Μας χρειάζεται... χρήμα από το ελικόπτερο

Ο M. Wolf παίζει με τη φωτιά. Υποστηρίζει ότι η συμβατική πολιτική αποδείχθηκε επικίνδυνη και ζητά άλλου τύπου νομισματική πολιτική. "Οι καρκινοπαθείς υποβάλλονται σε επικίνδυνες θεραπείες", υπενθυμίζει.

Δημοσιεύθηκε: 13 Φεβρουαρίου 2013 - 13:35

Martin Wolf

Μας χρειάζεται... χρήμα από το ελικόπτερο

"Δεν είναι αυτά που γνωρίζουμε που μας βάζουν σε μπελάδες. Είναι αυτά που νομίζουμε ότι είναι σίγουρα και αποδεικνύεται πως δεν είναι". Αυτό το σχόλιο του Mark Twain αρμόζει τέλεια στην πολιτική που εφαρμόζεται στην προσφορά χρήματος και στην τραπεζική.

Ορισμένοι δηλώνουν βέβαιοι ότι οι δυτικές οικονομίες που αντιμετωπίζουν τώρα προβλήματα πάσχουν από υπερβολική προσφορά χρήματος. Εν τω μεταξύ, οι υποστηρικτές της ορθόδοξης νομισματικής πολιτικής πιστεύουν ότι ο σωστός τρόπος για να ανακάμψουν οι οικονομίες είναι με την ώθηση των ιδιωτικών δαπανών στα υψηλά επίπεδα του παρελθόντος. Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι η νομισματική χρηματοδότηση των κυβερνήσεων είναι θανάσιμη. Αυτή η άποψη, όμως, είναι λάθος.

Τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν ότι η νομισματική πολιτική είναι πολύ χαλαρή εστιάζουν στο πολύ χαμηλό επίπεδο των επιτοκίων και στην επέκταση των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών. Όμως, ακόμη και ο ίδιος ο Milton Friedman, ο πρωταγωνιστής μεταπολεμικών μονεταριστών, υποστήριξε ότι μόνο η "ποσότητα" του χρήματος έχει σημασία.

Παρά τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια και την ταχεία ανάπτυξη των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών, οι μετρήσεις για την ευρεία προσφορά χρήματος είναι στάσιμες από τότε που ξεκίνησε η κρίση. Ο δείκτης προσφοράς χρήματος Divisia (ένας αποδεκτός τρόπος για τον υπολογισμό της ευρείας προσφοράς χρήματος που υπολογίζεται από το Center for Financial Stability της Νέας Υόρκης) δείχνει ότι η προσφορά χρήματος (Μ4) τον Δεκέμβριο του 2012 ήταν 17% χαμηλότερη από την τάση της περιόδου 1967-2008.

Στις ΗΠΑ το πρόβλημα είναι η ένδεια, όχι η υπερβολική προσφορά. Όπως υποστήριξε και ο Claudio Borio, της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, στην πρόσφατη έκθεσή του: «Οι καταθέσεις δεν είναι δωρεές που προηγούνται της χορήγησης δανείου. Τα δάνεια δημιουργούν τις καταθέσεις». Κατά συνέπεια, όταν οι τράπεζες σταματούν να χορηγούν δάνεια, τότε οι καταθέσεις μένουν στάσιμες.

Όσοι έχουν πειστεί ότι ελλοχεύει κίνδυνος υπερπληθωρισμού πιστεύουν ότι οι τράπεζες επεκτείνουν τις χορηγήσεις δανείων σε άμεση σχέση με τις τοποθετήσεις τους στην κεντρική τράπεζα.

Βάσει του χρυσού κανόνα, τα αποθέματα είναι πράγματι πεπερασμένα. Οι τράπεζες πρέπει να τα παρακολουθούν προσεκτικά. Με τα "χρήματα Fiat" όμως (τη σύγχρονη μορφή νομισμάτων που δημιουργούνται από την κυβέρνηση χωρίς αντίστοιχα αποθέματα σε πολύτιμα μέταλλα) η προσφορά αποθεμάτων είναι εν δυνάμει άπειρη. Γεγονός είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να συμπεριφερθούν σαν τα αποθέματά τους να είναι "περιορισμένα". Στην πράξη, όμως, οι κεντρικές τράπεζες θα προωθήσουν τα αποθέματά τους χωρίς όρια, σε οποιαδήποτε φερέγγυα τράπεζα (όπως βλέπουμε τελευταία και σε αφερέγγυες). Με τις κεντρικές τράπεζες να έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν κατά βούληση τα αποθέματά τους, οι περιορισμοί στον δανεισμό είναι η φερεγγυότητα και η κερδοφορία.

Η επέκταση των τραπεζικών αποθεμάτων είναι ένας αναποτελεσματικός τρόπος για να αυξηθεί η παροχή δανείων. Όχι, όμως, επικίνδυνος.

Υπό κανονικές συνθήκες, ο τραπεζικός δανεισμός εξαρτάται από τις μεταβολές των επιτοκίων που επιβάλλουν οι κεντρικές τράπεζες. Ο Λόρδος Turner, πρόεδρος της Βρετανικής Αρχής Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών (FSA), κατά τη διάρκεια μιας σημαντικής του ομιλίας την προηγούμενη εβδομάδα, υποστήριξε ότι αυτός ο μοχλός έχει σπάσει.

Οι πολιτικοί εντείνουν τις προσπάθειες ώστε ο ιδιωτικός τομέας να δανειστεί και να καταναλώσει περισσότερο. Πράγματι, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να καθοδηγούν τις τιμές στις αγορές ομολόγων, στα χρηματιστήρια, στην αγορά συναλλάγματος και σε άλλες τοποθετήσεις σε όποιο επίπεδο θέλουν. Όπως, όμως, υποστηρίζει και ο Λόρδος Turner, το κόστος αυτής της προσέγγισης μπορεί να αποδειχθεί υπερβολικά υψηλό. "Προσπαθώντας να ξεφύγουμε από την παγίδα της απομόχλευσης που δημιουργήθηκε από τις υπερβολές του παρελθόντος, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργούμε τρωτά σημεία για το μέλλον", δήλωσε. Ο William White, πρώην επικεφαλής οικονομικής ανάλυσης στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, εξέφρασε παρόμοια ανησυχία σε έκθεσή του τον προηγούμενο χρόνο.

Υπάρχουν εναλλακτικές. Όπως σημειώνει και ο Λόρδος Turner, μία ομάδα οικονομολόγων από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο αντέδρασε στη Μεγάλη Ύφεση, επιχειρηματολογώντας ότι είχε διαρραγεί ο δεσμός μεταξύ της προσφοράς πίστωσης στον ιδιωτικό κλάδο και της δημιουργίας χρήματος. Ο Henry Simons ήταν ο βασικός υποστηρικτής αυτής της άποψης, την οποία όμως στήριξε και ο Irving Fisher, καθηγητής του Yale. Το ίδιο έκανε και ο Friedman στην έκθεσή του «Νομισματικό και Δημοσιονομικό Πλαίσιο για την Οικονομική Σταθερότητα» του 1948.

Η ουσία αυτού του σχεδίου ήταν η κατά 100% στήριξη των καταθέσεων με δημόσιο χρέος. Υποστήριξαν ότι με το σύστημα αυτό εκμηδενίζεται η αστάθεια στην ιδιωτική πίστωση, μειώνεται δραστικά το ανοιχτό δημόσιο χρέος και ελαχιστοποιούνται πολλά μειονεκτήματα της ισχύουσας μορφής του ιδιωτικού χρέους. Μία πρόσφατη έκθεση εργασίας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με τίτλο «The Chicago Plan Revisited» καταλήγει στο ότι το σύστημα αυτό πράγματι θα οδηγούσε στα συγκεκριμένα οφέλη.

Ας μην πάμε τόσο μακριά. Η συζήτηση γι' αυτό το σχέδιο φέρνει στην επιφάνεια δύο σημαντικά σημεία:

Πρώτον, είναι αδύνατον να δικαιολογήσει κανείς γιατί τα χρήματα Fiat πρέπει να λειτουργούν αποκλειστικά μέσω του σημερινού συστήματος ιδιωτικού δανεισμού. Γιατί θα πρέπει χρήμα που δημιουργείται από το κράτος να χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για να στηρίζει το χρήμα που δημιουργούν οι τράπεζες ως υποπροϊόν της συχνά ανεύθυνης χρηματοδότησης στην οποία προχωρούν; Γιατί είναι θετικό να στηρίζεται η μόχλευση της ιδιωτικής περιουσίας, αλλά όχι η προσφορά δημόσιων υποδομών;

Δεν μπορώ να αναγνωρίσω καμία ηθική δύναμη που να στηρίζει την άποψη ότι τα χρήματα Fiat μπορούν να προωθούν μόνο τις ιδιωτικές και όχι τις δημόσιες δαπάνες.

Δεύτερον, με τις έκτακτες συνθήκες της σημερινής εποχής, όπου η επέκταση της ιδιωτικής πίστωσης και των δαπανών αποδεικνύεται τόσο δύσκολη, αν όχι εντελώς επικίνδυνη, το επιχείρημα για τη χρήση της κρατικής ισχύος ώστε να δημιουργηθεί πίστωση και χρήμα που θα στηρίξουν τις δημόσιες δαπάνες είναι ισχυρό. Η ποσότητα των χρημάτων που θα απαιτηθεί από τις κεντρικές τράπεζες αδιαμφισβήτητα θα είναι μικρότερη από τη σημερινή σπάταλη ποσοτική χαλάρωση. Γιατί να μην αναπτυχθεί νομισματική χρηματοδότηση για την ανακεφαλαιοποίηση εμπορικών τραπεζών για να γίνουν υποδομές ή για να μειωθεί η φορολογία;

Εξίσου ισχυρή, λοιπόν, είναι η άποψη υπέρ της διευκόλυνσης της ιδιωτικής απομόχλευσης με τα δημοσιονομικά ελλείμματα, χωρίς να δημιουργείται αδικαιολόγητη επέκταση του δημοσίου χρέους. Ακόμη ισχυρότερος είναι ο συνδυασμός δημόσιων δαπανών με νομισματική επέκταση. Έτσι ικανοποιούνται κεϊνσιανοί και μονεταριστές.

Υπό την προϋπόθεση ότι η απόφαση για το μέγεθος της χρηματοδότησης βρίσκεται στα χέρια της κεντρικής τράπεζας και εκείνη -σε αντάλλαγμα- παρακολουθεί τον αντίκτυπο της πολιτικής στην οικονομία, τότε δεν είναι απαραίτητο ότι θα προκληθούν πληθωριστικές πιέσεις, πόσο μάλλον υπερπληθωρισμός. Για να επιτευχθει αυτό απαιτούνται συζητήσεις μεταξύ του υπουργείου Οικονομικών και της ανεξάρτητης κεντρικής τράπεζας. Ας γίνει έτσι. Δεν μπορούμε άλλωστε να το αποφύγουμε σε αυτές τις ακραίες συνθήκες.

Όσοι πάσχουν από καρκίνο αναγκάζονται να υποβληθούν σε επικίνδυνες θεραπείες. Το αποτέλεσμα, όμως, μπορεί τελικά να είναι η ίασή τους. Όπως σημειώνει και ο Λόρδος Turner: «Η Ιαπωνία θα έπρεπε να είχε προχωρήσει σε πρόγραμμα ΟΜΤ τα τελευταία 20 χρόνια και εάν το είχε κάνει τώρα θα είχε υψηλότερο ονομαστικό ΑΕΠ, κάποιον συνδυασμό υψηλότερου επιπέδου τιμών και υψηλότερης πραγματικής παραγωγής και χαμηλότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ». Η συμβατική πολιτική αποδείχθηκε τελικά επικίνδυνη.

Μένει να διευκρινιστεί εάν ισχύει το ίδιο και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα διάφορες χώρες. Είναι λάθος, όμως, η άποψη ότι δεν πρέπει ποτέ να αντιδρούμε σε μια χρηματοοικονομική κρίση με νομισματική χρηματοδότηση (χρήματα από το ελικόπτερο με απλά λόγια) και σε λελογισμένη αύξηση ελλειμμάτων. Θα πρέπει να περιλαμβάνεται και αυτό στη φαρέτρα.

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation