Το μεγάλο στοίχημα του δημοψηφίσματος στην Τουρκία

Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η περισσότερη εξουσία είναι δελεαστική. Την Κυριακή, μια βαθιά διχασμένη Τουρκία ψηφίζει για το εάν θα τον κάνει έναν πρόεδρο που θα κυβερνά χωρίς έλεγχο από μια πραγματικά διαχωρισμένη εξουσία.

Ο κ. Ερντογάν, ο πιο ισχυρός ηγέτης της χώρας μετά τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος δημιούργησε τη σύγχρονη Τουρκία από τα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τώρα κυβερνά με διατάγματα στο πλαίσιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που επέβαλε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου.

Στόχος του δημοψηφίσματος της Κυριακής είναι να γίνει de jure αυτό που τώρα είναι de facto, δίνοντας στον πρόεδρο αμνηστία ενώπιον των δικαστηρίων και αφαιρώντας την λογοδοσία του στον Κοινοβούλιο. Οι υποστηρικτές του λένε πώς μόνο μια ισχυρή εκτελεστική προεδρία μπορεί να βγάλει την Τουρκία από τα μυριάδες προβλήματά της, από την παραπαίουσα οικονομία μέχρι τις πολλαπλές τρομοκρατικές επιθέσεις, και να την βάλει στον δρόμο προς το μεγαλείο.

Αν κερδίσει -και έχει κερδίσει κάθε ψηφοφορία, είτε επρόκειτο για τη θέση του πρωθυπουργού ή για αυτήν του προέδρου, από το 2002- δεν θα τελειώσει ο πλουραλισμός στην Τουρκία. Οι Τούρκοι έχουν τόση μεγάλη διαφοροποίηση που ακόμα και μια μορφή τόσο αυταρχική όσο ο κ. Ερντογάν και το νέο-ισλαμιστικό του κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) δεν θα μπορέσουν να τους ομογενοποιήσουν. Μπορούν, όμως, να φροντίσουν ώστε να είναι πολύ δύσκολο να ανατραπούν –μια προοπτική που είναι θολή δεδομένης της αποδιοργάνωσης στην διαιρεμένη και κυνηγημένη αντιπολίτευση.

Ωστόσο, πριν από τρεις εβδομάδες, υπήρχε πανικός στις τάξεις του AKP, καθώς οι δημοσκοπήσεις έδειξαν πως το ήμισυ ή και περισσότερο των Τούρκων είναι απρόθυμο να στηρίξει την ηγεμονία ενός ανθρώπου. Οι εσωτερικές δημοσκοπήσεις του κυβερνώντος κόμματος δείχνουν πως αυτό άλλαξε μόλις βγήκε στο «πεδίο» ο κ. Ερντογάν, βάζοντας «φωτιά» στον προεκλογικό δρόμο. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς κάποιον άλλον πολιτικό που να έχει τέτοια υπερφυσική έλξη σε ένα πλήθος που να δείχνει τόση λατρεία.

Ο κ. Ερντογάν, όμως, δεν έχει ακόμα ξεμπερδέψει. Πρέπει, για παράδειγμα, να «ψαρέψει» ψήφους από τους Τούρκους εθνικιστές και την Κουρδική μειονότητα, δυο ανταγωνιστικές ομάδες, που δεν τον εμπιστεύονται.

Η κυβέρνηση μπορεί να «παίξει βρώμικα». Ένα μοτίβο θα ήταν να συνδέσει αυτούς που λένε «όχι» με «τρομοκράτες»: με τους υποστηρικτές του Φετουλά Γκιουλέν, του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ ιμάμη και πρώην συμμάχου του AKP τον οποίον το κόμμα λέει πως είναι ο ενορχηστρωτής της περυσινής απόπειρας πραξικοπήματος, με το PKK, με το οποίο η Άγκυρα άρχισε ξανά τον 30ετή πόλεμο το 2015 όταν το AKP έχασε για σύντομο χρονικό διάστημα την κοινοβουλευτική πλειοψηφία του, και τέλος –αλλά πιθανότατα χαμηλότερα στην επίσημη αξιολόγηση κινδύνου-  με το Ισλαμικό Κράτος, παρά τη σειρά θανατηφόρων βομβιστικών επιθέσεων.

«Δεν λέμε πως οι άνθρωποι που θα ψηφίσουν Όχι είναι τρομοκράτες», διαμαρτύρεται ο Μουσταφά Σεντόπ, ο επικεφαλής της εκστρατείας του προέδρου, κρύβοντας με δυσκολία ένα χαμόγελο. «Λέμε πως οι τρομοκρατικές ομάδες επίσης λένε Όχι, όλες τους».

Αν ο κ. Ερντογάν κερδίσει, τότε θα μπορεί να παραμείνει στη θέση του μέχρι το 2029. Θα έχει τον έλεγχο του δικαστικού συστήματος, θα ξεφορτωθεί τον πρωθυπουργό και θα διορίζει όλους τους υπουργούς. Μπορεί επίσης να είναι και αρχηγός κόμματος και να διαλύσει τη Βουλή, η οποία χάνει το δικαίωμα να τον ελέγξει. «Αν οι Τούρκοι δεν βλέπουν τι έρχεται τότε φοβάμαι πως μας αξίζει», δήλωσε επιφανής φιλελεύθερος.

Το στοίχημα είναι πράγματι τεράστιο. Όλη η εξωτερική πολιτική εξαρτάται από τις φιλοδοξίες του κ. Ερντογάν. Τον περασμένο μήνα, σχεδόν έκαψε τις εύθραυστες γέφυρες που απέμειναν με την Ευρώπη, χαρακτηρίζοντας τους ηγέτες της Γερμανίας και της Ολλανδίας «Ναζί» διότι απαγόρευσαν στους υπουργούς του να κάνουν εκστρατεία για τις ψήφους των Τούρκων μεταναστών στις χώρες αυτές. Ο πρόεδρος προτείνει ένα ακόμα δημοψήφισμα: για να αποφασιστεί αν η Τουρκία θα πρέπει να εγκαταλείψει τον αγώνα για ένταξη στην ΕΕ.

Θα είναι δύσκολο να συνεχιστεί η φαντασία πως η Τουρκία του κ. Ερντογάν είναι ένα βιώσιμο μέλος για την ΕΕ. Είναι αλήθεια πως η Γερμανία και στη συνέχεια η Γαλλία «σήκωσαν τη γέφυρα» του Χριστιανικού Ευρω-κάστρου τους λίγο μετά την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων το 2005. Ωστόσο ο κ. Ερντογάν κάτι περισσότερο από ευτυχής να «ξεφορτωθεί» την ευρωπαϊκή πολιτική επιτήρηση και να φέρει τον δρόμο των μεταρρυθμίσεων στα δικά του μέτρα.

Η Τουρκία δεν είναι πλέον επιλέξιμη για ένταξη με τα κριτήρια της ΕΕ, μετά τις διώξεις που ξεκίνησαν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος και είχαν στόχο ακαδημαϊκούς και δασκάλους, δικαστές και δημοσιογράφους, καθώς και στρατιώτες, δημόσιους υπάλληλους και βουλευτές, «μαζεύοντας» περισσότερους από 100.000 ανθρώπους και καταστρέφοντας όποια πιθανότητα επαναπροσέγγισης μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Το AKP είναι εξίσου έτοιμο να ισοπεδώσει τις εσωτερικές διαφωνίες.

Έχει άλλοθι. Αν η διείσδυση στο κράτους, ιδιαίτερα στον στρατό και στο δικαστικό σύστημα, από το κίνημα Γκιουλέν είναι της κλίμακας που ισχυρίζεται ότι είναι η κυβέρνηση, τότε αυτό θα ήταν δυνατό μόνο με την συνενοχή των ανωτάτων επιπέδων της κυβέρνησης και του κυβερνώντος κόμματος. Αυτό είναι ένα ισχυρό «μαστίγιο» με το οποίο μπορούν να απειληθούν οι πολυσυζητημένοι αλλά συνήθως ήσυχοι πιθανοί αντιφρονούντες, όπως ο πρώην πρόεδρος Αμπτουλά Γκιούλ, συνιδρυτής του AKP, ή ο Αχμέτ Νταβούτογλου, πρώην πρωθυπουργός τον οποίον απέλυσε ο πρόεδρος Ερντογάν πριν από έναν χρόνο.

Ερωτηθείς τι θα συμβεί αν αυτοί, ή άλλοι βετεράνοι του AKP που έχει «παροπλίσει» ο κ. Ερντογάν, ιδρύσουν ένα αντίπαλο κόμμα, στέλεχος της κυβερνητική εκστρατείας λέει χωρίς δισταγμό: «Αν κάνουν οποιαδήποτε κίνηση θα χαρακτηριστούν Γκιουλενιστές και θα φυλακιστούν».

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation