεί η αντικαθεστωτική ιδεολογία στην εποχή των social media.

Δεδομένου ότι ο WEF είναι, ουσιαστικά, μια συγκέντρωση της παγκόσμιας ελίτ, οι εκπρόσωποί της ανησυχούν για τις ενδείξεις κλιμάκωσης του «λαϊκισμού» (όπως προτιμούν να τον χαρακτηρίζουν στο Νταβός).

Αυτές οι ανησυχίες καθρεφτίζονται ήδη στον κόσμο πέρα από τις ελβετικές πλαγιές καθως οι πολιτικοί ηγέτες, που λειτουργούν μέσα σε διαφορετικά συστήματα, προσπαθούν να ανταπαντήσουν στην οργή εναντίον της ελίτ. Στην Κίνα, ο πρόεδρος Xi Jinping έχει εισαγάγει υψηλού προφίλ εκστρατεία κατά της διαφθοράς και προσπάθησε να περιορίσει τις ύποπτες δαπάνες των αξιωματούχων. Στην Ινδία, η νέα ανερχόμενη πολιτική δύναμη είναι το κόμμα Aam Aadmi, που σύμβολό της είναι μια σκούπα, κι έχει ήδη πετύχει σαρρωτική νίκη στις τοπικές εκλογές στο Δελχί.

Στις ΗΠΑ, ακόμη και οι Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί μιλάνε περισσότερο για την ισότητα και τις οικονομικές πιέσεις στη μεσαία τάξη, μια αργοπορημένη αντίδραση στο γεγονός ότι, σε πραγματικούς όρους, η μέση αμερικανική οικογένεια κερδίζει σήμερα λιγότερα από το 1989.

Ένα κεντρικό ερώτημα για την πολιτική στα ερχόμενα χρόνια είναι κατά πόσον οι σημερινοί ηγέτες έχουν την ικανότητα να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αυτήν την αντικαθεστωτική ψυχολογία, ή αν θα αναδυθούν νέες, πιο δραστικές πολιτικές δυνάμεις.

Στις εκλογές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάιο, πιθανότατα θα εκδηλωθεί εκτίναξη στην υποστήριξη για τα «αουτσάιντερ» πολιτικά κόμματα, πολλά των οποίων πιθανότατα θα αντισταθούν στα βασικά ζητήματα για την Ε.Ε. και τη μετανάστευση, ενώ παράλληλα θα αναδείξουν τις πιέσεις στο βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων.

Το μεγαλύτερο σοκ θα προέλθει από τη Γαλλία, όπου το Εθνικό Μέτωπο, FN, που θεωρείται ευρέως ακροδεξιό κόμμα σε συσχετισμό με τον φασισμό, ίσως κάνει μια αποφασιστική ριζοσπαστική προώθηση, ως το μεγαλύτερο κόμμα στις ευρωεκλογές.

Η χαμηλή συμμετοχή των ψηφοφόρων, το αναλογικό σύστημα ψηφοφορίας, η πολύ κακή δημοτικότητα του προέδρου François Hollande και οι προσπάθειες του Μετώπου να καθαρίσει την εικόνα του έχουν βοηθήσει να ενισχυθεί η απήχησή του.

Ωστόσο, όπως κι αν δικαιολογήσουν οι περιστάσεις τα πράγματα, μια πολύ δυνατή εμφάνιση του FN θα προκαλέσει σοκ σε όλο το γαλλικό σύστημα.

Η ευρύτερη ευρωπαϊκή επίπτωση θα είναι πολλαπλάσια γιατί κι άλλα ακραία κόμματα, όπως το United Kingdom Independence Party στη Βρετανία και το Κόμμα της Ελευθερίας στην Ολλανδία, ίσως επίσης διακριθούν στις εκλογές στα κράτη τους. Συνολικά, τα άκρα θα μπορούν να καταλάβουν το 30% των εδρών στο νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Το ερώτημα για το ευρωπαϊκό καθεστώς είναι το πώς θα προσαρμοστεί. Θα βασιστεί στην πιθανότητα να ανακάμψουν τα παραδοσιακά κόμματα στις πιο σημαντικές εθνικές εκλογές; Ή μια δυναμική λαϊκιστική παρουσία στις ευρωπαϊκές εκλογές θα φέρει πανικό - προκαλώντας δραστική αναθεώρηση της λειτουργίας και της πολιτικής στην Ε.Ε. όπως η ελεύθερη κίνηση των πολιτών εντός της κοινότητας;

Εκτίναξη του πολιτικού λαϊκισμού στην Ευρώπη θα προκαλέσει επίσης σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις, ταράσσοντας την εύθραυστη εμπιστοσύνη των αγορών ότι η ευρωκρίση είναι επιτέλους υπό έλεγχο.

Ο πολιτικός ριζοσπαστισμός θα γίνει αισθητός και στις ΗΠΑ. Εκεί, το μεγάλο πολιτικό ερώτημα του 2014 είναι κατά πόσον το κόμμα των Ρεπουμπλικανών θα πάρει τον έλεγχο του Κογκρέσου μετά τις εκλογές μεσοθητείας του Νοεμβρίου - και, αν γίνει αυτό, κατά πόσον θα αποδειχθεί κόμμα που πέφτει όλο και περισσότερο στη μέγκενη των ριζοσπαστών του Tea Party. Μια νίκη των Ρεπουμπλικανών και εκτίναξη του Tea Party θα είναι εφιαλτικό σενάριο για τον Barack Obama, σακατεύοντας τα δύο τελευταία χρόνια της θητείας του.

Υπάρχει όμως περίπτωση ο πρόεδρος να ευνοηθεί από ένα πιο ήπιο σενάριο, στο οποίο η οικονομία δυναμώνει, με τη βοήθεια της βελτίωσης της εικόνας του σήματος κατατεθέντος του, τις ιατροφαρμακευτικές μεταρρυθμίσεις, διασφαλίζοντας ότι οι Δημοκρατικοί θα κρατήσουν τον έλεγχο ενός τουλάχιστον οίκου του Κογκρέσου.
Στις διεθνείς υποθέσεις, το μείζον ερώτημα θα είναι κατά πόσον μια μικρή βελτίωση στο οικονομικό μέλλον της Αμερικής θα αλλάξει την συνολική αίσθηση ότι οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον η παγκόσμια δύναμη που ήταν.

Η αίσθηση ότι η Αμερική κάνει πίσω θα δυναμώσει μέσα στη χρονιά, όταν θα δούμε την απόσυρση των συμμαχικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν. Οι συνεχιζόμενες σφαγές στη Συρία και η επιδείνωση της κατάστασης στο Ιράκ -που είναι αρκετά πιθανό να συμβούν- θα αυξήσουν την αίσθηση ότι η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής υποφέρει από κενό εξουσίας, καθώς οι δημιουργοί της αμερικανοκαθοδηγούμενης διπλωματίας και το έθνος στρέφονται όλο και περισσότερο προς τα έσω.

Αλλά υπάρχει και μια άλλη, πιο θετική, πιθανότητα. Αν ο Β. Obama και η ομάδα του καταφέρουν να πετύχουν μια συμφωνία παγώματος του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, μειώνοντας τον κίνδυνο πολέμου, η έμφαση του προέδρου στη διπλωματία και η απροθυμία χρήσης στρατιωτικής δύναμης θα θεωρηθούν δείγμα δύναμης, όχι αδυναμίας. Μια ευνοϊκή εξέλιξη στο Ιράν θα σημάνει ότι το σενάριο της οικονομικής αισιοδοξίας το 2014 υποστηρίζεται και από τις θετικές γεωπολιτικές εξελίξεις.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation