Μαθήματα ζωής από το Νέλσον Μαντέλα

Το 1993, ο στρατηγός της Νοτίου Αφρικής Κόνσταντ Βιλχόεν σχεδίαζε έναν πόλεμο με «Αφρικάνερς» αντάρτες εναντίον της πολυφυλετικής κυβέρνησης. Έτσι, ο Νέλσον Μαντέλα τον κάλεσε για τσάι. Όταν έφτασε ο Βιλχόεν μαζί με άλλους τρεις απόστρατους στρατηγούς στο σπίτι του Μαντέλα στο Γιοχάνεσμπουργκ, περίμεναν να τους ανοίξει την πόρτα κάποια υπηρέτρια. Αντιθέτως, τους καλωσόρισε ο ίδιος ο Μαντέλα χαμογελώντας, τους έσφιξε το χέρι και εξέφρασε τη χαρά του που τους έβλεπε. Στη συνέχεια κάλεσε τον Βιλχόεν στο σαλόνι του για μία κατ’ ιδίαν συζήτηση.

«Με ρώτησε εάν ήθελα τσάι» αφηγήθηκε αργότερα ο Βιλχόεν στον Τζον Κάρλιν, συγγραφέα του νέου βιβλίου «Knowing Mandela». «Είπα ναι και  μου έβαλε σε ένα φλιτζάνι. Με ρώτησε εάν ήθελα γάλα. Είπα ναι και μου έβαλε γάλα. Τότε με ρώτησε εάν ήθελα και ζάχαρη με το τσάι μου. Είπα ναι και μου έβαλε και ζάχαρη. Το μόνο που έμενε να κάνω ήταν να το ανακατέψω». Μιλώντας στη γλώσσα του Βιλχόεν, στα Αφρικάανς, ο Μαντέλα τον έπεισε ότι ένας πόλεμος ανταρτών δεν θα οδηγούσε πουθενά. Αντιθέτως, τον κάλεσε να κατέβει στις επόμενες πολυφυλετικές εκλογές. Ο Βιλχόεν έφυγε από το σπίτι του Μαντέλα απαλλαγμένος από οποιαδήποτε πολεμική σκέψη. «Ο Μαντέλα κερδίζει όλους όσοι το συναντούν» δήλωσε στον Κάρλιν.

Όπως έγραψε και ο Κάρλιν στην προηγούμενη μελέτη του για τον Μαντέλα, «Playing the Enemy», κάθε βιβλίο που γράφεται για εκείνον καταλήγει σε βιβλίο αυτοβοήθειας. Ο Μαντέλα γνώριζε πώς να κάνει φίλους και πώς να επηρεάζει τους ανθρώπους. Ενδεχομένως να υποστηρίξει κανείς ότι είναι άγιος, σίγουρα όμως ήταν ένας πολιτικός που κατανοούσε την εξουσία. Ακολουθούν μαθήματα από τον Μαντέλα για πολιτικούς και όχι μόνο, όπως προκύπτουν από τη μελέτη του Κάρλιν.

Χειρίσου τους εχθρούς σου με σεβασμό και ενσυναίσθηση

Ο σύντροφος του Μαντέλα, Γουόλτερς Σισούλου, είπε κάποτε στον Κάρλιν ότι ο Μαντέλα σε όλη του τη ζωή πάλευε για τον «απλό σεβασμό». Ο Μαντέλα κέρδισε τον σεβασμό σεβόμενος τους άλλους. Συμπεριφερόταν σε όλους με σεβασμό - για παράδειγμα στεκόταν πάντα όρθιος όταν έμπαινε στο δωμάτιο η κυρία που σέρβιρε το τσάι. Η ποιότητά του τον βοήθησε με τους περισσότερους εχθρούς. Πέρασε χρόνια στη φυλακή μελετώντας Αφρικάανς και τους Αφρικάνερς, οι περισσότεροι εκ των οποίων τον θεωρούσαν τρομοκράτη. Χρησιμοποίησε τη γνώση του για να τους κερδίσει.

Όταν ο Κάρλιν επισκέφθηκε τον Μαντέλα το 2009, ο 91χρονος καθόταν ανέκφραστος σε ένα τραπέζι, παλεύοντας να φάει. Μίλησε μόνο μία στιγμή: «Ο λαός είπε ότι φοβόμουν. Είπαν ότι ήμουν δειλός επειδή προσέγγισα τους Αφρικάνερς… Είδαν όμως, τα αποτελέσματα. Έχουμε ειρήνη».

Αυτό που κατάλαβαινε ο Μαντέλα είναι πως ο ανθρώπινος παράγοντας έχει σημασία. Οι άνθρωποι παίρνουν τις μεγάλες αποφάσεις, στην πολιτική και όχι μόνο. Οι εχθροί είναι άνθρωποι που δεν σε σέβονται και νομίζουν ότι ούτε εσύ τους σέβεσαι. Εάν μπορείς να δείξεις σεβασμό και ενσυναίσθηση, τότε θα εμπιστευθούν ότι θα τους συμπεριφερθείς σωστά.

Οι συζητήσεις που οδήγησαν στον τερματισμό του απαρτχάιντ έχουν παραλληλισμούς με τις σημερινές διαπραγματεύσεις για το Ιράν. Ο Μαντέλα θα ήθελε πολύ να συζητήσει με τον πρόεδρο Χασάν Ρουχανί ή με τον πρόεδρο του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου, να διαισθανθεί τις ελπίδες και τους φόβους τους και να τους καταπραΰνει. Αντιθέτως, είναι εμφανές ότι Μπαράκ Ομπάμα αντιπαθεί τον Νετανιάχου. Αυτή είναι μία πολυτέλεια που ο Μαντέλα δεν θα επέτρεπε ποτέ στον εαυτό του. Η αντιπάθεια είναι ο εύκολος δρόμος να αποφύγεις την εμπλοκή.

Δέξου ότι ποτέ δεν ξεκινάς με λευκή επιταγή

Ο Μαντέλα κατανοούσε ότι οι Αφρικάνερς δεν θα εξαφανίζονταν. Δεν υπήρχε η επιλογή για μια Νότιο Αφρική χωρίς Αφρικάνερς. Έτσι δούλεψε με ό,τι είχε ανά χείρας. Στο Roben Island έλεγε στους συγκρατουμένους του ότι η νέα Νότιος Αφρική έπρεπε να περιλαμβάνει τους Αφρικάνερς. Όταν οι ηγέτες υποκύπτουν στην πλάνη της λευκής επιταγής, τότε πράγματα δεν έχουν αίσιο τέλος. Ο Τζορτζ Μπους φαντάστηκε ότι θα μπορούσε να πετύχει ένα Αφγανιστάν χωρίς τους Ταλιμπάν και ένα Ιράκ χωρίς τους υποστηρικτές του Ba’ath. Ο πατέρας του Μπους πάντα έβρισκε χρόνο να ενημερώσει τον Μαντέλα. Εάν έκανε το ίδιο και ο γιος του το 2001, μπορεί να είχε γλιτώσει πολλά προβλήματα.

Μπορείς να έχεις έναν ή δύο πολιτικούς στόχους

Ο Μαντέλα είχε μία αποστολή: Να σταματήσει το απαρτχάιντ και να επιβληθεί η αρχή «ένα άτομο, μία ψήφος».  Αυτή η αρχή δεν ήταν διαπραγματεύσιμη. Σε όλα τα άλλα όμως, ήταν ευέλικτος. Αφού βγήκε από τη φυλακή το 1990, σκόπευε να προχωρήσει στην κρατικοποίηση των βασικών βιομηχανιών της Νοτίου Αφρικής. Το 1992 όμως, ταξίδεψε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ όπου οι συμμετέχοντες από πολλές χώρες του είπαν ότι ήταν τρελός. Γυρνώντας στην πατρίδα του, κάλεσε αξιωματούχους από το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο και είπε: «Παιδιά, χρειάζεται να αλλάξουμε τακτική». Οι επιτυχημένοι πολιτικοί είναι άκαμπτοι μόνο σε πολύ λίγα ζητήματα. Κάθε θέση σε θέματα μικρότερης σημασίας είναι απλώς διαπραγματικό χαρτί. O Ρόναλντ Ρέιγκαν για παράδειγμα, ήθελε να μειώσει τους φόρους. Τα κατάφερε με ευέλικτη τακτική».

Μην τιμωρείς ανθρώπους όταν δεν το αξίζουν

«Ο Μανντέλα έκανε συμφωνίες με πολλούς διαβόλους» γράφει ο Κάρλιν. Ακόμη και ως πρόεδρος, ποτέ δεν τιμωρούσε εκείνους τους διαβόλους. Όπως είπε και σε ομιλίες του: «Ξεχάστε το παρελθόν». Συχνά ο κόσμος τιμωρεί για να επιβεβαιώσει τη δική του ανωτερότητα. Ο Μαντέλα επιβεβαίωσε τη δική του ανωτερότητα συγχωρώντας. Ήταν ο μόνος τρόπος για να υπάρξει μία νέα Νότιος Αφρική. Οι Αιγύπτιοι, οι Λίβυοι και οι Σύριοι θα πρέπει να το έχουν αυτό υπόψη».

Μην πιστέψετε ότι είστε αναντικατάστατοι

Ο Μαντέλα παραιτήθηκε μετά από μόλις μία θητεία στην προεδρία της Νοτίου Αφρικής. Οι διάδοχοί του απογοήτευσαν. Η έλευση και μετά η αποχώρησή τους, όμως, ήταν ο μόνος τρόπος να δημιουργηθεί μια δημοκρατία.

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation