Otmar Issing: Η Ιστορία δεν τελειώνει ποτέ

Η ανθρωπότητα δεν έχει βρει ακόμη το καταλληλότερο σύστημα. Η στήριξη του χρηματοοικονομικού κλάδου με δημόσιο χρήμα έπληξε την εμπιστοσύνη στην ελεύθερη αγορά. Οι κυβερνήσεις να βρουν άλλο σύστημα.

Δημοσιεύθηκε: 20 Ιανουαρίου 2012 - 13:36

Otmar Issing: Η Ιστορία δεν τελειώνει ποτέ

* Ο Otmar Issing είναι πρόεδρος του Center for Financial Studies και πρώην επικεφαλής ανάλυσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Γράφει για τα προβλήματα του χρηματοοικονομικού κλάδου που εμφάνισε η κρίση.

Δεν είναι παράξενο; Όταν έπεσε το τείχος του Βερολίνου και όταν διαλύθηκε το Σιδηρούν Παραπέτασμα, όλοι νόμισαν ότι η διεθνής διαμάχη έφτασε στο τέλος της. Οι παρατηρητές έκριναν ότι ο καπιταλισμός θριάμβευσε ενάντια στον σοσιαλισμό, η ελεύθερη αγορά ενάντια στον συγκεντρωτισμό, η δημοκρατία ενάντια στον απολυταρχισμό, ο Hayek ενάντια στον Marx.

Ο Francis Fukuyama, μάλιστα, κήρυξε το τέλος της Ιστορίας - η ανθρωπότητα υποτίθεται ότι έφτασε σε ένα βέλτιστο επίπεδο, χωρίς εφικτή εναλλακτική επιλογή.

Εξαρχής, το συγκεκριμένο δόγμα ήταν εσφαλμένο. Παρότι, ο υπαρκτός σοσιαλισμός έληξε καταστροφικά όπου εφαρμόστηκε, η Ιστορία μας διδάσκει ότι η ιδέα μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας που υπόσχεται ισότητα δεν θα σβήσει ποτέ. Επιπλέον, δεν υπάρχει σχεδόν καμία χώρα στον κόσμο όπου ο καπιταλισμός να εφαρμόστηκε με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι αρεστός σε όλους. Η ιστορική νομοτέλεια ήταν η πιο παράλογη εκδοχή της άποψης του Fukuyama. Κανένας φιλελεύθερος φιλόσοφος δεν θα αγκάλιαζε την ιδέα της προκαθορισμένης Ιστορίας.

Η διαμάχη ανάμεσα στους διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης μιας κοινωνίας συνεχίζεται και μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ο σοσιαλισμός ακόμη υποφέρει από το μοιραίο πλήγμα της κατάρρευσής του. Κατά συνέπεια, η διαμάχη εντοπίζεται κυρίως στις βάσεις των διαδηλώσεων που βλέπουμε στο κίνημα Occupy. Δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα επιτευχθεί αυτό. Το κίνημα αφορά εύρος θεμάτων, με ένα κυρίαρχο στοιχείο: την επίθεση ενάντια στον χρηματοοικονομικό κλάδο.

Εξετάζοντας την ανάπτυξη της κρίσης του χρηματοοικονομικού κλάδου, το μόνο που προκαλεί εντύπωση είναι γιατί άργησε τόσο πολύ. Η κρίση έδωσε ισχυρά επιχειρήματα στους πολέμιους του χρηματοοικονομικού συστήματος. Οι παρεμβάσεις για την αποτροπή της κατάρρευσης του συστήματος υπονόμευσαν σοβαρά όχι μόνο την εμπιστοσύνη στις χρηματαγορές, αλλά επίσης συνολικά και την οικονομία της αγοράς.

Από τη στιγμή όπου ένας χρηματοοικονομικός οργανισμός γίνεται πολύ μεγάλος ή αποκτά πολύ μεγάλη επιρροή, ώστε ενδεχόμενη κατάρρευσή του να απειλεί τη σταθερότητα του συστήματος, οι πολιτικοί πρέπει να παρεμβαίνουν. Το πρόβλημα των πολύ μεγάλων για να καταρρεύσουν οργανισμών έχει καταστήσει την κοινωνία -ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, τους φορολογούμενους πολίτες- όμηρο της επιβίωσης συγκεκριμένων χρηματοοικονομικών οργανισμών.

Το αποτέλεσμα είναι πως κλονίζεται η βάση των ελεύθερων αγορών. Η οικονομία της αγοράς στηρίζεται στην αρχή ότι τα άτομα είναι ελεύθερα να δράσουν εντός των ορίων που θέτει το νομικό σύστημα. Τα άτομα καλούνται να ανακαλύψουν ευκαιρίες και να εκτιμήσουν τους κινδύνους. Κανένα άλλο σύστημα δεν απελευθερώνει τόσο πολύ τη δυναμική που αυτά έχουν. Όπως εξήγησε και ο Hayek, η αγορά είναι η καλύτερη διαδικασία ανακάλυψης.

Οι κανόνες του παιχνιδιού θα έπρεπε να είναι σαφείς. Εκείνοι που πετυχαίνουν είναι ελεύθεροι να πάρουν τα κέρδη (μετά την αφαίρεση της φορολογίας) κι εκείνοι που έχουν ζημίες θα πρέπει να υποστούν τις επιπτώσεις, με ύστατη κατάληξη τη χρεοκοπία. Κατά συνέπεια, οι πολύ μεγάλοι για να καταρρεύσουν οργανισμοί υπονομεύουν όχι μόνο τη θεμελιώδη αρχή της οικονομίας της αγοράς, αλλά και τη βασική αρχή της κοινωνίας, βάσει της οποίας τα άτομα είναι υπεύθυνα για τις δράσεις τους.

Η δέσμευση δισεκατομμυρίων από τα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών για τη διάσωση φερόμενων συστημικών οργανισμών έπληξε την εμπιστοσύνη στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς και είναι απειλή για τις ελεύθερες κοινωνίες. Η απειλή αυτή κλιμακώθηκε από ανθρώπους που περίμεναν ακόμη περισσότερες κινήσεις από τις κυβερνήσεις από ό,τι πραγματικά μπορούσαν να πράξουν οι πολιτικοί. Παράλληλα, όμως, η εμπιστοσύνη στον πολιτικό κόσμο φαίνεται πως έχει υποχωρήσει σχεδόν παντού στα χαμηλότερα επίπεδα στην Ιστορία.

Εν τω μεταξύ, ο χρηματοοικονομικός κλάδος ακόμη δεν έχει δώσει μία πειστική απάντηση σε θεμελιώδη ερωτήματα: Σε ποιο σημείο οι δραστηριότητές του συνεισφέρουν στην ευημερία της κοινωνίας; Πόσο απαραίτητος είναι για μία δυναμική οικονομία;

Ενδεχομένως να είναι υπερβολικό να περιμένει κανείς από τον χρηματοοικονομικό κλάδο να παραδεχθεί ότι πράγματι ορισμένες δραστηριότητές του είναι περιττές, αν όχι επικίνδυνες. Κατά συνέπεια, οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την πρόκληση να δημιουργήσουν ένα πειστικό σύστημα κανονισμών και εποπτείας, το οποίο θα του επιτρέψει να προσφέρει υπηρεσίες που θεωρούνται απαραίτητες, αλλά θα του απαγορεύει, όσο το δυνατόν, να επιδιώκει δραστηριότητες που θεωρούνται επιζήμιες για την κοινωνία.

Μολονότι υπάρχουν αρκετές ενθαρρυντικές βελτιώσεις, όπως οι υψηλότερες κεφαλαιουχικές απαιτήσεις και η μεγαλύτερη διαφάνεια, έχουμε πολύ δρόμο ακόμη. Η πρόκληση της ενίσχυσης των θεμελιωδών στοιχείων των οικονομιών της αγοράς και των ελεύθερων κοινωνιών συνεχίζεται. Η Ιστορία δεν τελειώνει ποτέ - παρά μόνο στο μυαλό εκείνων που πιστεύουν στο ημερολόγιο των Μάγια, που προβλέπει ότι το τέλος του κόσμου θα επέλθει τον Δεκέμβριο του 2012.

© The Financial Times Limited 2012. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation