Ολες οι ελπίδες στις αναδυόμενες αγορές

Θα συνεχιστεί και το 2012 η αδιάκοπη ισχυρή ανάπτυξη στις αναδυόμενες αγορές; Και, αν ναι, θα συμπαρασύρει ανοδικά τη νωθρή Δύση; Ο Martin Wolf δίνει τις δικές του απαντήσεις για έναν κόσμο που μεταμορφώνεται ραγδαία.

Δημοσιεύθηκε: 11 Ιανουαρίου 2012 - 17:12

Martin Wolf

Από το 2007 έως το 2012, η κινεζική οικονομία θα αναπτυχθεί κατά περίπου 60%. Η αναδυόμενη Ασία στο σύνολό της θα αναπτυχθεί κατά περίπου 50%. Την ίδια περίοδο, οι οικονομίες υψηλού εισοδήματος θα αναπτυχθούν κατά μόλις 3%. Ποιος αμφισβητεί λοιπόν, ότι ο κόσμος υφίσταται βαθιές αλλαγές;

Η ταχύτητα της σύγκλισης του κατά κεφαλήν εισοδήματος κινητοποιεί μία εντυπωσιακή απόκλιση στους ρυθμούς ανάπτυξης ανάμεσα στους έχοντες και τους νεοεισερχόμενους. Επιπλέον, η τάση αυτή συνεχίζεται παρά την αδύναμη ανάπτυξη στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Τα μεγάλα σοκ, πράγματι επηρεάζουν την ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες. Το ίδιο θα ισχύσει εάν καταρρεύσει και η ευρωζώνη. Φαίνεται όμως, πως ο αντίκτυπος δεν διαρκεί πολύ.

Εάν εξετάσουμε λεπτομερώς την ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες, θα δούμε ότι η Ασία είναι η πιο δυναμική περιοχή και εκείνη που επηρεάστηκε λιγότερο από την παγκόσμια κρίση του 2008-2009. Η υποσαχάρια Αφρική βρίσκεται στη δεύτερη θέση με βάση και τα δύο αυτά κριτήρια. Η Λατινική Αμερική, καθώς και η κεντρική-ανατολική Ευρώπη είναι λιγότερο δυναμικές οικονομίες και πιο ευάλωτες σε εξωγενή σοκ.

Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν; Όπως υποστηρίζει και το Institute for International Finance στην τελευταία του έκθεση Capital Market Monitor: «Το βασικό ερώτημα για το 2012 είναι εάν τα ανθεκτικά μέρη του παγκόσμιου οικονομικού και χρηματοοικονομικού συστήματος – δηλαδή οι αναδυόμενες αγορές και ο μη χρηματοοικονομικός επιχειρηματικός κλάδος – είναι αρκετά ισχυρά για να αντισταθμίσουν το πιθανό αντίκτυπο από τον πιστωτικό κίνδυνο στις ώριμες οικονομίες».

Όπως ισχύει για τις οικονομίες υψηλού εισοδήματος, η μέση πρόβλεψη για το 2012 έχει γίνει πιο δυσοίωνη από ότι ήταν στις αρχές του 2011. Η υποβάθμιση όμως, δεν είναι τόσο έντονη. Τον Δεκέμβριο η Κίνα εξακολουθούσε να προβλέπει ανάπτυξη 8,3% για το 2012 και η Ινδία 7,5%. Στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, η υποβάθμιση των προβλέψεων ήταν μεγαλύτερη, κυρίως λόγω των κινδύνων που σχετίζονται με την κρίση της ευρωζώνης. Οι αναπτυξιακές προβλέψεις για την Λατινική Αμερική – κυρίως για την Βραζιλία – επίσης είναι πιο δυσοίωνες από ότι πριν από ένα χρόνο.

Ποιες εκπλήξεις όμως, μπορεί να υπάρξουν, θετικές ή αρνητικές, την χρονιά που μόλις ξεκίνησε;

Για τις πιο σημαντικές αναδυόμενες οικονομίες, οι εκπλήξεις προς τα πάνω δεν θα είναι τόσο σημαντικές, δεδομένου ότι η πορεία τους ήδη εκτιμάται ότι θα είναι αρκετά καλή. Πράγματι, η Κίνα θα μπορούσε να αναπτυχθεί κατά 10% και η Ινδία κατά 9%. Αυτό όμως, δεν θα αποτελέσει τεράστια έκπληξη. Εκεί που όντως να υπάρξει σημαντική έκπληξη είναι στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι και η ευρωζώνη θα αποδώσει καλύτερα από όσο φοβόμαστε όλοι.

Πολύ πιο σημαντική είναι η πιθανότητα μεγάλων εκπλήξεων προς τα κάτω, ειδικότερα για την Κίνα, η οποία έχει αναδειχθεί σε ισχυρή κινητήριο δύναμη και για άλλες αναδυόμενες οικονομίες, ειδικότερα για εκείνες που στηρίζονται στις εξαγωγές εμπορευμάτων. Ενδεχομένως αυτό να είναι και το μήνυμα που στέλνουν οι χρηματιστηριακές αγορές με την τόσο μεγάλη υποχώρηση των χρηματιστηριακών δεικτών από το καλοκαίρι του 2011. Όπως, όμως λέει και το ρητό "οι χρηματιστηριακές αγορές προέβλεψαν σωστά 10 από τις 3 τελευταίες κρίσεις". Οι αγορές των αναδυόμενων οικονομιών είναι ιδιαίτερα ευάλωτες. Ορισμένες είναι πραγματικά καζίνο.

Ποιοι είναι λοιπόν οι πραγματικοί κίνδυνοι για τις αναδυόμενες οικονομίες;

Ορισμένες ευπάθειες προκύπτουν από την ίδια την ανάπτυξη. Η ανάπτυξη δημιουργεί μία κοινωνία με μεγαλύτερη κινητικότητα και μεγαλύτερες απαιτήσεις: οι πλούσιοι άνθρωποι είθισται να διεκδικούν μεγαλύτερο βαθμό προσωπικής αυτονομίας και εμπλοκής στη δημόσια ζωή. Επίσης, μεταβάλλονται οι ανησυχίες τους. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Κίνα βρίσκεται τώρα σε επίπεδα που σε άλλες περιοχές προκάλεσαν ισχυρές περιβαλλοντικές ανησυχίες. Κατά συνέπεια, η ανάδειξη νέων φιλοδοξιών που θα στηρίζονται και από την πρόοδο της τεχνολογίας, θα περιορίσουν τις δυνατότητες ευελιξίας της κυβέρνησης, ακόμη και σε μία χώρα όπου υπάρχει μόνο ένα κόμμα.

Επιπλέον, η ταχεία ανάπτυξη είναι σχεδόν πάντα μη ισορροπημένη. Η Κίνα δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό τον γενικό κανόνα. Ο πρωθυπουργός Wen Jiabao χαρακτήρισε την κινεζική οικονομία «ασταθή, μη ισορροπημένη, μη συντονισμένη και εν τέλει, μη βιώσιμη». Η πιο μεγάλη πρόκληση είναι η διαχείριση της μετάβασης από μία ανάπτυξη που στηρίζεται στις επενδύσεις σε μία ανάπτυξη που στηρίζεται στην κατανάλωση όπως επίσης και η αντιμετώπιση του απόηχου της τεράστιας φούσκας στην αγορά ακινήτων.

Εκτός όμως, από τις εσωτερικές ευπάθειες, οι αναδυόμενες οικονομίες καλούνται να αντιμετωπίσουν και τις εξωγενείς. Η πιο εμφανής, προς το παρόν, είναι ο κίνδυνος ενός τεράστιου σοκ στις χώρες υψηλού εισοδήματος που πιθανότατα θα πηγάζει από την ευρωζώνη. Ο συνδυασμός ορισμένων κρατικών χρεοκοπιών, τραπεζικών καταρρεύσεων ακόμη και εξόδου από την ευρωζώνη ορισμένων σημαντικών της μελών, αδιαμφισβήτητα θα προκαλέσει αναστάτωση. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα απειληθεί μόνο η Ευρώπη, αλλά και η παγκόσμια οικονομία. Η εντεινόμενη τάση απομονωτισμού της αμερικανικής δεξιάς, μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει στην ανάδειξη προστατευτικών τάσεων του παρελθόντος.

Ένα κρίσιμο σημείο για τις αναδυόμενες οικονομίες είναι η πρόσβαση στους ουσιώδεις φυσικούς πόρους σε διαχειρίσιμες τιμές. Ένα από τα πιο σημαντικά νέα χαρακτηριστικά της παγκόσμιας οικονομίας είναι οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων, παρά την αδύναμη ανάπτυξη στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Είναι αποτέλεσμα της μεταμόρφωσης της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Ένα μεγάλο σοκ στην αγορά πετρελαίου θα προκαλούσε ακραία προβλήματα. Και με δεδομένες τις εξελίξεις στον Περσικό, αυτό το ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Παρόλα αυτά, ας έχουμε στο νου μας ότι οι αναδυόμενες οικονομίες εξακολουθούν να έχουν μεγάλες ευκαιρίες για να καλύψουν το κενό της ανάπτυξης με τις χώρες υψηλού εισοδήματος. Με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, το κατά κεφαλήν πραγματικό εισόδημα στην Κίνα αντιστοιχούσε το 2010 στο ένα πέμπτο του αμερικανικού εισοδήματος. Της Ινδίας στο ένα δέκατο.

Οι χώρες αυτές εξακολουθούν να απολαμβάνουν αυτό που ο οικονομολόγος Alexander Gerschenkron αποκάλεσε «πλεονεκτήματα της υπανάπτυξης». Έχοντας ξεκινήσει στον δρόμο της ανάπτυξης, οι πιθανότητες διατήρησης της ανάπτυξης είναι καλές. Επιπλέον, πολλές χώρες έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν πιθανά σοκ, καθώς διαθέτουν τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα, ισχυρή δημοσιονομική θέση και ευνοϊκή θέση στο διεθνές εμπόριο.

Με βάση όλα αυτά τα κριτήρια, η Κίνα αποτελεί φρούριο ασφάλειας. Ο συνδυασμός του αναπτυξιακού δυναμικού και των οικονομικών προοπτικών, αλλά και του βαθμού προστασίας, δημιουργεί κατά συνέπεια πολλαπλάσιες πιθανότητες ότι η ανάπτυξη θα είναι πιο ταχεία από τα προηγούμενα χρόνια, τουλάχιστον στο κοντινό μέλλον. Παράλληλα, όμως, δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα μεγάλων σοκ για τα επόμενα χρόνια. Όπως λέει και ο Άμλετ: «Αν δε γίνει τώρα, θα έρθει η ώρα του. Το παν είναι να ’σαι προετοιμασμένος».

Ένα βασικό ερώτημα είναι, εάν θα καταφέρει η ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών να βγάλει τις χώρες υψηλού εισοδήματος από τη νωθρότητα. Η απάντηση είναι: Όχι. Το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης των χωρών υψηλού εισοδήματος εξακολουθεί να προκύπτει από την εγχώρια ζήτηση. Θα βοηθούσε όμως, εάν υπήρχε μία εξισορρόπηση στο σημερινό μοντέλο των πλεονασμάτων και των ελλειμμάτων στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών.

Εν κατακλείδι, οι αναδυόμενες αγορές, υπό την καθοδήγηση της Ασίας, πιθανότατα θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται ταχύτατα και το 2012, όπως το 2010 και το 2011. Αυτός είναι ένας παρά πολύ σημαντικός παράγοντας για την ανθρώπινη ευημερία. Και οι αναπτυσσόμενες αγορές όμως, δεν είναι αλώβητες από – χαμηλών πιθανοτήτων, αλλά υψηλού αντίκτυπου – καταστροφές, εσωτερικές ή εξωγενείς ή, ακόμη πιο πιθανό, από συνδυασμό και των δύο. Τα σημαντικά προστατευτικά μέσα που διαθέτουν, μπορεί να μην είναι αρκετά.

Εκτός αυτού, οι αναδυόμενες αγορές δεν θα μπορέσουν να ωθήσουν στην ανάπτυξη και τις χώρες υψηλού εισοδήματος. Θα πρέπει να σωθούν από μόνες τους με τα δικά τους μέσα. Αυτό ακριβώς υποστηρίζουν και οι ηγέτες των αναδυόμενων οικονομιών και έχουν δίκιο.

© The Financial Times Limited 2012. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation