Πώς η οικονομική ανισότητα θα βγει από το λεξικό

Ένας Αμερικανός φιλόσοφος, ο CL. Stevenson, εφηύρε τον όρο «ορισμός διαά της πειθούς» για τις προσπάθειες λαθραίας καθιέρωσης αμφιλεγόμενων απόψεων, με τη μεταμφίεση του ορισμού. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ο ορισμός της δημοκρατίας υπό το πρίσμα του παγκόσμιου franchise. Σήμερα υπάρχει κίνδυνος όχι τόσο των ορισμών διά της πειθούς όσο των αφηρημένων ουσιαστικών διά της πειθούς, το πιο διάσημο των οποίων είναι η «ανισότητα».

Το θέμα έχει γίνει πλέον κλισέ για τις κοινωνικές επιστήμες. Η άποψη που εισάγεται λαθραία είναι πως η ανισότητα αποτελεί την ομαλή κατάσταση πραγμάτων και πως οι αποκλίσεις θα πρέπει να διορθώνονται.

Στην ουσία, αυτού του είδους οι συζητήσεις ζημιώνουν εκείνους που έχουν φτιαχτεί να ευνοήσουν. Κατ'α ρχάς, αν συνειδητοποιήσουμε ότι η πραγματική ισότητα είναι εφικτή μόνο στον τάφο (και ούτε καν - ο Mozart θάφτηκε σε κοιμητήριο απόρων), θα είναι πάρα πολύ εύκολο να μεταφέρουμε το επίκεντρο από τις αλλαγές που θα φέρουν μεγαλύτερη αναστάτωση στην αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου.

Δεν είναι δύσκολο να βρεθούν σημεία διαμάχης με τους θιασώτες της ισότητας. Τίνος το εισόδημα θα πρέπει να γίνει «ίσο» με το ατομικό ή το οικογενειακό; Όσοι έχουν περιορισμένη δυνατότητα να ανταποκριθούν -είτε για φυσικούς είτε για ψυχολογικούς λόγους- θα πρέπει να λαμβάνουν περισσότερα ή λιγότερα από τον μέσο όρο;

Οι πολέμιοι της ισότητας συνήθιζαν να παίζουν συνέχεια με τα ποσά για να αποδείξουν πόσο λίγο ο μέσος πολίτης -ή ακόμη και εκείνος που βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο της εισοδηματικής κλίμακας- θα ευνοούνταν αν οι πλουσιότεροι μοίραζαν τον πλεονάζοντα πλούτο τους. Έτσι δημιουργήθηκαν και οι κατηγορίες εναντίον των υπέρμαχων της ισότητας, ότι το κίνητρό τους είναι η ζήλια και ο φθόνος. Επιεικέστερα, ακουγόταν επίσης ότι «όταν ανεβαίνει η παλίρροια, σηκώνει όλες τις βάρκες». Ένας άνεργος εργάτης της Δύσης έχει πρόσβαση σε πάμπολλες υπηρεσίες, από τηλεόραση μέχρι σύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό, την οποία δεν είχε ο Βασιλιάς Εδουάρδος VII.

Αυτή η γραμμή άμυνας δεν υπάρχει πια. Ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν, για παράδειγμα, ότι δεν υπάρχει καθόλου αύξηση στον μέσο πραγματικό μισθό στις ΗΠΑ από το 1970. Στη Βρετανία η στασιμότητα είναι ίδια ή και χειρότερη. Ακόμη και στις σκανδιναβικές χώρες της ισότητας, παρατηρείται συρρίκνωση του πραγματικού εισοδήματος.

Μπορούμε να μιλάμε ασταμάτητα για τις δυνάμεις που κρύβονται πίσω από αυτές τις τάσεις. Μια υποψήφια «δύναμη» είναι η επίδραση της νέας τεχνολογίας, που έχει βάλει στην πρέσα τους εργάτες μαζικής παραγωγής, είτε στις υπηρεσίες είτε στη μεταποίηση. Δεν πιστεύω όμως ότι θα ήταν από μόνη της αρκετή, χωρίς την επίδραση της παγκοσμιοποίησης, που έχει θέσει εκατομμύρια φτωχότερους εργαζόμενους από την Ασία σε απευθείας ανταγωνισμό με τους συναδέλφους τους στην Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική.

Ορισμένοι ακαδημαϊκοί ισχυρίζονται ότι έχει εμφανιστεί αύξηση της ανισότητας μέσα σε συγκεκριμένες χώρες που εξισορροπείται από τη μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ των χωρών. Αυτό όμως είναι απλώς διαφορετική περιγραφή του ίδιου προβλήματος.

Πολλά από τα γιατρικά που προτείνει η Αριστερά μόνο να επιδεινώσουν μπορούν το πρόβλημα. Και η Δεξιά έχει την τάση να τα αντιγράφει. Για παράδειγμα, στη Βρετανία είχαμε το παράξενο θέαμα ενός συντηρητικού υπουργού Οικονομικών, που δεν βρίσκεται καν στην προοδευτική πτέρυγα της παράταξής του, να ζητά αύξηση στον κατώτατο μισθό. Ένας φίλος μου γιατρός, που δεν έχει καμία ειδίκευση στα οικονομικά, διέκρινε αμέσως την παγίδα. Αν αυξηθούν τα έσοδα, θα μαζευτούν περισσότεροι φόροι. Ακόμη και αν όσοι εμπίπτουν άμεσα στο μέτρο βρεθούν στο αφορολόγητο, η άνοδος στον πάτο πιθανόν να αυξήσει το σύνολο της εισοδηματικής δομής σε ονομαστικούς όρους και εν τέλει να προσφέρει έσοδα στο κράτος.

Κάποτε οι ακαδημαϊκοί της Δεξιάς έσπευδαν να τονίσουν πως οποιαδήποτε αύξηση στο εργατικό κόστος θα πετάξει περισσότερο κόσμο από την αγορά εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, η καταπολέμηση του προβλήματος με αυξήσεις μισθών θα ανεβάσει τα κόστη και θα χειροτερέψει τα πράγματα. Για να ισοφαρίσει η κατάσταση, θα χρειαστούν υποτιμήσεις. Τι θα γίνει, όμως, τότε με τους στόχους πληθωρισμού, που τόσα έχουν επενδύσει επάνω τους οι κυβερνήσεις; Και θα ευνοηθούν στ' αλήθεια οι πραγματικοί μισθοί; Η υποτίμηση συνήθως θεωρείται μέθοδος μείωσης των πραγματικών μισθών από την πίσω πόρτα.

Πολλές από τις υπόλοιπες υποδείξεις για το πώς θα μειωθούν οι πιέσεις στις μάζες των μεροκαματιάρηδων, ανήκουν στη λίστα των άξιων στρατηγικών που είχαν εμπνευστεί οι περισσότερες κυβερνήσεις μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αν όχι και νωρίτερα. Κάποιες άλλες απηχούν τις λιγότερο επιτυχημένες παραμέτρους του New Deal του Franklin Roosevelt, με παράδειγμα την αποκατάσταση της δύναμης των σωματείων.

Εγώ θα προτιμούσα πιο απλές ιδέες. Η ανισότητα στις πλέον συμβατικές παραμέτρους θα μειωνόταν αν αυξάνονταν τα φορολογικά όρια που αφορούν τους φτωχούς και αυξάνονταν επιλεγμένα κοινωνικά επιδόματα. Το αν θα προέλθει το ρευστό για να γίνουν αυτές οι αλλαγές από περισσότερους φόρους στα μεσαία και υψηλότερα εισοδήματα ή αν θα πληρωθεί από ελλείμματα στον προϋπολογισμό θα πρέπει να εξαρτηθεί από την οικονομική δομή - μια απλή οικονομική σκέψη την οποία ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών George Osborne αρνείται να κατανοήσει.

Ο βαθμός στον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν δημοσιονομικά μέτρα για την αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου με πιο ισομερή τρόπο θα εξαρτηθεί σε έναν βαθμό από τη γεωγραφική κλίμακα δράσης. Μια κυβέρνηση χώρας μικρού ή μεσαίου μεγέθους που θα δράσει από μόνη της κινδυνεύει να διώξει τους επιχειρηματίες στο εξωτερικό, όπου οι φόροι θα είναι χαμηλότερα.

Όμως όσο περισσότερες χώρες δράσουν συντονισμένα, τόσο θα μειωθούν οι πιθανότητες αποτυχίας.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation