Μ. Wolf: Μην αφήσετε τη Ρώμη να καεί

Η εξουσία έχει ευθύνες και η μόνη χώρα που έχει σήμερα εξουσία είναι η Γερμανία, λέει ο M. Wolf. Θέλει να σώσει το ευρώ, αλλά δεν είναι έτοιμη να πληρώσει το τίμημα. Η τακτική του "πολύ λίγα, πολύ καθυστερημένα" και η παγίδα.

Δημοσιεύθηκε: 17 Νοεμβρίου 2011 - 07:42

Martin Wolf

Αντιμέτωπη με αναταραχή στις "επαρχίες", η ευρωζώνη έστειλε τους νέους κυβερνήτες της. Στη θέση του δύστροπου Γιώργου Παναδρέου η Ελλάδα έχει τώρα τον Λουκά Παπαδήμο, πρώην αντιπρόεδρο της ΕΚΤ. Στη θέση του αγενούς Silvio Berlusconi η Ιταλία έχει τον Mario Monti, πρώην επίτροπο ανταγωνισμού. Η Ευρώπη τοποθετεί αυτούς τους νέους κυβερνήτες στα μέλη που έχουν πλέον υποβαθμιστεί στην κατηγορία "πελάτες". Θα αποδώσει αυτή η στρατηγική; Όχι αν δεν υπάρχει τεράστια στήριξη από τον πυρήνα.

Αυτό που διακυβεύεται είναι όχι μόνο η σταθερότητα της ευρωπαϊκής και ίσως της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά και η επιβίωση της πιο επιτυχημένης -και οπωσδήποτε της πιο πολιτισμένης- προσπάθειας να ενωθεί η Ευρώπη, μετά την πτώση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας 1.535 χρόνια πριν.

Όπως δηλώνει ο κ. Walter Scheidel του Stanford University «πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, το ήμισυ του ανθρώπινου είδους βρισκόταν υπό τον έλεγχο δύο μόλις δυνάμεων: των Ρωμαίων και των Χαν». Και οι δύο κατέρρευσαν. Όμως, η κινεζική αυτοκρατορία επανειλημμένα αποκαταστάθηκε και διευρύνθηκε, ενώ η ρωμαϊκή διχάστηκε ανεπανόρθωτα.

Όμως, το όνειρο της επανένωσης δεν πέθανε ποτέ. Ήταν εμφανές στις διεκδικήσεις του εκάστοτε Πάπα και των... αγίων Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Το κουβάλησαν τα φτερά του αετού του Ναπολέοντα. Ήταν η έμπνευση που οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οπότε, όταν η καγκελάριος της Γερμανίας Angela Merkel ζητά από την Ευρώπη «να δημιουργήσει μια πολιτική ένωση» για να στηρίξει το ευρώ και να βοηθήσει την ήπειρο να αναδυθεί από τη χειρότερη εποχή της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την παίρνω στα σοβαρά.

Δεν έχω καμία αμφιβολία, επίσης, ότι η πλειονότητα των Γερμανών επιχειρηματιών και πολιτικών πιστεύει ότι η επιβίωση του ευρώ και της ενωμένης Ευρώπης είναι προς το συμφέρον της χώρας. Το ερώτημα είναι αν αυτή είναι έτοιμη να πληρώσει και το τίμημα.

Στους αιώνες που ακολούθησαν την πτώση της Ρώμης, η Ευρώπη έγινε Βαβέλ. Το να επανενωθεί αυτή η ποικιλότητα είναι μια δύσκολη πρόκληση. Οι πολιτικές, όπως και οι πολιτικοί, είναι τοπικές, όχι ευρωπαϊκές. Και αυτό δεν θα είχε μεγάλη σημασία αν ήταν ελαφρές οι αποφάσεις που έπρεπε να ληφθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όμως, η νομισματική και η δημοσιονομική πολιτική, ή η μεταρρύθμιση των αγορών εργασίας, βρίσκονται στην καρδιά του δημοκρατικού πολιτεύματος. Όσο μεγαλύτερες είναι οι αποκλίσεις εντός της ευρωζώνης τόσο μεγαλύτερα είναι και τα προβλήματα. Και δυστυχώς οι αποκλίσεις στην ανταγωνιστικότητα, πριν από την κρίση, και στο κόστος της πίστωσης, μετά την κρίση, είναι ακραίες.

Και εδώ είναι που υπεισέρχεται το έργο της μεταπολεμικής Ευρώπης. Στα χέρια του έχουν εναποτεθεί η ευρωπαϊκή οικονομία, το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα και ίσως η διεθνής οικονομία.

Προσωπικώς, από τις κινήσεις της καγκελαρίου Merkel μεταφράζω ότι εφαρμόζει τη στρατηγική των «εντελώς απαραίτητων κινήσεων της τελευταίας στιγμής» Με αυτήν τη μέθοδο, ελπίζει ότι οι Γερμανοί πολίτες θα πάρουν απόφαση να κάνουν περισσότερα. Με αυτήν τη μέθοδο, επίσης, ίσως περιμένει ότι η περιφέρεια θα έρθει στα συγκαλά της. Δεν θα αφήσει να ξεφύγουν τόσο τα πράγματα ώστε να καταρρεύσει τη ευρωζώνη. Όμως, ούτε θα δώσει τόσα κεφάλαια που να χαλαρώσουν οι προσπάθειες.

«Οι εντελώς απαραίτητες κινήσεις της τελευταίας στιγμής» μεταφράζονται σε «πολύ λίγα, πολύ καθυστερημένα». Η κρίση που κάποτε απασχολούσε μόνο μικρές περιφερειακές χώρες έχει γίνει ντόμινο, με τα spreads στα κρατικά ομόλογα να εκτινάσσονται στη... στρατόσφαιρα. Ακόμη χειρότερα, οι αποκλίσεις πλέον κινδυνεύουν να προκαλέσουν διάλυση.

Οι κ. Monti και Παπαδήμος είναι σχεδόν σίγουρα η τελευταία ελπίδα μιας επιτυχούς μεταρρύθμισης και προσαρμογής στις χώρες τους. Ενώ η κατάρρευση της Ελλάδας θα ήταν απλώς ενοχλητική, η κατάρρευση της Ιταλίας θα ήταν καταστροφική. Αν η Ιταλία υποχρεωνόταν να κηρύξει χρεοστάσιο, θα μπορούσε εύκολα να εκλέξει μια λαϊκιστική κυβέρνηση που θα τακτοποιούσε την έξοδο από το ευρώ. Αν το έκανε αυτό, λίγοι θα έμεναν ασφαλείς, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας.

Όμως, αυτό που πρέπει να κάνει ο κ. Monti είναι πολύ δύσκολο. Η Ιταλία πρέπει να επιβάλει λιτότητα, που αντιστοιχεί στο 5% του ΑΕΠ, όμως οι επενδυτές δύσκολα θα επανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους αν η οικονομία δεν ανακάμψει. Η λιτότητα δεν αρκεί. Η κοινωνική και η πολιτική αναταραχή που θα προκύψουν από τις προτεινόμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά στην αγορά εργασίας, θα πλήξουν την εμπιστοσύνη. Για να αποκαταστήσει η Ιταλία την ανταγωνιστικότητα και την εξαγωγική στήριξη της οικονομίας της θα περάσει πολύς καιρός. Και θα προκαλέσει ένα μίγμα εργασιακής απαξίωσης, με πτώση των ονομαστικών μισθών, που είναι η τέλεια συνταγή για ανεργία, αναταραχή και πιστωτικές επιφυλάξεις.

Οι ελπίδες να γίνουν όλα αυτά ομαλά είναι πολύ λίγες. Ο κ. Monti θα χρειαστεί πολύ μεγάλη τύχη για να τα καταφέρει. Και θα χρειαστεί και πολύ μεγάλη βοήθεια, με τρεις μορφές: Πρώτον, χρηματοδότηση για τη μετακύλιση του υπάρχοντος χρέους της τάξης του 1 τρισ. ευρώ. Δεύτερον, κερδοφόρες και δυναμικές αγορές στο εξωτερικό. Και τέλος, αξιόπιστη ενδυνάμωση της πολιτικής που υποστηρίζει την ενοποίηση αρκετή ώστε να είναι αδιανότητη η διάσπαση.

Όλα αυτά θα εξαρτηθούν από τις γερμανικές αποφάσεις. Θα εξαρτηθούν και από τις αποφάσεις της ΕΚΤ. Αν επιτρέψει να επέλθει αργή ανάπτυξη, πόσο μάλλον ύφεση, τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα για τις περιφερειακές χώρες. Η Ιταλία δεν είναι Ιρλανδία. Κι αυτό είναι προφανές σε όλους.

Η ευρωζώνη σφύριζε αδιάφορα μέχρι να αρχίσει να καίγεται η Ρώμη. Με τη νέα κυβέρνηση φαίνεται ότι ίσως έχει μια τελευταία ελπίδα να σβήσει την πυρκαγιά. Πράγματι, είναι εφικτό η Ιταλία να παραμείνει στην ευρωζώνη έπειτα από χρεοκοπία. Δεν είναι όμως πιθανό. Σε κάθε περίπτωση, η ιταλική χρεοκοπία θα εξοντώσει τις αγορές ομόλογων σε όλη την Ευρώπη και τις τράπεζες σε όλο τον κόσμο. Δεν υπάρχουν περιθώρια για τις «εντελώς απαραίτητες κινήσεις της τελευταίας στιγμής». Χρειάζονται αντίθετα «μεγάλες κινήσεις αμέσως, τώρα». Η εξουσία έχει και ευθύνες. Η Γερμανία από μόνη της έχει την εξουσία. Οφείλει να επιδείξει και την υπευθυνότητά της.

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation