Munchau: Τα τρία βήματα που θα «μεγαλώσουν» την Ευρώπη

Η Άγκελα Μέρκελ ήταν η πρώτη που απέρριψε κάθε υπόνοια ότι ετοιμάζεται να γίνει ο ηγέτης του δυτικού κόσμου. Είναι δύσκολο να πει κανείς κατά πόσον πρόκειται για μια επίδειξη ταπεινοφροσύνης ή νηφάλιου ρεαλισμού, αλλά είναι σίγουρα αλήθεια.

Όσο θυμωμένος και αν είναι κανείς με τη συμπεριφορά του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ή με το Brexit, θα έκανε μεγάλο λάθος αν έβγαζε βιαστικά συμπεράσματα για γεωπολιτικές μετατοπίσεις ισχύος. Όπως και με τις συνωμοσίες, αν και συμβαίνουν μια στο τόσο, παραμένουν εξαιρετικά σπάνιες.

Επικράτησε μεγάλη εφορία για την Ευρώπη μετά την εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν ως προέδρου της Γαλλίας.

Η ευρωζώνη απολαμβάνει μια όπως φαίνεται κυκλική ανάκαμψη, την πρώτη μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης πριν από 10 χρόνια. Υπάρχει παγκοσμίως μια θετική πολιτική στάση απέναντι στην Ε.Ε. γενικότερα και ειδικότερα απέναντι σε πολιτικούς όπως η κα Μέρκελ και ο κ. Μακρόν. Θα ήταν πράγματι μια καλή στιγμή για την Ε.Ε. να αναλάβει έναν γεωπολιτικό ηγετικό ρόλο. Είναι εκεί και την περιμένει. Αλλά για να συμβεί αυτό, η Ε.Ε. θα έπρεπε να κάνει τρία πράγματα διαφορετικά. Οι πιθανότητες να συμβεί αυτό είναι μηδενικές.

Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι να σταματήσουν κράτη της Ε.Ε. να έχουν μεγάλα και επίμονα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ξεχάστε το γερμανικό πλεόνασμα. Είναι το πλεόνασμα της ευρωζώνης αυτό που έχει σημασία, του οποίου το γερμανικό πλεόνασμα είναι φυσικά συστατικό στοιχείο. Το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της ευρωζώνης ανήλθε στο 3,4% του ΑΕΠ πέρυσι.

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και οικονομολόγοι τείνουν να υιοθετούν την προοπτική μιας μικρής χώρας. Ο δηλωμένος στόχος τους είναι να γίνουν πιο ανταγωνιστικές οι χώρες τους. Δεν έχουν τη νοοτροπία μιας παγκόσμιας δύναμης.

Η μεγαλύτερη ίσως απογοήτευση μετά από 20 σχεδόν χρόνια νομισματικής ένωσης είναι η αποτυχία να απομακρυνθούν από αυτόν τον τρόπο σκέψης. Ο Ζακ Ντελόρ, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είχε παρατηρήσει κάποτε ότι η Ε.Ε. αποτελείται από δύο τύπου κράτη-μέλη. Τις μικρές χώρες που γνωρίζουν ότι είναι μικρές και αυτές που δεν το γνωρίζουν. Στο τέλος θα πρέπει να το ξεπεράσουν.

Η ευρωζώνη είναι αδιαμφισβήτητα μεγάλη, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης. Αυτό που κάνει, έχει σημασία για τον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν συνηθίσει να σκέφτονται τις διεθνείς συνέπειες των πράξεών τους. Αυτοί που ασκούν κριτική στη ρητορική του η «Αμερική Πρώτα» του Ντόναλντ Τραμπ πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι χώρες της Ε.Ε. κάνουν ακριβώς αυτό από πάντοτε.

Η δεύτερη δράση είναι να μπει ένα τέλος στις ανακυκλούμενες κρίσεις της ευρωζώνης. Τα τραπεζικά συστήματα παραμένουν αδύναμα. Οι ανισορροπίες εντός της ευρωζώνης είναι κοντά σε ιστορικά υψηλά, όπως φαίνεται μεταξύ άλλων από τα αυξανόμενα πλεονάσματα της Γερμανίας στο σύστημα πληρωμών Target 2 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η κυκλική ανάκαμψη δεν θα φτιάξει κανένα από αυτά τα προβλήματα. Η παρουσία ενός οικονομικού κύκλου δεν είναι αρκετή για να σε βάλει στη θέση της οικονομικής υπερδύναμης.

Θα καταφέρουν ο κ. Μακρόν και η κα Μέρκελ να επανεκκινήσουν το σύστημα διακυβέρνησης της ευρωζώνης; Αυτό που ακούω από τη Γερμανία είναι πως υπάρχει πράγματι η βούληση πραγματικής συνεργασίας με τον κ. Μακρόν. Αλλά η Γερμανία αντιλαμβάνεται τη δημοσιονομική ένωση κυρίως ως ένα όχημα για περισσότερη λιτότητα. Ωραία!

Ο τρίτος τομέας που χρειάζεται προσοχή είναι η επίμονη άρνηση της Ε.Ε. να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες. Δεν υπάρχει περίπτωση η Γερμανία να εκπληρώσει την υπόσχεσή της για αύξηση στις αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ, η εγχώρια πολιτική σκηνή κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση. Στην ομιλία που έδωσε πρόσφατα σε μια τέντα μπίρας στο Μόναχο, η κα Μέρκελ κάλεσε η Ε.Ε. να γίνει λιγότερο εξαρτημένη από τις ΗΠΑ. Αλλά ξέχασε να αναφέρει ότι αυτό απαιτεί μια αύξηση των αμυντικών δαπανών αρκετά πάνω από τη δέσμευση του 2% για το ΝΑΤΟ.

Αυτό που έχουν κοινό και τα τρία σημεία είναι πως η φυσική προοπτική της Ε.Ε. είναι εσωστρεφής. Ακόμα και να δεχθούμε την πιο αισιόδοξη άποψη για την αναθέρμανση της γαλλογερμανικής ατζέντας, δεν θα έπρεπε να συνάγουμε αυτόματα ότι η Ε.Ε. είναι πρόθυμη να αναλάβει έναν παγκόσμιο ηγετικό ρόλο.

Κανένας ηγέτης δεν έχει ξεκινήσει ούτε καν να προετοιμάζει τα εκλογικά σώματα για τις μετατοπίσεις που απαιτούνται στην εγχώρια πολιτική.

Αν και οι Γερμανοί θα συμφωνούσαν με την εκτίμηση της κας Μέρκελ ότι η Ε.Ε. πρέπει να σταθεί στα δικά της πόδια, δεν θα συμφωνούσαν σε κανένα από τα μέτρα που θα απαιτούνταν για να επιτευχθεί αυτό, στην άμυνα, στην εμμονή με τα δημοσιονομικά πλεονάσματα και στη μεταφορά εθνικής κυριαρχίας.

Από όλες τις χώρες της Ε.Ε., η Γαλλία είναι πιθανότατα πιο έτοιμη από άλλες στο θέμα της άμυνας, αλλά στο θέμα του ελεύθερου εμπορίου μπορεί να δυσκολευτεί κανείς να βρει αντικειμενικές διαφορές ανάμεσα στον κ. Μακρόν και στον κ. Τραμπ.

Ένα από τα πολλά μαθήματα της κρίσης της ευρωζώνης είναι πως τα κενά ηγεσίας δεν καλύπτονται αναγκαστικά, γιατί η ηγεσία δεν είναι ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Με μεγάλη διαφορά, το πιο πιθανό αποτέλεσμα μια αμερικανικής υποχώρησης από την παγκόσμια ηγεσία είναι απλώς λιγότερη παγκόσμια ηγεσία.

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation