Οι «μανιακοί» και το επικίνδυνο παιχνίδι στη Μέση Ανατολή

H Mέση Ανατολή είναι ομολογουμένως πιο ασταθής από οποιαδήποτε άλλη φορά τον τελευταίο αιώνα.

Δύο κατακλυσμιαία γεγονότα βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό πίσω από την διάλυση της περιοχής τον 21ο αιώνα: η αμερικάνικη επέμβαση στο Ιράκ το 2003 και η αναταραχή που προκάλεσε η αλυσίδα των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης το 2011.

Οι σεισμοί αυτοί διέλυσαν σε κομμάτια την Συρία και το Ιράκ και έβγαλαν στην επιφάνεια το διαβολικό τζίνι του παλιού σχίσματος Σουνιτών-Σιιτών εντός του Ισλάμ, με τους σύγχρονους καθοδηγητές της κάθε σέχτας, τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν αντίστοιχα, να αναμετρώνται σε πολέμους δι’ αντιπροσώπων σε όλη την περιοχή.

Ένα τρομακτικό συστατικό προστέθηκε σε αυτό το ήδη θανάσιμο μείγμα: η τάση των βασικών πρωταγωνιστών να θέτουν στόχους που υπερβαίνουν τις δυνάμεις τους, σε μια Μέση Ανατολή που στην εποχή των προέδρων Ντόναλντ Τραμπ και Βλαντιμίρ Πούτιν φαίνεται να μην έχει μηχανισμούς συγκράτησης, αλλά όχι και υποκίνησης.

Τέσσερα παραδείγματα έρχονται στο μυαλό, σε μια περιοχή που έχει πολλές επιλογές: Σαουδική Αραβία, Ιράν, Ισραήλ και Κούρδοι. Το ISIS, που θεωρείται ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος της περιοχής και μια υπαρξιακή απειλή, πρέπει να εξετάζεται σε σχέση με αυτό.

Στη Σαουδική Αραβία, ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο 31χρονος γιός του 81χρονου Βασιλιά Σαλμάν, ο οποίος ανακηρύχθηκε πρίγκιπας διάδοχος σε ένα πραξικόπημα στο παλάτι τον Ιούνιο, απολαμβάνει τώρα σχεδόν απόλυτη εξουσία. Ο MbS, όπως είναι γνωστός, είναι ένα κλασσικό παράδειγμα μιας αλαζονικής αυτοπεποίθησης με την ικανότητα να φέρνει αποτελέσματα. O άπειρος κληρονόμος του θρόνου δεν είναι απλά ο τσάρος της οικονομίας και της ενέργειας, αλλά σαν υπουργός Άμυνας, ο κυρίαρχος της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.

Δεν είναι μόνο το κατά πόσον έχει την δυνατότητα να εκπληρώσει το Vison 2030, το υπερβολικά φιλόδοξο σχέδιο του για την μετατροπή του βασιλείου από ένα πετρελαϊκό κράτος που ελέγχει μια οικογένεια σε μια διαφοροποιημένη οικονομία που θα βασίζεται στις ιδιωτικές επενδύσεις. Ο MbS ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια έναν πόλεμο κατά της ιρανικής επιρροής στην Υεμένη, της φτωχότερης αραβικής χώρας. Μέχρι τώρα, δεν έχει καταφέρει να εκτοπίσει τους ετερόδοξους Σιίτες αντάρτες Χούτι. Η Υεμένη αναμενόταν να περιορίσει την Τεχεράνη και το φίλα προσκείμενο καθεστώς στη Συρία. Η αποτυχία δεν έχει εμποδίσει τον νεαρό πρίγκιπα διάδοχο να απειλεί με μεταφορά του πολέμου εντός του Ιράν.

Ως ένα ενδιάμεσο μέτρο, το οποίο από ότι φαίνεται πήρε το «πράσινο φως» από τον πρόεδρο Τραμπ, αποφάσισε να μποϊκοτάρει το Κατάρ, το πλούσιο σε φυσικό αέριο εμιράτο το οποίο έχει σχέσεις με το Ιράν και το πολιτικό Ισλάμ.

Το Ιράν από την πλευρά του, προωθεί το σχέδιο της «χερσαίας γέφυρας» που θα περνάει από το σιιτικό στην πλειοψηφία του Ιρακ, τη Συρία και το Λίβανο για να φτάσει στη Μεσόγειο, εδραιώνοντας με τη βοήθεια της λιβανέζικης Χεζμπολάχ και τον ιρακινών πολιτοφυλακών ένα σιιτικό τόξο στην αραβική χερσόνησο.
Το πρόσωπο των αλαζονικών φιλοδοξιών της είναι ο Κασέμ Σουλεϊμάνι, ο διοικητής του επίλεκτου σώματος των Φρουρών της Επανάστασης ο οποίος είναι έτοιμος να ανατινάξει οποιοδήποτε εμπόδιο στο δρόμο του.

Το Ισραήλ εν τω μεταξύ, με ηγέτη τον Μπενγιαμίν Νετανιάχου να είναι στο τιμόνι μιας κυβέρνησης υπερσυντηρητικών κομμάτων που θέλουν να προσαρτήσουν παλαιστινιακά εδάφη, έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα ανεχτεί μόνιμη παρουσία του Ιράν και συμμάχων όπως η Χεζμπολάχ στη Συρία. Αντίστοιχα, ισραηλινές αεροπορικές δυνάμεις βομβαρδίζουν τακτικά ιρανικά κομβόι όπλων στη Συρία με κατεύθυνση την Χεζμπολάχ και ο κ. Νετανιάχου έχει στείλει σήμα ότι οι πύραυλοι πού έχουν ήδη στην κατοχή τους οι παραστρατιωτικοί είναι casus belli για νέο πόλεμο με το Λίβανο

Νέες και σίγουρες αναταράξεις με άγνωστες συνέπειες έρχονται το Σεπτέμβριο, όταν η Τοπική Κυβέρνηση του Κουρδιστάν θα διεξάγει δημοψήφισμα με στόχο να περάσει από την αυτοδιοίκηση στο Βόρειο Ιράκ στην πλήρη ανεξαρτησία. Σε μια στιγμή που η Τουρκία τραβιέται στη Βόρεια Συρία για να προσπαθήσει να εμποδίσει την αυτοδιοίκηση στην περιοχή που έχουν καταλάβει οι Κούρδοι μαχητές της Συρίας – που στηρίζονται από τις ΗΠΑ ως μια δύναμη κρούσης κατά του ISIS αλλά και σύμμαχοι του PKK που πραγματοποιεί επιθέσεις εντός της Τουρκίας από βάσις στο Ιράκ – αυτό είναι εμπρηστικό.

Όλοι αυτοί οι πρωταγωνιστές μπορούν φυσικά να επικαλεστούν διάφορους λόγους και υποδείξουν προκλήσεις που δικαιολογούν τις πράξεις τους. Οι Ιρανοί ηγέτες νιώθουν ότι ο Λευκός Οίκος επιδιώκει μια αλλαγή καθεστώτος και ότι αν δεν παρέμβουν, οι μαύρες σημαίες των τζιχαντιστών θα ανεμίζουν πάνω στη Βαγδάτη και την Δαμασκό. Οι Σαουδάραβες πιστεύουν ότι το Ιράν έχει ξεκινήσει μια σιιτική τζιχάντ. Το Ισραήλ βλέπει τους εχθρούς του να δημιουργούν ένα νέο «καυτό σύνορο» στη Συρία, δίπλα από το μέτωπο με το Λίβανο. Οι Κούρδοι λένε πως δοκίμασαν τον ιρακινό φεντεραλισμό, αλλά η πλειοψηφία των σιιτικών κομμάτων δεν θέλει να μοιραστεί την εξουσία, ενώ οι Σουνίτες θέλουν να ανακτήσουν τη δική τους ισχύ.

Αλλά δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο αν οι πρωταγωνιστές αυτοί μπορούν να υπολογίσουν το ενδεχόμενο αποτέλεσμα των δράσεων τους. Και σε κάποιες στιγμές φαίνεται πως οι πάτρωνές τους είναι πυρομανείς. Τα tweets και οι εκρήξεις θυμού του κ. Τραμπ ή υποκίνηση του σουνιτικού μετώπου κατά του σιιτικού Ιράν, συμμάχου του πρόεδρου Πούτιν που είναι είτε απρόθυμος είτε ανίκανος να περιορίσει την Τεχεράνη, ρίχνουν και άλλο λάδι στη φωτιά. Ωστόσο οι εσωτερικές αδυναμίες της περιοχής είναι αρκετές να την φουντώσουν για τα καλά.

Αυτό που καταδεικνύει πάνω από όλα η κουλτούρα των υπέρμετρων φιλοδοξιών, είναι η εκκωφαντική απουσία μιας μετριοπαθούς και δημοφιλούς σουνιτικής ηγεσίας στον αραβικό κόσμο.

Οι Σαουδάραβες, για όσο καιρό προωθούν την ουαχαμπιστική ακραία ιδεολογία του Ισλάμ, μια ιδεολογία που μοιράζονται με το ISIS και την Αλ-Κάιντα, δεν μπορούν να παίξουν αυτόν τον ρόλο. Αυτό με τη σειρά του πυροδοτεί την σειρά του την κινητοποίηση πωλητών ελπίδας όπως το ISIS, που παριστάνουν τους τζιχαντιστές ή τους χαλίφηδες. Μπορούν να εκμεταλλευτούν μια κουλτούρα απαισιοδοξίας και πολιτικών αποτυχιών, γιατί η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη δεν ξεπέρασε την κρίση που έφεραν τα δυσλειτουργικά αραβικά αυταρχικά καθεστώτα τα οποία λειτούργησαν ως γραμμή παραγωγής ισλαμιστών και τζιχαντιστών.

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation