Ανατρέπουν το παγκόσμιο εμπόριο οι δημογραφικές αλλαγές

Τη δεκαετία του 1950, ο πληθυσμός της Γης ήταν 2,5 δισεκατομμύρια. Πάνω από το 20% αυτών ζούσε στην Ευρώπη και μαζί με το 7% της Βόρειας Αμερικής κυριαρχούσαν στο παγκόσμιο σύστημα εμπορίου. Τα πλούσια κράτη της Δύσης εισήγαγαν πρώτες ύλες, εξήγαγαν βιομηχανικά προϊόντα και εμπορεύονταν μεταξύ τους.

Το 2017 ζούμε σε έναν κόσμο που μεταμορφώθηκε. Ο πληθυσμός του πλανήτη υπερτριπλασιάστηκε στα 7,5 δισεκατομμύρια. Μόνο το 10% ζει στην Ευρώπη. Στη Βόρεια Αμερική αντιστοιχεί το 5%. Η δημογραφική μετατόπιση, συνδεδεμένη αλλά ξεχωριστή από την άνοδο των ασιατικών οικονομιών, έχει αλλάξει το πρότυπο του παγκόσμιου εμπορίου.

Οι δημογραφικές μετατοπίσεις για το υπόλοιπο του 21ου αιώνα θα είναι εξίσου δραματικές. Δεν θα αφορούν μόνο αλλαγές στην κατανομή των ανθρώπων αλλά και μεγάλες αλλαγές στη σχετική ηλικία. Αυτό θα διαμορφώσει περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο διακινούνται τα αγαθά στον κόσμο.

«Γήρανση, μετανάστευση, εκπαιδευτική σύγκλιση και η αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας -όλα συνδεδεμένα με την υποκείμενη δημογραφική μετάβαση- συμβάλλουν στη διαμόρφωση του συγκριτικού πλεονεκτήματος των χωρών», έγραφε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου το 2013, σε μια έκθεση.

«Επιπλέον, καθώς το μέγεθος του πληθυσμού σε εργασιακή ηλικία αυξάνεται σε κάποιες χώρες και μειώνεται σε κάποιες άλλες -και καθώς μια παγκόσμια μεσαία τάξη αναδύεται-, το μέγεθος και η σύνθεση της ζήτησης για εισαγωγές αλλάζει επίσης, με περαιτέρω συνέπειες στις εμπορικές ροές. Για παράδειγμα, το εμπόριο υπηρεσιών, όπως η υγεία και η εκπαίδευση, είναι πιθανό να αυξηθεί». 

Ως το 2100 ο ΟΗΕ προβλέπει ότι ο πληθυσμός θα ξεπεράσει τα 11 δισεκατομμύρια. Μόλις 6% θα είναι στην Ευρώπη και 4% στη Βόρεια Αμερική. Το μερίδιο της Ασίας θα πέσει από το 60% στο 43%. Αντίθετα, αυτό της Αφρικής αναμένεται να φτάσει από το 17% στο 40%.

Μέρος της ιστορίας του εμπορίου για το υπόλοιπο του αιώνα, λοιπόν, πιθανότατα θα είναι η αύξηση των ροών προς την Αφρική και ειδικότερα μεταξύ της Αφρικής και της Ασίας. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι στην Αφρική θα είναι σχετικά νέοι, ενώ οι πληθυσμοί στην Ασία -σίγουρα στην Κίνα και την Ιαπωνία, και λιγότερο στην Ινδία, θα γίνουν μεγαλύτεροι.

Η σχέση μεταξύ της γήρανσης του πληθυσμού και του εμπορίου είναι διφορούμενη. Από τη μια πλευρά, νεανικές χώρες, με μεγάλο απόθεμα εργαζόμενων μπορούν να έχουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη βιομηχανία. Σε χαμηλότερα επίπεδα δεξιοτήτων αυτό τείνει να είναι αλήθεια και βιομηχανίες όπως η κλωστοϋφαντουργία μεταναστεύουν ανά τον κόσμο σε αναζήτηση φθηνότερων μισθών.

Μια λογική υπόθεση, έτσι, είναι ότι η Αφρική θα γίνει κάποια στιγμή σημαντικός εξαγωγέας βασικών μεταποιημένων προϊόντων για τον υπόλοιπο κόσμο. Ωστόσο, νεανικές χώρες τείνουν να έχουν υψηλή κατανάλωση, η οποία οδηγεί σε εισαγωγές, ενώ εργαζόμενοι σε γηράσκουσες χώρες αποταμιεύουν για να στηρίξουν τη συνταξιοδότησή τους. Ως αποτέλεσμα, κράτη όπως η Ιαπωνία έχουν παραμείνει καθαροί εξαγωγείς αγαθών παρά την ταχύτατη γήρανση του πληθυσμού.

Η επίπτωση των δημογραφικών στα μελλοντικά μοτίβα του εμπορίου μπορεί επίσης να είναι διαφορετική απ’ ό,τι στο παρελθόν, λόγω παραγόντων όπως ο αυτοματισμός και η μετανάστευση. Αν, για παράδειγμα, η ρομποτική εξελιχθεί σε επίπεδο που μπορεί να ανταγωνιστεί ακόμα και τους χαμηλούς μισθούς, τότε το συγκριτικό πλεονέκτημα των νεαρών σε ηλικία, χαμηλόμισθων εργαζομένων μπορεί να μην είναι τόσο σχετικό.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις μιας τέτοιας αλλαγής, με σημαντική ανάπτυξη της βιομηχανίας των υφασμάτων σε χώρες όπως το Μπαγκλαντές.

Η όποια πρόβλεψη ως προς το πώς η κατανομή του πληθυσμού θα διαμορφώσει το μελλοντικό εμπόριο, εξαρτάται επίσης από τη μετανάστευση. Για παράδειγμα, οι προβλέψεις του ΟΗΕ για τον πληθυσμό υποθέτουν πως ο πληθυσμός της Αφρικής θα υπερτιπλασιαστεί σε 4,5 δισεκατομμύρια μέχρι το 2100, ενώ ο πληθυσμός της Ευρώπης θα μειωθεί κατά 12% σε σχέση με σήμερα, στα 653 εκατομμύρια. Αν, αντιθέτως, υπάρξει μια μεγάλης κλίμακας μετανάστευση από την Αφρική προς την Ευρώπη, τότε τα εμπορικά αποτελέσματα θα είναι πολύ διαφορετικά.

Η Δημογραφία από την αρχαιότητα διαμορφώνει τα εμπορικά μοτίβα. Η πρώιμη δημογραφική μετάβαση στην Ευρώπη συνδέθηκε με τη θέση της στο κέντρο του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος, ως πηγής τόσο βιομηχανοποιημένων προϊόντων όσο και μεταναστών. Η αύξηση του πληθυσμού της Ασίας προκαθόρισε τον ρόλο της στην «καρδιά» της παγκόσμιας οικονομίας.

Καθώς αναμένονται δραματικές αλλαγές στη δομή του, ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να παραμείνει ένας από τους μεγάλους παράγοντες που θα διαμορφώσουν τις ροές του παγκόσμιου εμπορίου.

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation