Τα δύο λάθη που κάνουν οι αγορές με την Ιταλία

Η Ιταλία δεν είναι η μόνη πιθανή πηγή μελλοντικής οικονομικής αστάθειας για την ευρωζώνη, αλλά είναι η πιο προβλέψιμη. Άλλες είναι ο εμπορικός πόλεμος και η παγκόσμια οικονομική υποχώρηση -ή πιο πιθανώς και τα δύο.

Ενας εμπορικός πόλεμος παραμένει σαφής και παρών κίνδυνος. Η ΕΕ έχει εξασφαλίσει αναβολή από τους δασμούς των ΗΠΑ στον χάλυβα και στο αλουμίνιο. Ωστόσο, το ευρωπαϊκό εμπορικό μπλοκ εξαρτάται επικίνδυνα από την εξαγωγή μεταποιημένων αγαθών. Και θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί να μην παρερμηνεύσουμε την ανακοίνωση μίας μικρής καθυστέρησης ως ένδειξη χαλάρωσης του Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος πήρε μία τακτική απόφαση να μην πολεμήσει την ΕΕ και την Κίνα, την ίδια περίοδο. Οπότε, η απειλή για την ΕΕ δεν έχει απομακρυνθεί και οι παραχωρήσεις που θα πάρει για μόνιμη εξαίρεση πρόκειται να είναι επιβλητικές.

Ένας εμπορικός πόλεμος ή ένα γεωπολιτικό ατύχημα έχουν γίνει πιο πιθανά. Και τα δύο έχουν τη δυνατότητα να δώσουν τέλος στην τρέχουσα τάση της παγκόσμιας οικονομικής επέκτασης. Μία υποχώρηση, ακόμη και στο επίπεδο της ύφεσης, θα ήταν δηλητηριώδης για την ευρωζώνη -και την Ιταλία.

Η κρίση της ευρωζώνης άφησε την Ιταλία με μόνο ένα απίθανο μονοπάτι εισόδου σε βιώσιμο βηματισμό: Μόνιμοι δημοσιονομικοί περιορισμοί και οικονομικές μεταρρυθμίσεις (και τα δύο με μία προσευχή ότι αυτός ο ονειρικός συνδυασμός για τα συντηρητικά οικονομικά θα διασφαλίσει αιώνια βιωσιμότητα χρέους).

Επιστρέφοντας στον πραγματικό κόσμο, ουδέν ιταλικό πολιτικό κόμμα έχει υποσχεθεί σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Και τα δύο κόμματα που κέρδισαν στις πρόσφατες γενικές εκλογές, το Κίνημα Πέντε Αστέρων και η αντιμεταναστευτική Λίγκα, έχουν απειλήσει να φέρουν το αντίθετο από τον δημοσιονομικό περιορισμό. Οπότε, αν η παγκόσμια οικονομία υποχωρήσει, θα πάρει και την Ιταλία μαζί της.

Ένα σημείο κρίσιμης σημασίας θα είναι ο προϋπολογισμός του 2019, ο οποίος θα πρέπει να περάσει αυτό το φθινόπωρο. Η Ιταλία μπορεί να έχει μία νέα κυβέρνηση μέχρι τότε. Αλλά η πολιτική δυναμική στο κοινοβούλιο θα είναι πιο σημαντικό θέμα.

Τα λαϊκίστικα κόμματα αντιπροσωπεύουν περίπου το 60% των Ιταλών βουλευτών και Γερουσιαστών. Προτεραιότητά τους δεν θα είναι να ακολουθήσουν τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Όταν οι κυβερνήσεις είναι αδύναμες, τα κοινοβούλια είναι δυνατά. Η πλειοψηφία του ιταλικού κοινοβουλίου δεν φαίνεται να είναι τέτοια που θα εγκρίνει ακόμη έναν προϋπολογισμό λιτότητας.

Οπότε, γιατί οι χρηματοοικονομικές αγορές είναι τόσο ψύχραιμες; Νομίζω ότι κάνουν δύο εσφαλμένες κρίσεις. Η πρώτη είναι ότι ο Μάριο Ντράγκι είναι εγγυητής σταθερότητας μέχρι να τελειώσει η θητεία του τον Οκτώβριο του επόμενου έτους. Δεν θα στοιχημάτιζα ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα βοηθούσε ένα κράτος-μέλος που σκόπιμα εμπαίζει τους δημοσιονομικούς κανόνες. Οταν έδωσε την υπόσχεση «ό,τι χρειαστεί», το 2012 την Ιταλία οδηγούσε ο Μάριο Μόντι, ένας ευρωπαϊστής πρωθυπουργός επικεφαλής μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών. Οπως ήταν φυσικό, ο κος Μόντι έμεινε πιστός στους κανόνες.

Η δεύτερη εσφαλμένη εκτίμηση είναι ότι το ιταλικό κατεστημένο θα βρίσκει πάντα έναν τρόπο για να κρατήσει τους ακραίους μακριά από την εξουσία. Έχω χάσει το μέτρημα πόσες φορές με έχουν διαβεβαιώσει ότι οι εκλογικές μεταρρυθμίσεις θα εγγυηθούν τη νίκη των κεντρώων κομμάτων. Τα εκλογικά συστήματα έχουν σημασία, φυσικά, αλλά δεν μπορούν να παράξουν, ως εκ θαύματος, πλειοψηφίες εκεί όπου δεν υπάρχουν.

Αυτό που βλέπουμε στην Ιταλία σήμερα είναι η προβλεπόμενη αντίδραση στην οικονομική πολιτική δύο δεκαετιών, η οποία απέτυχε στη δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους ανθρώπους. Πολλά από τα θύματα αυτής της πολιτικής είναι σήμερα η ραχοκοκαλιά της υποστήριξης των δύο λαϊκίστικων κομμάτων που θριάμβευσαν. Καμία χώρα, ούτε ακόμη μία πατερναλιστική όπως η Ιταλία, μπορεί να διατηρήσει τη συναίνεση υπέρ της Ευρώπης, υπό την παρουσία μόνιμης οικονομικής συμφοράς.

Εκτός και αν το Κίνημα των Πέντε Αστέρων ή η Λίγκα αποφασίσουν να αυτοκαταστραφούν, δεν έχουν την πολυτέλεια να απομακρυνθούν από τις προεκλογικές τους υποσχέσεις. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων υποσχέθηκε ενιαίο βασικό εισόδημα. Η Λίγκα θέλει ενιαίο (flat) φορολογικό συντελεστή. Και τα δύο έχουν σκοπό να ανατρέψουν τις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτές οι υποσχέσεις είναι απλώς ασυνεπείς ως προς τη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι νέες εκλογές δεν θα έλυναν το πρόβλημα. Θα μπορούσαν να φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα ή ένα ακόμη μεγαλύτερο μερίδιο των ψήφων στα ακραία κόμματα. Δεν θα υπάρξει πλειοψηφία για οικονομική μεταρρύθμιση και δημοσιονομικό περιορισμό. Με άλλα λόγια: Από όλους τους εφικτούς «αστερισμούς», είναι δύσκολο να δει κανείς έναν που να προσφέρει συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ.

Είναι τραγωδία για την ευρωζώνη το γεγονός ότι η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη για να σωθεί και πολύ μεγάλη για να αποτύχει. Η ευρωζώνη δεν έχει εργαλεία για να αντιμετωπίσει την κρίση μίας μεγάλης χώρας αποτελεσματικά. Οι γαλλογερμανικές συνομιλίες σχετικά με τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης ανήκουν στην κατηγορία  «επιθυμητοί» -νέοι κανόνες εμπλοκής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, της ομπρέλας προστασίας-, και στα επόμενα βήματα προς την τραπεζική ένωση.

Αλλά αν το Παρίσι και το Βερολίνο ήταν σοβαρά όσον αφορά την παρεμπόδιση κρίσεων, θα έπρεπε να συνομιλήσουν για ένα ενιαίο ασφαλές ενεργητικό ως ανασταλτικό παράγοντα για τις οικονομικές αγορές και ένα εργαλείο χρηματοδότησης, για να δημιουργηθεί δημοσιονομική δυνατότητα να αναζωογονηθούν οι οικονομικά εγκαταλελειμμένες περιοχές της ευρωζώνης.

Οι πολιτικές πιθανότητες τέτοιων μεταρρυθμίσεων είναι μηδενικές. Για όσο καιρό παραμένει αυτή η κατάσταση, είναι ασφαλές να πούμε ότι μία περίοδος οικονομικής σταθερότητας ορίζεται ως η περίοδος ανάμεσα σε δύο κρίσεις.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation