Ας ήμασταν όλοι ...Ισλανδοί

Παγκόσμιο παράδειγμα του τι καταφέρνει μια χώρα αν θέσει τους ηγέτες προ των ευθυνών τους, αφήσει τις προβληματικές τράπεζες να καταρρεύσουν, ξεχάσει την απληστία και τα λεφτά των άλλων και στραφεί στην ουσιώδη οικονομία.

Δημοσιεύθηκε: 30 Μαρτίου 2012 - 19:06

Ένα από τα πρώτα πράγματα που θα δει ο επισκέπτης στην Ισλανδία είναι το Harpa Concert Hall. Το εξεζητημένο κτίριο από γυαλί και χάλυβα, που έχει περισσότερες θέσεις και από το Royal Opera House του Λονδίνου, έχει είναι σαν μια φουτουριστική κυψέλη που ξεχωρίζει λάμποντας από τα υπόλοιπα γκρίζα κτίρια της πρωτεύουσας.

Εχοντας αντιμετωπίσει μια δύσκολη πορεία μέχρι την ολοκλήρωσή του, που συνέπεσε με την κρίση, άνοιξε τον προηγούμενο Μάιο εν μέσω μεγάλων διενέξεων για το κόστος που βαρύνει τους φορολογούμενους πολίτες εν μέσω κρίσης. Ένα χρόνο αργότερα όμως, όπως συμβαίνει και με την ίδια την Ισλανδία, το Harpa αναδεικνύεται σε εντυπωσιακή επιτυχία. Αποτελεί πλέον πηγή εθνικής υπερηφάνειας και έχει φιλοξενήσει ονόματα όπως Vladimir Ashkenazy, Bjork και Yoko Ono αλλά και περισσότερους από 500.000 θεατές.

Τον ίδιο μήνα, η χώρα έθεσε σε δίκη τον πρώην πρωθυπουργό της χώρας Geir Haarde, ξεκίνησε νομικές διαδικασίας ενάντια στους πάλαι ποτέ ισχυρούς τραπεζίτες και άρχισε να λαμβάνει μια ροή από ευνοϊκές οικονομικές ειδήσεις.

Η ανάκαμψη της Ισλανδίας από το σοκ της κρίσης έχει μεγαλύτερη σημασία από όσο θα φανταζόταν κάποιος για μια χώρα με το μικρό μέγεθος και τον πληθυσμό των μόλις 320.000. Ήταν ένα από τα πλουσιότερα κράτη στον πλανήτη από πλευράς κατά κεφαλήν εισοδήματος αλλά ήταν το και πρώτο θύμα της χρηματοοικονομικής κρίσης. Η Ισλανδία αποτελεί με άλλα λόγια εξέχον παράδειγμα για τους κινδύνους που εγκυμονεί η απελευθέρωση του χρηματοοικονομικού κλάδου.

Σήμερα, η Ισλανδία δεν είναι μόνο η πρώτη χώρα που έβαλε στο σκαμνί του κατηγορούμενου τον πρώην ηγέτη της, αλλά είναι επίσης ένα σημαντικό παράδειγμα για το τι μπορεί να κερδίσουν τα υπερχρεωμένα κράτη εάν απλούστατα… αφήσουν τις τράπεζές τους να καταρρεύσουν και να πτωχεύσουν.

Ο κ. Steingrimur Sigfusson, υπουργός οικονομικών υποθέσεων, επισημαίνει τη σημασία της δίκης του πρώην πρωθυπουργού, του κ. Haarde, ο οποίος κρατούσε τα ηνία της χώρας από το 2006 έως το 2009. «Είναι ένα από τα μεγάλα θέματα που πρέπει να χειριστούμε ώστε να επιστρέψει η χώρα σε φυσιολογικούς ρυθμούς» δήλωσε.

Ο κ. Haarde ουσιαστικά κατηγορείται ότι δεν κατέβαλε το μέγιστο των προσπαθειών του για να αποτρέψει την καταστροφή σε τρεις από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας το 2008. Η δίκη του είναι η πρώτη από μία σειρά νομικών διαδικασιών που αρχικά σχεδιάστηκαν για να κατευναστεί η οργή της κοινής γνώμης για το κόστος της κρίσης, που οδήγησε σε συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 10% και σε επταπλάσια αύξηση της ανεργίας. Η κατάρρευση των τραπεζών και η κήρυξη στάσης πληρωμών σε χρέη ύψους 85 δισ. δολ., οδήγησε σε αυτόματη κατάρρευση του εθνικού νομίσματος, της κυβέρνησης και μεγάλου τμήματος της οικονομίας.

Προς το παρόν, η πορεία αυτών των νομικών διαδικασιών χαρακτηρίζεται απογοητευτική, γιατί δεν έχουν προκύψει σημαντικές αποκαλύψεις για παραλείψεις ή λάθος χειρισμούς. Στους δρόμους του Ρέικιαβικ όμως, ο κόσμος δηλώνει ικανοποιημένος, απλώς και μόνο που βλέπει τα πρόσωπα των πολιτικών στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Η ετυμηγορία για τον πρώην πρωθυπουργό αναμένεται τον επόμενο μήνα και αντιμετωπίζει μέγιστη ποινή φυλάκισης δύο ετών. Αρνείται τις κατηγορίες.

Ορισμένοι δηλώνουν ότι η δίκη των τραπεζιτών, η οποία ξεκίνησε πριν από μερικές εβδομάδες, είναι εκείνη που θα βοηθήσει την Ισλανδία να αποτινάξει τους δαίμονες της χρηματοοικονομικής κρίσης. Η πρωθυπουργός κα Johanna Sigurdardottir δήλωσε σε πρόσφατη ομιλία της ότι «διεξάγεται ευρεία έρευνα για ποινικά αδικήματα εναντίον ριψοκίνδυνων στελεχών του χρηματοοικονομικού κλάδου» η οποία θα βοηθήσει στην «εθνική συμφιλίωση» και «στο να γιατρευτούν οι πληγές που δημιούργησε η πτώχευση».

Τον προηγούμενο μήνα, η εισαγγελία διατύπωσε κατηγορίες εναντίον του Hreidar Mar Sigurdsson, του πρώην διευθύνοντος συμβούλου της Kaupthing, και του πρώην προέδρου Sigurdur Einarsson, για απάτη και χειραγώγηση της αγοράς. Και οι δύο αρνούνται τις κατηγορίες. Η εισαγγελία έχει περίπου 100 υποθέσεις ανοιχτές, που αναμένεται να ολοκληρωθούν τον επόμενο χρόνο, μετά από σκληρό κόπο τριών ετών.

Τίποτα από όλα αυτά όμως, δεν θα έχει σημασία εάν η οικονομία της Ισλανδίας δεν ανακάμψει. Οι λύσεις που έχει επιλέξει ο κεντρο-αριστερός κυβερνητικός συνασπισμός πρέπει να λειτουργήσουν.

Τους τελευταίους μήνες έχει καταγραφεί ορατή πρόοδος. Τον Φεβρουάριο, η Ισλανδία αναβαθμίστηκε από το επίπεδο junk από τον οίκο Fitch Ratings. «Αυτό αντικατοπτρίζει την πρόοδο που καταγράφεται στην ανάκτηση της μακροικονομικής σταθερότητας και στην ανάκτηση της αξιοπιστίας του κράτους» αναφέρει ο Paul Rawkins αναλυτής της Fitch. Το καθαρό χρέος της Ισλανδίας περιορίζεται στο 65% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς νομισματικού Ταμείου, κάτω από το 100% του ΑΕΠ της Ιρλανδίας.

Τον Αύγουστο, η Ισλανδία ολοκλήρωσε το τριετές πρόγραμμα ανασυγκρότησης του ΔΝΤ, με το οποίο είχε λάβει δάνειο 10 δισ. δολ.. Η χώρα άρχισε να δανείζεται και πάλι από τις αγορές. Το ΔΝΤ αναφέρει την Ισλανδία ως μοντέλο διαχείρισης κρίσεων. Το ΑΕΠ της αναμένεται να αναπτυχθεί φέτος κατά 2,5% (όσο και τον προηγούμενο χρόνο), ενώ αντιθέτως η Κομισιόν προβλέπει ανάπτυξη μόλις 0,3% για την ευρωζώνη.

Η Ισλανδία έχει επαρκείς φυσικούς πόρους. Η ανάκαμψη στηρίχθηκε από τον κλάδο της αλιείας και του τουρισμού που ευνοήθηκαν από την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος κατά 50% έναντι του ευρώ την περίοδο 2007-2008. Ο κ. Bjorgolfur Johannsson, ο διευθύνων σύμβουλος της Icelandair δήλωσε ότι ο αριθμός των τουριστών ενισχύθηκε σε επίπεδα ρεκόρ έκτοτε.

Τις εξελίξεις στην Ισλανδία παρακολουθούν στενά όλοι οι ρυθμιστές και οικονομολόγοι ανά τον πλανήτη επειδή, όπως το πείραμά την στην επιθετική χρηματοπιστωτική ρύθμιση, έτσι και η ανάκαμψή της αποτελεί ένα άλλο πείραμα. Το 2008 επέλεξε να αφήσει τις «φουσκωμένες» τράπεζές της να καταρρεύσουν, αντίθετα με την Βρετανία και τις ΗΠΑ που θεώρησαν ότι οι προβληματικές τους τράπεζες είναι πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν. Ενώ τα εγχώρια ενεργητικά των Ισλανδών πιστωτών προστατεύτηκαν, κοστίζοντας στο κράτος το 20% του ΑΕΠ, το μερίδιο του λέοντος της κατάρρευσης επωμίστηκαν οι ξένοι πιστωτές.

Η χώρα συνεχίζει να δεσμεύεται ότι θα πληρώσει στους ξένους πιστωτές μεγάλες αποζημιώσεις για την κατάρρευση των τραπεζών, αλλά με τους ρυθμούς που εκείνη επιλέγει. Πριν δύο εβδομάδες, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα αποπληρώσει 280 εκατ. στερλίνες στο ΔΝΤ πριν την προγραμματισμένη χρονολογία.

Οι εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων και μηνών σκιαγραφούν μια ευοίωνη εικόνα για την Ισλανδία η οποία ξαναγεννιέται από την καταστροφή. Παραμένουν πολλά προβλήματα βεβαίως που, όπως και το υπέρογκο μέγεθος του Harpa, υπενθυμίζουν επίμονα τα όσα πήγαν στραβά.

Το μέσο νοικοκυριό έχει υποστεί μείωση της αγοραστικής αξίας του 30% από το 2008. Ο ιδιωτικός τομές παραμένει πολύ χρεωμένος, με τα ιδιωτικά χρέη να ξεπερνούν το 200% του διαθέσιμου εισοδήματος και τα εταιρικά το 210% του ΑΕΠ, σύμφωνα με την Fitch κι αυτό αποτρέπει τις εγχώριες επενδύσεις επιχειρήσεων.

Οι έλεγχοι κεφαλαίου, η ανορθόδοξη μέθοδος που επέβαλε το ΔΝΤ απέτρεψαν μεν την έξοδο κεφαλαίων από την χώρα, αλλά λειτουργούν και ως βαρίδι στις ξένες επενδύσεις. Η εμπιστοσύνη στους τραπεζίτες και την κυβέρνηση είναι απελπιστικά χαμηλή και η πικρία επικρατεί στον λαό. Οι απόψεις για το πού μπορεί να βρίσκεται η χώρα σε πέντε χρόνια ποικίλουν ευρέως.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η Ισλανδία του μέλλοντος θα είναι μάλλον πολύ πιο ήρεμη απ’όσο στην πρώτη δεκαετία του αιώνα. Θα ασχολείται πιθανότατα λιγότερο με την εξουσία και την φιλοδοξία.

«Όλα αυτά ήταν γεμάτα με ιδιωτικά jets,” λέει ο κ. Johannsson δείχνοντας τους άδειους αεροδιαδρόμους από τα γραφεία της Icelandair στο αεροδρόμιο του Ρέκιαβικ. «Ηταν εύκολο όταν ξοδεύαμε τα λεφτά των άλλων. Σήμερα δουλεύουμε με απτά πράγματα: με ψάρια και τουρίστες.»

© The Financial Times Limited 2012. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation