Ο πόλεμος για το νερό έχει ξεκινήσει στην Ασία

Η Κίνα ξεκινά τις εργασίες κατασκευής ενός φράγματος ήσυχα, σχεδόν μυστικά και μετά το παρουσιάζει ως μονόδρομο. Και σταδιακά αποκτά τον έλεγχο των υδάτινων πόρων όλης της Ασίας.

Δημοσιεύθηκε: 1 Σεπτεμβρίου 2011 - 13:50

Brahma Chellaney*

Ο πόλεμος για το νερό έχει ξεκινήσει στην Ασία

Στη διεθνή κοινότητα έχει σημάνει συναγερμός γιατί η Κίνα χρησιμοποιεί το μονοπώλιό της στις σπάνιες γαίες ως εμπορικό εργαλείο, καθώς παράλληλα έχει παγώσει τις προσπάθειες για επίλυση της διαμάχης στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Οι γειτονικές χώρες εκφράζουν τώρα βαθιά ανησυχία για ένα ακόμη κρίσιμο θέμα: το Πεκίνο ενδέχεται να χρησιμοποιήσει και το νερό στη φαρέτρα των πολιτικών του όπλων.

Με το πλεονέκτημα της γεωγραφικής της θέσης, στο κέντρο της ασιατικής ηπείρου, η Κίνα ελέγχει τις πηγές πολλών ποταμών που διασχίζουν μεγάλο αριθμό ασιατικών κρατών, από τη Ρωσία, την Ινδία και το Καζακστάν, μέχρι τη χερσόνησο της Ινδοκίνας. Γι' αυτόν τον λόγο έχει επικεντρωθεί στη γη ορισμένων εθνικών μειονοτήτων, που αντιστοιχεί στο 60% της εδαφικής της έκτασης, όπου βρίσκονται οι πηγές πολλών μεγάλων ποταμών.

Η σύναψη διεθνών συμφωνιών για το νερό ή άλλων μηχανισμών συνεργασίας έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική. Αντιθέτως, η κατασκευή φραγμάτων σε ποταμούς που διασχίζουν τα σύνορα και άλλων κρατών (Mekong, Brahmaputra, Amur) δείχνει ότι η Κίνα προσανατολίζεται σε μονομερείς ενέργειες, τις οποίες τα γειτονικά της κράτη παρακολουθούν ανήμπορα να αντιδράσουν.

Η Κίνα ήδη περηφανεύεται για την κατασκευή του μεγαλύτερου φράγματος στον κόσμο (το φράγμα των 3 φαραγγιών) και για το ότι έχει μεγαλύτερο συνολικό αριθμό φραγμάτων απ' ό,τι συνδυαστικά όλος ο υπόλοιπος κόσμος. Είναι σαφές ότι η πολιτική του Πεκίνου δεν επικεντρώνεται πλέον στις διεθνείς συμφωνίες, αλλά στον χειρισμό των εσωτερικών υδάτινων πόρων. Και πλέον δεν κατασκευάζει μεγάλα απλώς φράγματα, αλλά υπερφράγματα. Μία από τις νεότερες κατασκευές είναι το φράγμα Xiaowan, που είναι ψηλότερο από τον πύργο του Άιφελ στο Παρίσι.

Στα νέα σχέδια που έχουν πάρει έγκριση κατασκευής συγκαταλέγεται και φράγμα στον ποταμό Brahmaputra, το οποίο θα είναι διπλάσιο από το φράγμα των 3 φαραγγιών και θα κατασκευαστεί στα διαφιλονικούμενα σύνορα με την Ινδία.

Οι επιπτώσεις από αυτήν τη φρενίτιδα κατασκευής φραγμάτων είναι ήδη σαφείς:

Κατ' αρχάς, η Κίνα έχει διαμάχες για τους υδάτινους πόρους σχεδόν με όλους τους γείτονές της, από τη Ρωσία και την Ινδία, μέχρι και πιο αδύναμες χώρες όπως η Β. Κορέα και η Μιανμάρ.
Κατά δεύτερον, υπάρχουν νέες τριβές και στο εσωτερικό της γιατί όλα αυτά τα υπερφράγματα κατασκευάζονται στη γενέτειρα εθνικών μειονοτήτων.
Ανησυχίες, όμως, διατυπώνονται για το εάν με αυτά τα μεγαθήρια τα μεγάλα διεθνή ποτάμια θα έχουν την ίδια τύχη αποσύνθεσης με τους εγχώριους ποταμούς της Κίνας.

Η Κίνα, όμως, εκτός από το γεγονός πως έχει ανακηρύξει εαυτόν ηγεμόνα του νερού, είναι παράλληλα ο μεγαλύτερος κατασκευαστής φραγμάτων στο εξωτερικό. Το Πεκίνο χτίζει φράγματα στο Πακιστάν, στη Μιανμάρ, ακόμη και σε διαφιλονικούμενες περιοχές, παρά τις σφοδρές εγχώριες αντιδράσεις. Η κατασκευή του φράγματος στη Μιανμάρ, επί παραδείγματι, ήταν ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στην αναζωπύρωση των εντάσεων και στον τερματισμό της 17ετούς ανακωχής μεταξύ του Απελευθερωτικού Στρατού του Κασίν και της κυβέρνησης.

Για άλλες χώρες, μία ακόμη βασική αιτία ανησυχίας είναι η αδιαφάνεια που περιβάλλει τα κινεζικά σχέδια κατασκευής φραγμάτων. Οι εργασίες συνήθως ξεκινούν ήσυχα, σχεδόν μυστικά, και στη συνέχεια παρουσιάζεται ένα κατασκευαστικό έργο ως μονόδρομος, που μάλιστα θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των πλημμυρών.

Ενώ υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων στη νότια και στη νοτιοανατολική Ασία, το Πεκίνο απορρίπτει την πρόταση για μία διεθνή συμφωνία. Η Κίνα είναι μία από τις τρεις χώρες που καταψήφισαν το 1997 την πρόταση του ΟΗΕ για θέσπιση διεθνών κανόνων ως προς τη διαχείριση των υδάτινων πόρων όσον αφορά στους ποταμούς που διασχίζουν αρκετά κράτη.

Το νερό, όμως, γρήγορα εξελίσσεται σε εστία ανταγωνισμού και διαμάχης ανάμεσα στις χώρες της Ασίας, όπου ο κάθε κάτοικος έχει πρόσβαση στη μισή ποσότητα απ' ό,τι ισχύει κατά μέσο όρο διεθνώς. Το ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα της έλλειψης νερού απειλεί την ταχεία οικονομική ανάπτυξη της Ασίας και εγκυμονεί κινδύνους για τους επενδυτές ίσους με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, με τη φούσκα στην αγορά ακινήτων και με τη διαφθορά στην πολιτική.

Η Κίνα, λοιπόν, αποκτά τον έλεγχο των υδάτινων πόρων της Ασίας και κατά συνέπεια έχει στα χέρια της τεράστια ισχύ έναντι των γειτονικών της κρατών.

Το γεγονός ότι παράλληλα αναδεικνύεται υπερδύναμη που επιδεικνύει ολοένα και περισσότερο την ισχύ της υπογραμμίζει την ανάγκη για άσκηση διεθνών πιέσεων στο Πεκίνο να σταματήσει την οικειοποίηση αυτών των υδάτινων πόρων και να αποδεχτεί κάποια μορφή θεσμικής συνεργασίας.

*Ο κ. Brahma Chellaney είναι καθηγητής στο ανεξάρτητο Centre for Policy Research στο Νέο Δελχί και συγγραφέας του βιβλίου "Νερό: Το νέο πεδίο μάχης στην Ασία".

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation