Πώς οι Ιταλοί λαϊκιστές «ακυρώνουν» τον πρόεδρο

Η Ιταλία φαίνεται να βρίσκεται στο κατώφλι μιας κρίσιμης πολιτικής περιόδου από τότε που το λαϊκιστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η ακροδεξιά Λίγκα του Βορρά πέτυχαν μεγάλες εκλογικές νίκες εις βάρος των πιο μετριοπαθών φιλοευρωπαϊκών κομμάτων.

Αυτήν την εβδομάδα το μέγεθος της πολιτικής αναταραχής έγινε πιο ξεκάθαρο –παρόλο που ακόμα δεν έχει αναλάβει κανένα από τα αντισυστημικά κόμματα την εξουσία – όταν ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα κατέφυγε σε μια από τις κλασσικές πολιτικές τακτικές της χώρας.

Δύο μήνες μετά τις εκλογές και μετά από αρκετούς άγονους γύρους συνομιλιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης, ο κ. Ματαρέλα ανέφερε πως θα διορίσει μια υπηρεσιακή κυβέρνηση ως το τέλος του χρόνου. Τόνισε ότι μια «ουδέτερη» κυβέρνηση θα επέτρεπε στην Ιταλία να έχει κανονική παρουσία στην Σύνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Ιούνιο, να περάσει έναν προϋπολογισμό και να αποφύγει τον κίνδυνο κερδοσκοπικών επιθέσεων στο χρέος της χώρας.

Ο 76χρονος ακολουθούσε τα βήματα των προηγούμενων ενοίκων του προεδρικού μεγάρου που έκαναν συχνά παρεμβάσεις για να καθοδηγήσουν την Ιταλία σε περιόδους αστάθειας, διασφαλίζοντας τη συνέχεια και καθησυχάζοντας τις αγορές.

Αλλά τα Πέντε Αστέρια και η Λίγκα δεν ακολούθησαν την πρόταση του. Ο Λούτζι ντι Μάιο, ηγέτης των Πέντε Αστέρων, κατήγγειλε την «τεχνοκρατική» αντιμετώπιση και ζήτησε νέες εκλογές τον Ιούλιο. Ακόμα και πριν την ανακοίνωση του κ. Ματαρέλα, ο Ματέο Σαλβίνι, ηγέτης της Λίγκας, είχε τονίσει πως θα αρνηθεί να στηρίξει μια κυβέρνηση που θα «έχει σφραγιστεί με την στάμπα του Βερολίνου, της Μέρκελ και του Μακρόν».

Η άρνηση τους έχει αυξήσει τις προοπτικές να υπάρξει και δεύτερη εκλογική αναμέτρηση φέτος, κάτι που η Ιταλία δεν έχει βιώσει τα τελευταία 70 χρόνια. Αλλά οι βαθύτερες επιπτώσεις μπορεί να είναι πιο ανησυχητικές, καθώς μπορεί να σηματοδοτούν ότι η ιταλική προεδρία χάνει την ικανότητα της να δρα ως παράγοντας σταθερότητας για τη χώρα σε κρίσιμα σταυροδρόμια.

Χρησιμοποιώντας το εργαλείο της ηθικής πίεσης και την υπεράσπιση του θεσμού από όλο το πολιτικό φάσμα, οι προηγούμενοι πρόεδροι είχαν καταφέρει να βγάλουν την Ιταλία όρθια από τις πιο δύσκολες δοκιμασίες, από την εγχώρια τρομοκρατία μέχρι οικονομικές κρίσεις και πολιτικά αδιέξοδα.

Στο σημερινό πολιτικό περιβάλλον ωστόσο, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, τον προκάτοχο του κ. Ματαρέλα, να κάνει αυτό που έκανε το 2011: να ενορχηστρώνει μια αντικατάσταση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, του βουτηγμένου στα σκάνδαλα κεντροδεξιού πρωθυπουργού, από τον Μάριο Μόντι, τον πρώην Ευρωπαίο Επίτροπο. Το ότι το πέτυχε αυτό, στο απόγειο της κρίσης χρέους της ευρωζώνης, ήταν ένα ζωτικό βήμα για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας της Ιταλίας στους επενδυτές.

Είναι εξίσου δύσκολο να φανταστεί κανείς τον κ. Ναπολιτάνο να επιτυγχάνει να κλείσει μια συμφωνία μεταξύ αντίπαλων κομμάτων για να τοποθετήσει ως πρωθυπουργό τον Ενρίκο Λέτα, όπως έκανε μετά τις άκαρπες εκλογές του 2013.

Για τους λαϊκιστές της Ιταλίας, η απόρριψη της πρότασης του κ. Ματαρέλα είναι το πραγματικό ζητούμενο. Για χρόνια, καταγγέλλουν ότι οι πρόεδροι, και ειδικά ο κ. Ναπολιτάνο, έχουν υπερβεί τις εξουσίες τους.

Οι επικριτές της τοποθέτησης του κ. Μόντι στη θέση του πρωθυπουργού την περιγράφουν ακόμα ως ένα «πραξικόπημα». Ο κ. Λέτα και οι διάδοχοι του, Ματέο Ρέντσι και Πάολο Τζεντιλόνι, αποκηρύσσονται συχνά ως μη νομιμοποιημένοι ηγέτες που επιβλήθηκαν από έναν παρεμβατικό πρόεδρο.

Αλλά η ειρωνεία είναι πως τόσο τα Πέντε Αστέρια όσο και η Λίγκα καταψήφισαν πολιτικές μεταρρυθμίσεις που θα περιόριζαν τον παρεμβατικό ρόλο του προέδρου. Η εκλογική μεταρρύθμιση που είχε προτείνει ο κ. Ρέντσι, έδινε εγγυημένη κυβερνητική πλειοψηφία σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.

Για τα Πέντε Αστέρια και την Λίγκα, η απόρριψη του σχεδίου του κ. Ματαρέλα ενέχει τον κίνδυνο να γυρίσει μπούμερανγκ. Ο πρώην δικαστής του συνταγματικού δικαστηρίου παραμένει ένας από τους πιο αξιοσέβαστους πολιτικούς της Ιταλίας. Έχουν ακόμα ένα παράθυρο ευκαιρίας για να αλλάξουν στάση πριν από μια ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο ή να καταλήξουν σε μια μεταξύ τους συμφωνία που θα ακύρωνε την πρόταση του κ. Ματαρέλα για μια υπηρεσιακή κυβέρνηση.

Αλλά η εβδομάδα αυτή κατέδειξε πως η ισχύς του κ. Ματαρέλα – και αυτή κάθε Ιταλού προέδρου – είναι τόσο μεγάλη όσο και ο σεβασμός προς τον θεσμό του προέδρου. Οι επενδυτές και οι φορείς άσκησης πολιτικής της Ε.Ε. που βλέπουν την ατζέντα των Πέντε Αστέρων και της Λίγκας ως εχθρική προς τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της ευρωζώνης θα έπρεπε να συνηθίσουν στην ιδέα πως αν οποιοδήποτε από τα δύο κόμματα ανέβει στην εξουσία, η σταθερότητα που μπορεί να προσφέρει το προεδρικό μέγαρο θα είναι περιορισμένη.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation