Για να σωθεί το ευρώ μπορεί να πεθάνει η ΕΕ

Για να αντιμετωπιστεί η κρίση της ευρωζώνης επιβάλλεται πολιτική ενοποίησης. Τα συμφέροντα των 10 χωρών της ΕΕ που είναι εκτός ευρώ όμως είναι εκ διαμέτρου αντίθετα. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη.

Δημοσιεύθηκε: 31 Οκτωβρίου 2011 - 14:24

Wolfgang Munchau

Για να σωθεί το ευρώ μπορεί να πεθάνει η ΕΕ

Η κ. Angela Merkel το λέει εδώ και καιρό: εάν το ευρώ καταρρεύσει, θα καταρρεύσει και η Ευρώπη. Η Γερμανίδα καγκελάριος έχει δίκιο, αλλά θα πρέπει να συμπληρωθεί και κάτι επιπλέον: ακόμη κι αν σωθεί το ευρώ, πάλι η Ευρώπη ενδέχεται να καταρρεύσει. Ο λόγος είναι πως η πολιτική που απαιτείται για να αντιμετωπιστεί η κρίση της ευρωζώνης θα καταστρέψει την Ευρωπαϊκή Ένωση με τη μορφή που τη γνωρίζουμε. Συγκεκριμένα, θα υπάρξουν βαθιές επιπτώσεις για χώρες όπως η Βρετανία, η Σουηδία και η Δανία.

Το ευρώ στηρίχτηκε σε δύο ψέματα, με τα οποία οι αδιάφοροι ιθύνοντες των Βρυξελλών δεν ασχολούνται ώστε να τα αντικρούσουν: Το πρώτο είναι πως η νομισματική ένωση θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς πολιτική ενοποίηση. Το δεύτερο είναι συνεπακόλουθο του πρώτου: τα μέλη της Ε.Ε. εντός και εκτός ευρωζώνης θα μπορούσαν να συνυπάρξουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι η πρόταση για μία Ε.Ε. ως «κλαμπ διαφόρων κλαμπ». Όλοι είμαστε μέλη της ενιαίας αγοράς, αλλά κατά τα άλλα συνυπάρχουμε σε ένα πλαίσιο με ευέλικτη και ευμετάβλητη γεωμετρία.

Ο μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων της ευρωζώνης ήδη ξεδιπλώνει μία δυναμική που δεν είναι συμβατή με αυτήν την αρχή. Η απόφαση των μελών της ευρωζώνης την προηγούμενη εβδομάδα να προχωρήσουν σε μόχλευση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα την ωθήσει στο να αποκλίνει από τα άλλα μέλη της Ε.Ε.

Τα μέτρα είναι τόσο ανεπαρκή όσο ήταν και με το προηγούμενο «ευρύ σχέδιο» για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η διστακτική αντίδραση των διεθνών επενδυτών, όμως, θα επιβάλει νέα μέτρα. Τα μέλη της ευρωζώνης θα ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αναλάβει τον ρόλο του ύστατου δανειστή. Θα κινηθούν στην κατεύθυνση της κοινής κάλυψης των εγγυήσεων για το κρατικό χρέος, ανοίγοντας ενδεχομένως και τον δρόμο για το ευρωομόλογο. Για να αντιμετωπιστούν τα διαρθρωτικά προβλήματα θα πρέπει να προχωρήσουν σε εναρμόνιση των χρηματοοικονομικών τους κλάδων, στη βελτίωση των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών και σε συντονισμό των κανόνων στην αγορά εργασίας. Θα πρέπει επίσης να ξεκινήσουν προσπάθεια συντονισμού της φορολογικής τους πολιτικής, ενδεχομένως εισάγοντας και κοινά επίπεδα φορολογίας για όλη την ευρωζώνη.

Αυτό που θέλω να πω είναι πως τα συμφέροντα της ευρωζώνης έρχονται πλέον σε σύγκρουση με εκείνα των ευρωπαϊκών χωρών που δεν ανήκουν σε αυτήν. Πιο σημαντικό ακόμη είναι το γεγονός ότι για να αντιμετωπιστεί η κρίση της ευρωζώνης θα πρέπει να υιοθετηθούν πολιτικές που είναι διαμετρικά αντίθετες με εκείνες της Ε.Ε., κυρίως όσον αφορά στην ενιαία αγορά.

Οι ανάγκες ολοκλήρωσης των αγορών διαφέρουν σε μία νομισματική ένωση που αντιμετωπίζει κοινά προβλήματα σε σχέση με αυτές μιας πιο ευρείας ένωσης χωρών, όπου το βασικό μέλημα είναι το ελεύθερο εμπόριο. Από την οπτική της ευρωζώνης, η βασική αποτυχία της ενιαίας αγοράς ήταν η ανικανότητά της να μειώσει τις επίμονες οικονομικές ανισορροπίες. Αντίθετα από ό,τι ισχύει για την ενιαία αγορά, η ευρωζώνη χρειάζεται έναν κοινό υπουργό Οικονομικών.

Η ίδια λογική ισχύει και για τον χρηματοοικονομικό κλάδο. Τα μέλη της ευρωζώνης δεν είναι τόσο μεγάλα ώστε να παράσχουν αξιόπιστη στήριξη στα χρηματοοικονομικά τους συστήματα. Με την πάροδο του χρόνου, θα πρέπει να ιδρύσουν κοινό σύστημα εξασφάλισης καταθέσεων, κοινές πολιτικές στήριξης και εποπτείας των τραπεζών. Όλα αυτά δεν θα προκύψουν από τη λογική μιας ενιαίας αγοράς, αλλά από την ανάγκη για διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας.

Τα ευρωπαϊκά μέλη εκτός ευρωζώνης δεν έχουν ανάγκη να προχωρήσουν σε παρόμοιες δομές μεταξύ τους, πόσο μάλλον να υποστούν ένα καθεστώς που θα λειτουργεί προς όφελος της ευρωζώνης.

Δεν είναι λογικό, κατά συνέπεια, να περιμένουμε από τα ευρωπαϊκά κράτη εκτός ευρωζώνης να συνασπιστούν για να εμποδίσουν την υιοθέτηση αυτών των αποφασιστικών πολιτικών από την ευρωζώνη; Έχω ακούσει, μάλιστα, προτάσεις παράλληλα με το Eurogroup να διεξάγονται συνεδριάσεις των ευρωπαϊκών χωρών που είναι εκτός της ευρωζώνης.

Ωστόσο, αυτό το ενδεχόμενο είναι μάλλον απίθανο. Τα ευρωπαϊκά κράτη εκτός ευρωζώνης είναι λιγότερα -10 έναντι 17-, αλλά και λιγότερο ομοιογενή. Ουσιαστικά, πρόκειται για τρεις ομάδες χωρών: η πρώτη αφορά σε εκείνες που σίγουρα δεν θέλουν να αποτελέσουν μέλος της ευρωζώνης, όπως η Βρετανία, η δεύτερη σε αυτές που σίγουρα θέλουν να γίνουν μέλη της, αλλά δεν καλύπτουν τα κριτήρια, όπως η Λιθουανία, και η τρίτη περιλαμβάνει αυτές που βρίσκονται στη μέση.

Βεβαίως, η ευρωζώνη δεν μπορεί να επιβάλει αλλαγή των ευρωπαϊκών συνθηκών σε όλους. Υπάρχει το δικαίωμα βέτο. Η αντιμετώπιση της κρίσης της ευρωζώνης είναι μάλλον απίθανο να επιτευχθεί στη βάση μιας ευρείας αλλαγής των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Η πιο σημαντική καινοτομία της συνθήκης της Λισαβόνας, όμως, ήταν η δυνατότητα που δίνεται σε ομάδες κρατών-μελών να ενισχύσουν τη συνεργασία τους σε ορισμένους τομείς. Θεωρητικά, τα κράτη εκτός ευρωζώνης θα μπορούσαν να συνασπιστούν ενάντια στις πολιτικές αυτής. Πρακτικά, κάτι τέτοιο δεν θα γίνει.

Καθώς η ευρωζώνη κινείται στην επίλυση της κρίσης, η μικροοικονομική κοινότητα μετατρέπεται σε μακροοικονομική ένωση. Για τη Βρετανία, τη Σουηδία, τη Δανία και άλλα κράτη εκτός ευρωζώνης το ερώτημα δεν είναι πλέον εάν θα υιοθετήσουν το ευρώ ή όχι. Το ερώτημα είναι εάν θέλουν να παραμείνουν σε μία οργάνωση με την οποία έχουν πλέον ελάχιστα κοινά σημεία.

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation