Η χρεοκοπία θα έκανε καλό στην Αμερική

"Δεν θέλουμε να χαραμιστεί μια σοβαρή κρίση", δήλωσε στέλεχος της κυβέρνησης Β. Οbama. Αν η Αμερική είναι "τυχερή" θα πλησιάσει σύντομα τη χρεοκοπία, μια κατάσταση που πολλές φορές αποτέλεσε έναυσμα εθνικής ανανέωσης.

Δημοσιεύθηκε: 13 Ιανουαρίου 2010 - 07:48

Gideon Rachman

Κάποια στιγμή, ρωτάνε τον Γουίνι το Αρκουδάκι με τι θέλει να συνοδεύσει το ψωμί του, μέλι ή γάλα; Απαντά «και τα δύο». Είναι μια χαριτωμένη απάντηση όταν προέρχεται από λατρεμένο παιδικό καρτούν, αλλά ανησυχητική όταν προέρχεται από ένα μεγάλο έθνος, το οποίο φέρεται παιδιάστικα. Αν ρωτήσεις τους Αμερικανούς τι θέλουν -χαμηλότερους φόρους, πλούσιες δημόσιες δαπάνες ή την καλύτερη στρατιωτική μηχανή στον κόσμο- απαντούν μαζικά «όλα».

Το αποτέλεσμα είναι να συγκεντρώνουν οι ΗΠΑ χρέος. Ένα έλλειμμα προϋπολογισμού στο 12% του ΑΕΠ είναι κατανοητό ως βραχυπρόθεσμη αντίδραση σε μια φοβερή κρίση. Το ανησυχητικό όμως είναι ότι, καθώς οι δαπάνες προβλέπεται να συνεχίσουν να εκτινάσσονται, δεν υπάρχει σχέδιο συγκράτησης του ελλείμματος μεσοπρόθεσμα.

Η Αμερική έχει τρομερές δυνάμεις, που θα δώσουν στην κυβέρνηση τη δυνατότητα να τη γλιτώνει για πολύ μεγαλύτερο διάστημα απ’ όσο άλλα έθνη. Αν συνεχίσει να ζει όμως με ογκώδη ελλείμματα, αργά ή γρήγορα θα αρχίσει να φλερτάρει με τη χρεοκοπία. Και, είναι περίεργο, αλλά ίσως θα ήταν καλύτερα να έρθει αυτή η κρίση όσο το δυνατόν συντομότερα. Είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των περιπτώσεων κρατών στις οποίες η χρεοκοπία αποδείχτηκε το έναυσμα της εθνικής ανανέωσης.

Οι δύο πιο μεγάλες και πιο ευνοϊκές γεωπολιτικές ιστορίες των τελευταίων 30 ετών -η διάδοση της δημοκρατίας και της παγκοσμιοποίησης- καθοδηγήθηκαν από μια σειρά χώρες που βρήκαν τα ταμεία τους άδεια.

Το υπόβαθρο για την απελευθέρωση της κινεζικής οικονομίας από τον Ντενγκ Σιάο Πινγκ το 1978 ήταν η δημοσιονομική και συναλλαγματική κρίση. Όταν ανακάλυψε ότι έχει απελπιστική έλλειψη ρευστότητας, η κινεζική κυβέρνηση αποφάσισε να υιοθετήσει ανορθόδοξες οικονομικές ιδέες που υπόσχονταν ταχεία ανάπτυξη και υψηλά έσοδα. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά.

Το ίδιο συνέβη όταν η Ινδία υιοθέτησε τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις το 1991. Η ινδική κυβέρνηση βρέθηκε με ξένο συνάλλαγμα αξίας όσο οι εισαγωγές δύο εβδομάδων. Οι Ινδοί υποχρεώθηκαν να στείλουν χρυσό στο Λονδίνο για να εξασφαλίσουν έκτακτο δάνειο από το ΔΝΤ. Αλλά ο Μαμοχάν Σινγκχ -τότε υπουργός Οικονομικών, σήμερα πρωθυπουργός- προέτρεψε τους συναδέλφους του «να μετατρέψουν την κρίση σε ευκαιρία για το χτίσιμο μιας νέας Ινδίας». Πέτυχαν θριαμβευτικά.

Υπήρξαν επίσης οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής το 1982. Όταν το Μεξικό κήρυξε στάση πληρωμών, προκάλεσε οικονομική κρίση σε όλη την ήπειρο. Ήταν όμως μια κρίση με ευνοϊκές μακροπρόθεσμες συνέπειες. Τα δικτατορικά καθεστώτα κατέρρευσαν υπό το βάρος της οικονομικής αποτυχίας. Η χούντα στην Αργεντινή έπεσε το 1983, η Βραζιλία εκδημοκρατίστηκε το 1985.

Τα καταστροφικά οικονομικά προβλήματα έπαιξαν επίσης καθοριστικό ρόλο στη Σοβιετική Ένωση. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είδε το εθνικό χρέος να διπλασιάζεται στα τρία πρώτα χρόνια της θητείας του και έτσι πείστηκε ότι η οικονομική μεταρρύθμιση, η περεστρόικα, είναι αναπόφευκτη.

Δείτε το κι έτσι: γιατί η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας δεν πυροβόλησε τους διαδηλωτές που είχαν ξεχυθεί στους δρόμους τον Οκτώβριο 1989; Σε μεγάλο βαθμό γιατί δεν άντεχε οικονομικά να το κάνει. Η Αν. Γερμανία βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και συνομιλούσε απεγνωσμένα με τη Δυτική Γερμανία για δάνεια.

Οι λυτρωτικές επιπτώσεις μιας χρεοκοπίας δεν αφορούν μόνο σε χρεοκοπημένα καθεστώτα, υπανάπτυκτα έθνη και κυβερνήσεις που καταρρέουν. Η Βρετανία ριγεί ακόμη όταν θυμάται ότι χρειάστηκε να προσφύγει στο ΔΝΤ το 1976. Εκείνη η ταπείνωση βοήθησε τους ψηφοφόρους να αποδεχτούν ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν και ετοίμασε το έδαφος για τον θατσερισμό. Η Γαλλία είχε ανάλογη εμπειρία στις αρχές του 1980, όταν η έξοδος κεφαλαίων και η κατάρρευση των δημοσίων εσόδων υποχρέωσαν την κυβέρνηση του Φρανσουά Μιτεράν να εγκαταλείψει τις «σκληροπυρηνικές» αριστερές στρατηγικές του.

Για να έρθουμε στην Αμερική του σήμερα. Ίσως το πιο αξιοσημείωτο σχόλιο στελέχους της κυβέρνησης του Barack Obama μέχρι σήμερα είναι η δήλωση του Rahm Emanuel, επιτελάρχη του Λευκού Οίκου, ότι «δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να χαραμίσουμε μια σοβαρή κρίση». Τον κατηγόρησαν για κυνισμό και επιπολαιότητα, αλλά η Ιστορία δεν τον διαψεύδει.

Οι αναδυόμενες οικονομίες Bric (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) χρειάστηκαν όλες μια δημοσιονομική κρίση για να μπουν στον δρόμο της οικονομικής μεταρρύθμισης και της εθνικής ανασύνταξης. Η Αμερική ίσως είναι αρκετά τυχερή ώστε να βιώσει μια μέρα τη δική της κρίση. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα τη χαραμίσει.

© The Financial Times Limited 2010. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation