Το πάρτι των BRICs τελείωσε

Μετά από μία δεκαετία πάθους, οι επενδυτές γύρισαν την πλάτη τους στις αναπτυσσόμενες αγορές. Στις χώρες BRICs -Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα- οι ρυθμοί ανάπτυξης έπεσαν πολύ γρήγορα και τα ισοζύγιά τους επιδεινώθηκαν. Η έκπληξη δεν είναι ότι ο έρωτας τελείωσε, αλλά ότι διήρκεσε τόσο πολύ.

Από το 2000 ως το 2008, ο κόσμος έζησε μία από τις μεγαλύτερες περιόδους ραγδαίας ανάπτυξης των εμπορευμάτων και της πιστωτικής επέκτασης όλων των εποχών. Η Γένεση προειδοποιεί ότι μετά από επτά χρόνια αφθονίας, ακολουθούν επτά χρόνια πείνας και η πείνα θα καταστρέψει τη Γη. Ίσως ο συνδυαζόμενος κύκλος της ανόδου των εμπορευμάτων και της πιστωτικής επέκτασης, από τον οποίο οι χώρες BRICs έχουν επωφεληθεί περισσότερο απ' ό,τι τους άξιζε, να έχει θεϊκή προέλευση.

Η έκρηξη αυτή παρατάθηκε κατά μισή δεκαετία μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης στις ανεπτυγμένες οικονομίες, που τις πλημμύρισε με φθηνό χρήμα. Στα χρόνια της αφθονίας, οι BRICs δεν χρειάστηκε να κάνουν σκληρές επιλογές. Σήμερα, οι κατεστημένες τους ελίτ δεν δείχνουν ούτε να είναι διατεθειμένες, ούτε να μπορούν να το πράξουν. Η ζωή τους ήταν πάρα πολύ καλή.

Τώρα, η εποχή της ραγδαίας ανάπτυξης τελείωσε. Η Βραζιλία και η Ρωσία επλήγησαν από τη μείωση των τιμών των εμπορευμάτων, οι οποίες αναμένεται να συνεχίσουν να υποχωρούν για αρκετά χρόνια. Αυτές οι δύο χώρες, μπορεί να πιαστούν και στην παγίδα του «μέσου εισοδήματος». Πρόσφατες μελέτες ανακάλυψαν ότι οι χώρες τείνουν να βιώνουν μια απότομη επιβράδυνση της ανάπτυξής τους, όταν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ φτάνει τα 15.000 δολάρια.

Ενώ οι BRICs έχουν συγκεντρώσει μεγάλα συναλλαγματικά αποθέματα, δεν εκμεταλλεύτηκαν τις καλές εποχές για να βελτιώσουν τις οικονομίες τους. Οι τράπεζες της Κίνας είναι υπερμοχλευμένες και η Ινδία υποφέρει από πολλές οικονομικές ασθένειες. Ο πληθωρισμός της είναι πολύ ψηλός. Επίσης, το έλλειμμα του προϋπολογισμού της, το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα του ισοζυγίου της είναι πολύ μεγάλα. Η διακυβέρνηση είναι, στην καλύτερη περίπτωση, μέτρια αντανακλώντας σημαντική διαφθορά και κακό επιχειρηματικό περιβάλλον.

Η Παγκόσμια Τράπεζα καταρτίζει τον δείκτη ease of doing business (πόσο φιλική στην επιχειρηματικότητα είναι μια χώρα) για 185 κράτη. Οι BRICs τα πάνε ακόμα χειρότερα σε αυτόν: η Κίνα κατατάσσεται στην 91η θέση, η Ρωσία στην 112η, η Βραζιλία στην 130ή και η Ινδία στην 132η. Η Ρωσία έχει θέσει τον μακροπρόθεσμο στόχο να κάνει εκατό βήματα, αλλά μέχρι τώρα έχει κάνει πολύ λίγα για να τον πετύχει. Η Κίνα εν τω μεταξύ ασκεί πιέσεις στην Παγκόσμια Τράπεζα να εγκαταλείψει αυτόν τον δείκτη.

Κάποιοι μπορούν να δουν την ύβρη της εκρηκτικής ανάπτυξης στην κατασκευή «λευκών ελεφάντων». Οι Ολυμπιακοί Αγώνες τα λένε όλα. Το 2008 το Πεκίνο ξεπέρασε όλες τις προηγούμενες διοργανώσεις με δαπάνες 40 δισ. δολαρίων. Η Ρωσία ξοδεύει 51 δισ. δολάρια για τους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Sochi, σε σύγκριση με τα 6 δισ. που είχαν ξοδευτεί για τη διοργάνωση στο Βανκούβερ το 2010. Οι πρόσφατες διαδηλώσεις στη Βραζιλία οφείλονται εν μέρει στο κόστος του Μουντιάλ του 2014 και των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016.

Όσον αφορά όμως το ζωτικό ζήτημα της επένδυσης σε υποδομές, η Βραζιλία, η Ινδία και η Κίνα επενδύουν πολύ λίγα. Η Ρωσία δεν έχει επεκτείνει το οδικό της δίκτυο από το 1994. Μόλις το 2018 ένας αυτοκινητόδρομος αναμένεται να συνδέσει τη Μόσχα με την Αγία Πετρούπολη και αυτό επειδή τότε η χώρα θα φιλοξενεί το Παγκόσμιο Κύπελλο.

Ακόμα χειρότερα, η τρέχουσα πολιτική των BRICs είναι προς τη λάθος κατεύθυνση. Όλες έχουν σχετικά μεγάλο δημόσιο τομέα και εθνικό προστατευτισμό. Εξαιτίας της πρόσφατης οικονομικής τους επιτυχίας και της οικονομικής κρίσης της Δύσης, βλέπουν τον κρατικό καπιταλισμό ως λύση και την ιδιωτική επιχειρηματικότητα και την ελεύθερη αγορά ως πρόβλημα. Ειδικά στη Ρωσία και στη Βραζιλία, ομάδες επιρροής καλούν για μεγαλύτερο ρόλο του κράτους, παρότι η κρατική διαφθορά είναι το βασικό πρόβλημα.

Τον περασμένο μήνα ο Igor Rudensky, βουλευτής του κόμματος Ενωμένη Ρωσία, που προεδρεύει στην οικονομική επιτροπή της Δούμας, δήλωσε: «Ο ηγετικός ρόλος στην οικονομία θα πρέπει να ανήκει σε κρατικές επιχειρήσεις. Πρέπει να διατηρήσουμε όλη τη θετική (από την ΕΣΣΔ) ιστορική εμπειρία». Πίσω στο μέλλον!

Ακόμα και αν οι πολιτικοί ηγέτες των BRICs αποφάσιζαν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, οι γιγαντιαίες κρατικές εταιρείες κάνουν κουμάντο. Κρατούν με σιδερένια πυγμή την ενέργεια, τις μεταφορές και τις τράπεζες. Αλλά οι BRICs δεν κυβερνούν τον κόσμο.

Εξαιτίας τους, η Δύση υποβάθμισε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και αντίθετα αναζήτησε περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες. Παράδειγμα αποτελεί η Διατλαντική Εμπορική και Επενδυτική Συνεργασία (Transatlantic Trade and Investment Partnership), ανάμεσα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και η Συνεργασία Χωρών του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership) που περιλαμβάνει τις περισσότερες χώρες του Ειρηνικού Ωκεανού, αλλά όχι την Κίνα.

Το πάρτι των BRICs τελείωσε. Η ικανότητά τους να προχωρήσουν μπροστά εναπόκειται στην ικανότητά τους να φέρουν εις πέρας, σε χαλεπούς καιρούς, τις μεταρρυθμίσεις που δεν έκαναν την περίοδο της ανάπτυξης.

*Ο αρθρογράφος είναι senior fellow στο Peterson Institute for International Economics.

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation