"Μαύρη μέρα" για την τραπεζική ένωση

Το σχέδιο για την κυπριακή διάσωση επιφέρει σοβαρότατο πλήγμα στις προσπάθειες της ΕΕ για έξοδο από την κρίση. Η κατάρρευση της αξιοπιστίας του σχεδίου για τις τράπεζες και οι επιπτώσεις σε άλλες χώρες της ευρωζώνης.

Δημοσιεύθηκε: 19 Μαρτίου 2013 - 14:42

Patrick Jenkins (Λονδίνο) και Alex Barker (Βρυξέλλες)

Η απόφαση του Σαββατοκύριακου να αφαιρεθούν 5,8 δισ. ευρώ από τους καταθετικούς λογαριασμούς πελατών κυπριακών τραπεζών άνοιξε τρύπα στις φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις που η Ε.Ε. διαφήμιζε ως τον δρόμο για έξοδο από την κρίση της ευρωζώνης, ενώ παράλληλα είναι πιθανόν να υπονομεύσει την αυξανόμενη πεποίθηση των τραπεζών παγκοσμίως ότι μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις δραστηριότητές τους με τις καταθέσεις των πελατών.

«Είναι μια τελείως τρελή απόφαση», ανέφερε ο επικεφαλής ευρωπαϊκής τράπεζας. «Είναι το μεγαλύτερο λάθος πολιτικής που έχει συνυπογράψει ποτέ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα».

Αν και οι άμεσες επιπτώσεις από το κυπριακό φιάσκο για τις αγορές μετοχών ή ομολόγων είναι ελάχιστες, οι επενδυτές ταράχθηκαν διότι οι όροι της διάσωσης φαίνεται να σκίζουν τις αρχές της πιστωτικής ιεραρχίας, δημιουργώντας ένα προηγούμενο που θα μπορούσε να αντιγραφεί και σε άλλες περιοχές της ευρωζώνης. Οι μετοχές ορισμένων μεγάλων ισπανικών και ιταλικών τραπεζών έκαναν βουτιά έως και 5%, ενώ τα spreads των ομολόγων διευρύνθηκαν.

Ένας αξιωματούχος την περιέγραψε ως «μαύρη μέρα για την τραπεζική ένωση» -το μεγάλο και ημιτελές project για την ενίσχυση της ευρωζώνης μέω ενός ενιαίου συστήματος εποπτείας, διάλυσης τραπεζών και εξασφάλισης καταθέσεων. Η πιο άμεση επίπτωση είναι στην αξιοπιστία του συστήματος εγγύησης καταθέσεων, της εθνικής υπόσχεσης για προστασία καταθέσεων κάτω των 100.000 ευρώ που η Ε.Ε. πέρασε στα γρήγορα προκειμένου να ανακτήσει την εμπιστοσύνη μετά την οικονομική κρίση του 2008.

Η Κύπρος δείχνει πως -σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να περιμένουν ή πιστεύουν οι μικροί καταθέτες- αυτές οι καταθέσεις δεν εξαιρούνται από τους έκτακτους φόρους που επιβάλλονται για να αποτραπεί μια τραπεζική κατάρρευση.

«Διαρρηγνύαμε τα ιμάτιά μας στην Ευρώπη ότι οι καταθετικοί λογαριασμοί κάτω των 100.000 ευρώ ήταν προστατευμένοι», δήλωσε ανώτατος αξιωματούχος που εμπλέκεται στη χρηματοοικονομική μεταρρύθμιση. «Τώρα υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να στείλουμε ανάμικτα μηνύματα».

Για τον λόγο αυτόν, ο Μισέλ Μπαρνιέ, ο επίτροπος της Ε.Ε. που είναι υπεύθυνος για τον χρηματοοικονομικό κλάδο, θέλει οι καταθέτες κάτω των 100.000 ευρώ να εξαιρεθούν από τον κυπριακό φόρο. Σε κάθε περίπτωση, οι ελπίδες για ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα εγγύησης καταθέσεων φαίνεται τώρα πως έχουν καταρρεύσει.

Οι όροι της εισφοράς επί των κυπριακών καταθέσεων μπορεί να αλλάξουν κάπως καθώς η συμφωνία πρέπει να περάσει από τη Βουλή. Όμως, ακόμα και αν η επίπτωση στους μικροκαταθέτες αμβλυνθεί, οι ειδήμονες του κλάδου λένε πως η ζημιά έχει ήδη γίνει.

«Είναι η ακύρωση μιας ρητής διασφάλισης», δήλωσε στους Financial Times ο γενικός διευθυντής του IIF, Tim Adams. «Αυτό είναι ένα ανησυχητικό προηγούμενο. Στο μέλλον, φοβάμαι ότι θα μετανιώσουν που το έκαναν».

Σε ένα ωμό σημείωμα προς τους πελάτες της, η Morgan Stanley δήλωσε πως η κίνηση «πάει πέρα από τις προσδοκίες, δημιουργώντας ανησυχίες αναφορικά με ένα πιθανό λάθος πολιτικής».

Η δεύτερη επίπτωση αφορά την αξιοπιστία του σχεδιαζόμενου καθεστώτος της Ε.Ε. για τη διάλυση προβληματικών τραπεζών. Το σχέδιο θα έδινε στα κράτη τα κατάλληλα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν μια τραπεζική κρίση χωρίς να βασίζονται στα χρήματα των φορολογούμενων - όπως για παράδειγμα τη δυνατότητα απομειώσεων των μη εξασφαλισμένων πιστωτών. Όταν συμφωνηθεί το καθεστώς, η πρόταση αναμένεται να οδηγήσει στη δημιουργία μιας αρχής που θα είναι αρμόδια για τη διάλυση τραπεζών.

Ωστόσο, η απόφαση στην Κύπρο έδειξε ότι αυτές οι αρχές μπορούν να ανατραπούν όταν απαιτηθεί. Με το να εξαιρούνται οι ομολογιούχοι και να πλήττονται οι καταθέτες, η διάσωση, ουσιαστικά, καταρρίπτει την ιεραρχία του ρίσκου των πιστωτών που προσπαθούσε να εισαγάγει το νέο καθεστώς.

Υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο ειρωνείας στην κατάσταση αυτή και αφορά το γεγονός ότι για τον τυχαίο παρατηρητή το κυπριακό τραπεζικό σύστημα έμοιαζε με υπόδειγμα που θα έπρεπε να ακολουθήσουν και άλλοι λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι τράπεζες του νησιού έχουν καταθέσεις ύψους περίπου 68 δισ. ευρώ, που χρησιμοποιούν για να χρηματοδοτήσουν τον δανεισμό τους, με μικρή μόνο στήριξη -μικρότερη των 3 δισ. ευρώ- από την αγορά ομολόγων.

Αυτοί που υπερασπίζονται το σχέδιο για την Κύπρο λένε πως η δομή της χρηματοδότησης ήταν ο λόγος για τον οποίο δεν υπήρχε εναλλακτική από το να δεχθούν πλήγμα οι καταθέτες -τα junior bonds που εξαλείφονται αντιστοιχούν σε 2,5 δισ. ευρώ, ενώ τα ύψους 0,2 δισ. ευρώ senior unsecured bonds δεν τα αγγίζουν, με τη λογική ότι αν «κουρεύονταν» η οικονομική συνεισφορά θα ήταν αμελητέα, αλλά θα υπονομευόταν το επενδυτικό κλίμα.

Από τότε που κατέρρευσε η Lehman Brothers, πριν από τέσσερα χρόνια, ισολογισμοί που χρηματοδοτούνται από τις καταθέσεις όπως στην περίπτωση της Κύπρου ήταν αξιοζήλευτοι από πολλές τράπεζες ανά τον κόσμο. Έχοντας καεί από τη διαπίστωση πως σε καιρούς κρίσης οι αγορές ομολόγων στεγνώνουν, αφήνοντας ουσιαστικά χωρίς χρηματοδότηση τις μακροπρόθεσμες δανειακές υποχρεώσεις, οι τράπεζες έχουν συρρικνώσει τον μη βασικό δανεισμό και έχουν προσπαθήσει να ενισχύουν τις καταθέσεις ως τον βασικό μηχανισμό χρηματοδότησής τους.

Ο στόχος για πολλούς ήταν μια αναλογία δανείων προς καταθέσεις σχεδόν 100%, όπως στην περίπτωση της Κύπρου. Η ώθηση προς αυτήν την κατεύθυνση τονίστηκε από τους νομοθέτες, οι οποίοι στήριξαν την προσπάθεια για περισσότερες καταθέσεις. Πέραν της προηγούμενης στάσης της Ε.Ε. υπέρ των καταθέσεων, υπήρχε και μια ξεκάθαρη εύνοια των ρυθμιστικών αρχών ανά τον κόσμο προς τη χρηματοδότηση μέσω καταθέσεων. Τον Ιανουάριο, η επιτροπή της Βασιλείας για την τραπεζική εποπτεία, η οποία επιβλέπει τους παγκόσμιους τραπεζικούς κανόνες, χαλάρωσε κάπως τους όρους αναφορικά με τα ρευστά αποθέματα, κάνοντας ξεκάθαρο ότι θεωρεί πως οι καταθέσεις είναι λιγότερο πιθανό να φύγουν σε προβληματικές περιόδους απ’ όσο προέβλεπαν οι κανόνες προηγουμένως.

Αν και λίγοι είναι οι σχολιαστές που πιστεύουν πως οι άλλες χώρες θα είναι πρόθυμες να αντιγράψουν την κυπριακή κίνηση κατά των καταθετών, το γεγονός ότι αυτό θεωρείται πλέον πιθανό εργαλείο πολιτικής κινδυνεύει να πυροδοτήσει έναν φαύλο κύκλο, που θα το καταστήσει αυτοεκπληρούμενο.

«Θα έχει μεγάλη επίπτωση σε χώρες όπως η Ισπανία, που δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν από μόνες τους ένα πρόγραμμα εγγύησης καταθέσεων», ανέφερε κορυφαίος τραπεζίτης. «Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να στραγγίξουν οι καταθέσεις».

Ο Paul Donovan, οικονομολόγος της UBS, δήλωσε πως «αν και η Κύπρος μπορεί να χαρακτηριστεί ειδική περίπτωση, υπήρξαν τόσο πολλές ειδικές περιπτώσεις στην ευρωζώνη που οι πολιτικές διαβεβαιώσεις δεν θα έχουν και μεγάλη αξία. Γιατί να ρισκάρει κάποιος να διατηρήσει κατάθεση σε ένα τραπεζικό σύστημα, ακόμα και με εξασφάλιση και εγγυήσεις, αν πιστεύει πως το τραπεζικό σύστημα είναι ευάλωτο;».

Εν τω μεταξύ, ο υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας, Greg Clark, ανέφερε πως η καταβολή συντάξεων στους Βρετανούς που διαμένουν στην Κύπρο έχουν παγώσει για να διασφαλιστεί ότι τα χρήματα θα καταλήξουν σε εκείνους για τους οποίους προορίζονται. Ο κ. Clark είπε πως η κυβέρνηση παρακρατά τις πληρωμές συντάξεων προκειμένου «να αποτιμήσει τις εξελίξεις», επανέλαβε όμως πως «οι συντάξεις είναι ασφαλείς».

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation