Η... "δυναστεία" των social media

Καθώς ο κλάδος των κοινωνικών δικτύων γιορτάζει τα δέκατα γενέθλιά του, είναι σαφές πως όσοι βρίσκονται στην κορυφή τα πάνε καλά. Το Twitter σύντομα θα προχωρήσει στη δημόσια εγγραφή του, που εκτιμάται ότι θα αποτιμήσει την εταιρεία στα 15 δισ. δολ., και το Facebook ανέκτησε τόσο γρήγορα το χαμένο έδαφος από τη δική του άτσαλη δημόσια εγγραφή τον προηγούμενο χρόνο, που το 20% που ανήκει στον ιδρυτή του Mark Zuckerberg υπολογίζεται πλέον στα 24 δισ. δολ.

Η οικονομική τους ισχύς, όμως, αντισταθμίζεται από ένα κύμα απογοητεύσεων ως προς αυτό που ο συγγραφέας Jonathan Franzen αποκαλεί «φλυαρία, τουιτάρισμα και περιαυτολογία». Στο τελευταίο του βιβλίο που παρουσιάστηκε αυτήν την εβδομάδα, ο Franzen επιτίθεται στη «σατανική μηχανή του τεχνοκαταναλωτισμού» που εκπροσωπούν η Amazon και το Facebook».

Το νέο βιβλίο του Dave Eggers «Ο Κύκλος» (The Circle) απεικονίζει τη Silicon Valley ως έναν δραματικό τόπο όπου οι εργαζόμενοι σε εταιρείες που λατρεύονται περίπου ως θρησκείες -κάτι μεταξύ σαϊεντολογίας, Facebook και Google- ωθούνται από τους ιδρυτές της να γίνουν απολύτως «διαφανείς» δείχνοντας σε όλους τα πάντα για τη ζωή τους. Συνθήματά τους είναι «τα μυστικά είναι ψέματα» και «η ιδιωτική ζωή είναι κλοπή».

Είναι ανόητο να τα αγνοήσει κανείς αυτά χαρακτηρίζοντάς τα γκρίνια μεσήλικων ανδρών, όπως έκαναν πολλοί στο Twitter. Πολλοί αισθάνονται καταπιεσμένοι, από τον κωμικό Louis CK ο οποίος χαρακτήρισε τα έξυπνα κινητά «τοξικά, ειδικά για τα παιδιά», μέχρι τη Marina Shifrin, την 25χρονη παραγωγό που παραιτήθηκε από μία ταϊβανέζικη εταιρεία παραγωγών λέγοντας πως τα αφεντικά της είχαν επικεντρωθεί αποκλειστικά στο «πόσα views είχε το κάθε video». Και μάλιστα παραιτήθηκε αναρτώντας το δικό της video που έχει κάνει περισσότερα από 10 εκατ. views στο YouTube.

Τα αισθήματα που δημιουργούνται είναι φυσικά καθώς εκπαιδευόμαστε, όπως η Mae Hollande, η ηρωίδα του Κύκλου, να συγκεντρώνουμε φίλους και ακόλουθους και να νιώθουμε ικανοποιημένοι μόνο όταν το προφίλ μας πάρει φωτιά. Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι μία ατέρμονη και εξαντλητική παρέλαση.

Ενώ, όμως, ο Franzen και ο Eggers θεωρούν ότι αυτή η φρενήρης δραστηριότητα αποδεικνύει τη δύναμη του Μεγάλου Αδελφού που έχουν αποκτήσει τα συγκεκριμένα δίκτυα, εγώ πιστεύω ακριβώς το αντίθετο: η εξάρτησή τους από την εκθετική ανάπτυξη και τη μαζική ανταλλαγή πληροφοριών είναι αδυναμία και όχι ισχύς.

Υπάρχει κάποιο ψεγάδι στις επιχειρήσεις που στηρίζονται στην ώθηση των χρηστών τους σε κοινωνική δραστηριότητα, η οποία μπορεί να είναι εθιστική, αλλά είναι επίσης κι ανησυχητική. Τελικά, εάν οι χρήστες δεν το απολαμβάνουν μπορεί να φύγουν. Δεν είναι εγκλωβισμένοι στον Κύκλο όπως η Mae. Μπορεί να φύγουν όπως ακριβώς συνέβη με τους χρήστες του Friendster και του MySpace.

Τα πράγματα είναι διαφορετικά στον Κύκλο, όπου οι τρεις συνδιευθύνοντες σύμβουλοι δημιουργούν έναν κόσμο με μικροσκοπικές κάμερες που παρατηρούν τα πάντα. Σε αυτόν τον κόσμο, το ρητό είναι «ό,τι συμβαίνει πρέπει να είναι γνωστό». Θεωρούν ότι η ιδιωτική ζωή δείχνει μαλθακότητα και αποτελεί προδοσία στον λαό τόσο σοβαρή όσο το παράπτωμα του Winston Smith στο 1984 που κρυβόταν από την οθόνη.

Το επιχείρημα της Silicon Valley πως το δικό της συμφέρον συμπίπτει με το εθνικό συμφέρον την εκθέτει σε σατιρικά σχόλια. Οι επιχειρήσεις της δεν ικανοποιούνται φτιάχνοντας απλώς ηλεκτρονικούς υπολογιστές και δημιουργώντας κοινωνικά δίκτυα. Τα παρουσιάζουν ως μέσο για να απελευθερωθούν οι άνθρωποι και να ικανοποιήσουν τη φυσική τους επιθυμία να μοιράζονται.

Ο Μ. Zuckerberg, ο οποίος είπε στο Wire πριν από λίγο καιρό ότι «ο κόσμος θα μοιράζεται 8 με 10 φορές περισσότερα πράγματα μέχρι το 2016» ακολουθεί τη ρητορική της Silicon Valley. «Ενόσω οι πληροφορίες παράγονται και είναι επεξεργάσιμες αποδοτικά, θεωρείται ότι η κληρονομιά του Διαφωτισμού βρίσκεται σε καλά χέρια» γράφει ο Evgeny Morozov, κριτικός επί θεμάτων τεχνολογίας στο To Save Everything, Click Here.

Ο Franzen είναι εξίσου επικριτικός: «Με τον τεχνοκαταναλωτισμό, η ανθρωπιστική ρητορική περί ενδυνάμωσης, δημιουργικότητας, ελευθερίας, διασύνδεσης και δημοκρατίας υποκινεί το ξεκάθαρο μονοπώλιο των τεχνοτιτάνων. Η νέα σατανική μηχανή φαίνεται πως δεν υπακούει πλέον σε τίποτε άλλο πέρα από τη δική της λογική».

Λοιπόν, ναι. Και η λογική των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης είναι αυτή ακριβώς. Εάν είναι πολύ μεγάλες θα είναι κερδοφόρες ακόμη κι αν καίνε τα λεφτά τους. «Υπάρχουν αρκετές κερδοφόρες επιχειρήσεις. Υπάρχουν λίγα όμως, πολύ μεγάλα δίκτυα» γράφει ο David Kurp, ιδρυτής του Tumblr, του δικτύου blog που αγόρασε η Yahoo τον Μάιο έναντι 1 δισ. δολ.

Τα μεγάλα δίκτυα, όμως, μπορούν εύκολα να γίνουν πολύ μικρά. Η κυριαρχία του Κύκλου είναι τόσο ευρεία που κατασκευάζει τα δικά του tablets, έχει λεπτομερή στοιχεία εκατομμυρίων χρηστών και τα αποθηκεύει όλα σε ένα «νέφος». Είναι απόρθητος, κατά τρόπο που δεν ισχύει με τα κοινωνικά δίκτυα στην πραγματικότητα.

Ο εντυπωσιακός αντίκτυπος που καταγράφουν τα κοινωνικά δίκτυα μέσα σε μόλις μία δεκαετία κάνει πολλούς να λησμονούν ότι ο κλάδος είναι πολύ νέος ακόμη. Το Friendster και το LinkedIn ιδρύθηκαν μόλις το 2002, το MySpace το 2004 και το Facebook το 2004. Το Twitter, που σημειώνει την ισχυρότερη ανάπτυξη, ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα. 

Ένα πράγμα γνωρίζουμε από αυτήν τη σύντομη πορεία: ότι η κυριαρχία των δικτύων μπορεί να χαθεί απίστευτα εύκολα. Τη μια στιγμή δίκτυα, όπως το MySpace, δείχνουν μεγάλα και ισχυρά και την ακριβώς επόμενη η ανάπτυξή τους παγώνει και οι χρήστες του φεύγουν. Το Facebook έχει δείξει αντοχές, αλλά ούτε εδώ υπάρχουν εγγυήσεις.

Είναι πιθανό σε δέκα χρόνια να βρίσκονται άλλοι στη θέση του Twitter και του Facebook. Ο κόσμος μπορεί να τα χρησιμοποιεί διαφορετικά, με περισσότερη ή λιγότερη ένταση. Το όραμα του Μ. Zuckerberg για εκθετική ανάπτυξη στο μοίρασμα πληροφοριών μπορεί να επαληθευτεί. Μπορεί, όμως, κι ο κόσμος να κουραστεί από την εξαντλητική φρενίτιδα και να αποτραβηχτεί.

Η αντίδραση της Shifrin, η οποία θεώρησε ότι εργάζεται σε γραμμή παραγωγής Like, είναι διδακτική. «Πιστεύω ότι είναι πιο σημαντικό να επικεντρώνεσαι στην ποιότητα του περιεχομένου παρά στα views» επιμένει, όπως και ο Franzen. Και κατάφερε να το κάνει viral. Κατά κάποιον τρόπο … τετραγώνισε τον κύκλο.

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation